________________
પળમાં જ ચાર-પાંચ પંખીઓ લોહીલુહાણ બનીને નીચે પટકાયાં, હસતાં, ખેલતાં અને ચૈતન્યથી ધબકતાં પંખીઓને તરફડી તરફડીને નિષ્ઠાણ બનતાં જોઈને આસપાસના લોકોની આંતરડી કકળી ઊઠી, ત્યારે આનંદથી ખુશખુશાલ બની ઊઠેલા અંગ્રેજને જોઈને એક ખેડૂત મૌન ન રહી શક્યો, એણે કહ્યું : ઓ સાહેબ! પંખીઓની હત્યા જ ગુનો ગણાય, આવી હત્યા પર હર્ષ વ્યક્ત કરવો, એને તો અક્ષમ્ય ગુના તરીકે ખતવી શકાય. આ ભૂમિ તો ભારતની છે. અહીં તો આવા અક્ષમ્ય ગુનાની સામે મૌન રહેવું પણ ગુનામાં જ ખપે. માટે આપ આ બંદૂકને બાજુ પર મૂકી દો, અને આવી હિંસા બદલ સૌ પ્રથમ દિલગીરી વ્યક્ત કરો. આમાંનું કશું નહિ કરો, તો પછી જન-જુવાળની જે જવાળાઓ ભભૂકી ઊઠશે, એને ઠારવી આપના માટે ભારે પડી જશે.
જો જરાક પણ શાણપણ એ અંગ્રેજમાં હોત, તો દિલગીરી વ્યક્ત કરીને એ વિદાય થઈ ગયો હોત. પણ એણે તો બળતામાં ઘી હોમવાની અદાથી સંભળાવી દીધું કે, શું રમવું એ ગુનો છે? આવું ગણિત તો ભારત જ માન્ય રાખે! અમે અંગ્રેજો તો એમ માનીએ છીએ કે, બંદૂકની આ રમતને રસાકસીભરી બનાવવા માટે જ આ પશુ-પંખીઓ જન્મે છે, અને મોતના મુખમાં હોમાઈ જઈને તેઓ બંદૂકધારીને વિજયી જાહેર કરે છે.
આવો નિષ્ઠુર જવાબ સાંભળીને ખેડૂતનું તો કાળજું જ કપાઈ ગયું. એને થયું કે, આ અંગ્રેજ વાતને લાયક નહિ, લાતને જ લાયક લાગે છે. લાતને લાયક કદી વાતથી માને જ નહિ. જો આ અંગ્રેજને પડકારવામાં નહિ આવે, તો અહીં પચીસ-પચાસ પક્ષીઓની લાશો ખડકાઈ જતાં વાર નહિ લાગે. માટે ગામમાં જઈને સૌ પ્રથમ તો મારે મહાજનને જગાડીને આ અંગ્રેજને પડકારવા માટે એની સામે ખડું કરી દેવું જ જોઈએ. મહાજનની સત્તા જ અંગ્રેજની સામે આક્રમક બનીને જવાબ માગી શકવા સમર્થ છે. -
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
૧0૫
