________________
લેવાની લડાઈ નહિ, દેવાની દુહાઈ
લેવા માટેની લડાઈ તો આ દુનિયામાં હરહંમેશ જોવા મળે, એમાં કંઈ નવાઈ નથી, પણ જ્યારે ન લેવા માટેની લડાઈ જાગે, ત્યારે દુનિયાની આંખે અહોભાવનાં આંસુ ઊભરાઈ આવ્યા વિના ન રહે અને એ લડાઈ જોવા લોકો ટોળે વળે, આવી જ એક લડાઈ લગભગ ૩૦૦ વર્ષ પૂર્વે સાતારા-નગરની રાજસભામાં રસાકસીપૂર્વક રંગ જમાવી રહી હતી અને જય-વિજયનો નિર્ણય સાંભળવા સંપૂર્ણ સભા ઉત્કંઠિત બની હતી. રાજસભામાં સત્તાના સિંહાસને શિવાજી મહારાજના પૌત્ર શાહુ મહારાજ બિરાજમાન હતા. એમનાં ચરણ સમક્ષ પ૦ હજાર રૂપિયાની એક થેલી પડી હતી અને ગોખલે તથા ગોપાલ બંને એવો દાવો પેશ કરી રહ્યા હતા કે, ‘આ થેલી પર મારો અધિકાર નથી, માટે અમે આ થેલીની માલિકી ન કરી શકીએ, શાહુ મહારાજ! અમે આપની સમક્ષ ન્યાય માંગવા ઉપસ્થિત થયા છીએ. આપ જે ન્યાય તોળશો, એ અમને માન્ય રહેશે.’
સભા આ દાવો સાંભળીને દિંગ રહી ગઈ. કારણ કે આ દાવામાં લઈને બથાવી પાડવાની લોહિયાળ લડાઈની લાલાશ ગંધાતી ન હતી, પણ ન લેવાની લાગણીની ભીની ભીની સુવાસ ફેલાઈ રહી હતી. આ દાવો સાંભળીને શાહુ મહારાજ વિચારમગ્ન બની ગયા, ત્યાં જ ગોખલેએ સ્પષ્ટતા કરતાં કહ્યું કે, મહારાજ! વર્ષો પૂર્વે ૫૦ હજારની આ થાપણ આ ગોપાલના પિતા વિશ્વાસરાવ મૂકી ગયા હતા. ઠીક ઠીક વર્ષો વીતી ગયા બાદ તેઓ જ્યારે આ થાપણને પાછી લેવા ન આવ્યા, ત્યારે મને ચિંતા
સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૪
૧૯
