________________
દોડતી આવશે. આવી સમજાવટ સફળ થઈ. અને ભગો પુરાતત્ત્વખાતા સમક્ષ ખડો થઈ ગયો, શોધયાત્રા દરમિયાન મળી આવેલી ગુફાની વાત રજૂ કરીને એણે પુરાતત્ત્વ-વિભાગમાં જોડાવાની ભાવના રજૂ કરી, એથી તરત જ આ વિભાગના અગ્રણીઓ સૌ પ્રથમ તો એ ગુફા જોવા દોડી આવ્યા, એક છિદ્રની નીચે સંતાયેલી ગેબી ગુફા શોધી કાઢવા બદલ એમણે ૧૫ વર્ષની જ વય ધરાવતા ભગાને બિરદાવતાં એની પીઠ થાબડી અને તરત જ પુરાતત્ત્વ-વિભાગમાં એનો સપ્રેમ પ્રવેશ કરાવ્યો. આ પછી થોડાક જ સમયમાં “ભગા”ની જિજ્ઞાસુવૃત્તિએ એને ઢબુના ઢ માંથી ઉગારી લઈને પ્રકાંડ-પ્રજ્ઞના “જ્ઞ' સુધીની જ્ઞાનયાત્રાના સફળ યાત્રી બનાવતાં એ ભગવાનદાસ તરીકે પ્રસિદ્ધ બનવા માંડ્યો. બારાખડીબારાક્ષરી પણ માંડ માંડ શીખી શકનારા એને ધીમે ધીમે સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ભાષાનું પ્રકાંડ-પાંડિત્ય વર્યું અને એની શોધયાત્રા “ગુફા” જેવાં અનેક ગેબી રહસ્યોને ઉકેલવામાં સફળ પુરવાર થવા માંડી.
નાની વયે “ગુફા શોધ' દ્વારા કમાયેલી કીર્તિમાં સર્વતઃ સમૃદ્ધિની વૃદ્ધિમાં પુરાતત્ત્વ-વિભાગના વડા ડો. ભાઉજીનો ફાળો અવિસ્મરણીય ગણાય એવો હતો. એને સતત સ્મરણમાં રાખનારા ઇન્દ્રજીની વિદ્વત્તાથી આકર્ષિત બનીને યુરોપની ઈન્ટરનેશનલ કોંગ્રેસે એમને “ડોક્ટર ઓફ લોઝ', વિયેના યુનિ.એ “પ્રોફેસર ઓફ ફિલોસોફી અને લંડન યુનિ.એ “પ્રોફેસર ઓફ લિટરેચર' જેવી પદવીઓ એનાયત કરી. આ સિવાય પણ ઘણું ઘણું સન્માન પામનારા ભગવાન ઈન્દ્રજીનાં નામકામ આજેય પુરાતત્ત્વના ક્ષેત્રે ગૌરવભર્યું સ્થાનમાન ધરાવે છે.
VA
૧૮
સંસ્કૃતિની રસધારઃ ભાગ-૪
