________________
મરીનેય જિવાડવા ઝઝૂમનાર
ભારતીય ભૂમિના કણેકણ ઉપરાંત વાતાવરણમાંય ધર્મના ધબકાર અને સંસ્કૃતિની સોડમ વ્યાપ્ત હોવાથી અહીંની ધન્ય ધરતી પર જ પેદા થઈને પોષણ પામનારી વ્યક્તિ-શક્તિમાં ‘જીવો અને જીવવા દો' ની સંસ્કારોપૂર્વક ‘ મરીને પણ જિવાડો' જેવી અબોલ જીવસૃષ્ટિ તરફની હમદર્દી જોવા મળે, એમાં તો શી નવાઈ ગણાય? પણ અમેરિકામાં જન્મેલા અને અંગ્રેજી સાહિત્યકાર તરીકેની નામના કામના કમાનારા કીપલિંગના કાળજે જ્યારે અબોલ ગણાતા હાથી જેવા પ્રાણી પર આવી કરુણાભરી હમદર્દી જોવા મળે, ત્યારે તો એવું આશ્ચર્ય થયા વિના ન જ રહે કે, કરુણાના આવા પાઠ એ અમેરિકનને શીખવનાર કોણ હશે? જવાબ છે : ભારતની દિવ્ય અને ભવ્યભૂમિ!
કીપલિંગ અમેરિકાના વતની હતા, છતાં ભારતમાં સરકારી અધિકારી તરીકે ઠીક ઠીક વર્ષો સુધી રહેવા ભાગ્યશાળી નીવડેલા. તેઓ એવું સૌભાગ્ય પણ ધરાવતા હતા કે, અહીંના સંસ્કારો સાથે લાગણીના અતૂટ બંધને બંધાઈ જવા ઉપરાંત એની સુવાસને અમેરિકામાં પાછા ફર્યા બાદ પણ તેઓશ્રી તાજી ને તાજી જ રાખી શક્યા હતા. એનો જ એ પ્રભાવ હતો કે, અમેરિકાના પ્રખ્યાત એક સરકસના હાથીને જ્યારે એના મેનેજરે જ બંદૂકની ગોળીથી ‘શૂટ' કરી દેવાનો હુકમ કર્યો, ત્યારે એ હાથીના સાથી બનીને એને મોતમાંથી ઉગારી લેવાની જવાબદારી જાન પર જોખમ તોળીનેય, તેઓ સામે પગલે ચાલીને ઝડપી લેવા ઉપરાંત એ હાથીને જીવનદાન આપવામાં પણ સફળ સાબિત થઈ શક્યા. પૂરો
સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૪
૨૭
