________________
રૈયતના રક્ષણ કાજે
ધોલેરાસર તરીકે જે વિસ્તારનો લાખો-કરોડોના ખરચે વિકાસ કરવાની યોજનાઓ આજે તો કાગળ પર કંડારાઈને કાગારોળ જ મચાવી રહી છે, એ ધોલેરા બંદરનો એક ભવ્ય ભૂતકાળ વીતી ગયો. એ જમાનામાં ધોલેરા બંદરની ધજાઓ ચારે દિશામાં ફરકતી જ રહેતી હતી. સાપ સરકી ગયા પછી એના લિસોટા તો રહી જ જાય, પરંતુ જાજ્વલ્યમાન ભૂતકાળ ધરાવતું ધોલેરા આજે લિસોટાનેય જાળવી શક્યું નથી, એ જુદી વાત. બાકી ભૂતકાળમાં ધોલેરા અનેરી જાહોજલાલી ધરાવતું ધમધમતું બંદર હતું. એ જ્વલંતતાને ઝગમગતી રાખવામાં નગરશેઠની પરંપરામાં આવેલા એવા શ્રેષ્ઠીઓનો ફાળો નાનોસૂનો ન હતો. જે શ્રેષ્ઠીઓ ગમે તેવી સત્તા સામે શેહશરમમાં તણાયા વિના ન્યાય ખાતર લડી લેવાના અવસરે પાછું વળીને જોતા નહીં.
આવા શ્રેષ્ઠી તરીકે શેઠ મોહનલાલ ડગલીએ એક વાઘરણના પક્ષે રહીને અંગ્રેજ અમલદારને ધોલેરામાં સત્તાના સિંહાસનેથી ઉઠાડી મૂકવામાં કઈ રીતે સફળતા મેળવી જાણી હતી, એનો પ્રસંગ જાણવા જેવો છે. આજે જ્યારે શ્રીમંતો પણ શ્રીમંત માટે વગનો ઉપયોગ કરીને શ્રીમંતની વહારે ધાવામાં આંખ આડા કાન કરવાની ઉપેક્ષાવૃત્તિનો ભોગ બનતા જોવા મળે છે, ત્યારે વાઘરણ ગણાતી વ્યક્તિ માટે શેઠ મોહનલાલે કેટલી લાંબી લડત ચલાવી અને એમાં સફળતા મેળવીને જ સંતોષનો શ્વાસ લીધો, એનો બોધપ્રદ ઇતિહાસ ખાસ જાણવા જેવો છે.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
૮૫
