________________
બાડમેરથી કન્યાવિદાયનો નીકળેલો વરઘોડો એક દિ જાલોરના આંગણે આવી ઊભો. વરપક્ષ કન્યાદર્શન કરવા આતુર હતો. જ્યાં કન્યાના મ્યાનાના પડદા દૂર થયા, ત્યાં જ આશ્ચર્યાઘાત અનુભવતું જાલોર પૂછી બેક્યું: કન્યા ક્યાં ? કમલાસુંદરીના દર્શન માટે અમે સૌ ભારે ઉત્સુક છીએ.
જવાબ મળ્યો : જેવા વરરાજા આવ્યા હતા, એવી જ કન્યા વળાવવી પડે ને? તલવાર સાથે તો મુસલનાં લગ્ન જ શોભે ને? સરખે સરખાનો સંબંધ ન ગોઠવાય, તો કજોડું કહેવાય.
કન્યા કમલાના સ્થાને આવેલા મુસલનું જેમ અપમાન ન કરી શકાય, એમ એને આવકારતાં અંતરમાં આનંદ ઊભરાય, એ શક્ય ન હતું. એથી જાલોરે ઔચિત્ય જાળવવા એ મૂસલને આવકાર તો આપ્યો, પણ સ્વમાન સામે થયેલા ઘા સ્વરૂપ આ પ્રતિધ્વનિને સમજી લઈને આનો બદલો લેવાની ગાંઠ પણ જાલોરે એ જ પળે મનોમન સજ્જડ રીતે બાંધી.
ઇતિહાસ કહે છે કે, સ્વમાનને અણનમ રાખવા વીરયોદ્ધા નૈણશીએ બાડમેર સામે જંગ ખેલ્યો. બાડમેરને હરાવીને એની એક પોળના દરવાજાને વિજયના પ્રતીક રૂપે લઈ આવીને એ દરવાજો એમણે જાલોરના કિલ્લામાં ચો. જે આજે પણ નૈણસી-પોળ તરીકે પ્રસ્તુત ઘટનાની સ્મૃતિ કરાવતો અડીખમ ખડો છે.
સ્વમાનને સાચવવા ખેલાયેલા આ સંગ્રામ પછી બંને પક્ષ સંગ્રામ ભૂલી ગયા હોય અને નૈણશીએ કન્યાને આવકારી હોય, તેમજ જાલોરબાડમેર સ્નેહના તાણાવાણાથી બંધાયા હોય, એવું અનુમાન અવશ્ય કરી શકાય. વરરાજા રૂપે તલવાર પાઠવવાના કિસ્સા તો અનેક જોવા મળે, પણ કન્યાના બદલે મુસલને વિદાય અપાઈ હોય, એવો કિસ્સો તો કદાચ આ પહેલો-છેલ્લો જ જોવા મળે, તો તે નવાઈ ન ગણાય.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
૧૧૧
