________________
પ્રશ્ન જેના વાંચનની પળે જાગી શકે, એવી આ ગ્રંથોની વિશેષતા એ છે કે, આનું આલેખન રાજસ્થાની-મારવાડી ભાષામાં થવા પામ્યું છે.
કલમ અને કટારીના ક્ષેત્રે તેજસ્વિતા પ્રદાન કરી જનારા નૈણસીના જીવન સાથે સંકળાયેલા એક પ્રસંગનો રંગ પણ માણવા જેવો છે, મુખ્યત્વે જોધપુર રાજ્યની જવાબદારી અદા કરનારા તેઓના વૃષભસ્કંધે જાલોર રાજ્યની જવાબદારી સોંપાઈ હતી, એ સમયની આ એક ઘટનામાં એમની સ્વમાનપ્રિયતાની એક ઝલક જોવા મળી શકે એમ છે.
નૈણસીના કાંડામાં શૂરવીરતા અને સરસ્વતીનો વાસ હતો, એમ એમની કાયા કામદેવની કૃપાપાત્ર બનવા સૌભાગ્યશાળી બની હતી. એથી બાડમેરના કામદાર કમારાજે પોતાની પુત્રી કમલાના પાણિગ્રહણ માટે નૈણસી પર પસંદગી ઉતારીને શ્રીફળ પાઠવ્યું. કમલાનું સામેથી આવેલું એ શ્રીફળ નૈણસીએ સ્વીકારી લેતાં ઉભયપક્ષે આનંદ-મંગલ છવાઈ ગયો.
આનંદમંગલ ભર્યા આવા વાતાવરણમાં એક દહાડો બાડમેરથી ઘડિયાં લગન લેવાની માંગણી રજૂ કરતાં નૈણશી વિચારમગ્ન બની ગયા. જાલોરની જવાબદારી ઘણી મોટી હતી, એને બાજુ પર મૂકીને બાડમેર જાન લઈને જવાની શક્યતા ન હતી એથી અનુભવીઓએ માર્ગ ચીંધતાં કહ્યું કે, આવી કટોકટીના અવસરે વરરાજા ન જઈ શકે એમ હોય, તો પોતાના પ્રતિનિધિ તરીકે તલવાર પાઠવીને પણ લગ્ન-વિધિ પતાવી શકાય.
ભૂતકાળમાં આ રીતે થયેલા લગ્નના દાખલા જ્યારે નૈણસીની સમક્ષ રજૂ કરાયા, ત્યારે પોતાના પ્રતિનિધિ તરીકે તલવારને મ્યાનમાં પધરાવીને જાન રવાના કરવા નૈણસી સંમત થઈ ગયા. ઘડિયાં લગ્ન માટે નૈણસી સંમત થઈ જતાં બાડમેરમાં તડામાર તૈયારીઓ થવા માંડી. જાલોર તરફથી આવનારી જાનનું જાહોજલાલીભર્યું સામૈયું કરવાની સ્વપ્ન-સૃષ્ટિ સરજનારા બાડમેરને તો સ્વપ્નય એવો ખ્યાલ ક્યાંથી આવે કે, વરરાજા તરીકે નૈણસીના બદલે એમની તલવાર લઈને જાન આવી રહી હશે. બાડમેર તો વરરાજા તરીકે નૈણશીને જ વધાવવા સજ્જ હતું.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
૧૦૯
