________________
ઘરે જઈને એ થાપણને સ્વીકારવાની સ્પષ્ટ નામરજી દર્શાવી દીધી. આ પછી ગોખલે-ગોપાલ વચ્ચે વિચાર-વિમર્શ અને વિચારણાનું ઘણું ઘણું ઘમ્મરવલોણું થયું, પણ જ્યારે નિર્ણયનું નવનીત ન તારવી શકાયું, ત્યારે રાજદરબાર સમક્ષ આ અંગેનો ઉકેલ લાવવાનો નિર્ણય થયો. ગોખલેએ વિચાર્યું કે, આ થાપણને હવે ઘરમાં સાચવી રાખવાનો કોઈ જ અર્થ નથી, કેમ કે વિશ્વાસરાવ તો આને લેવા હવે આવવાના જ નથી. માટે નિર્ણય આવે, અને ગોપાલ આને સ્વીકારી લે તો તો બહુ સારું. નહિ તો આ થાપણને રાજદરબારમાં સુપરત કરી દઈને પણ મારે તો માથેથી બોજો ઉતારી નાખવો જ રહ્યો. આ નિર્ણય પર આવી ગયા બાદ એ થાપણને રાજદરબારમાં લઈ જઈને એણે શાહુ મહારાજના ચરણે ધરી દેવાપૂર્વક ઉકેલ માટે પ્રાર્થના કરીને પોતાની વાત સવિસ્તર રજૂ કરી. એ સાંભળીને રાજવીને એમની વાત એકદમ વાજબી જણાઈ.
આની સામે ગોપાલે પોતાના મુદ્દા રજૂ કર્યા, આદર્શની દૃષ્ટિએ એ મુદ્દા મનનીય પણ હતા, પણ વ્યવહારુ દષ્ટિએ એ માન્ય રાખી શકાય, એવા ન હતા. વળી આર્થિક દૃષ્ટિએ સદ્ધર બનવાનો ઉકેલ પણ થાપણના સ્વીકારથી આવી જતો હતો. પણ ગોપાલે વ્યક્ત કરેલો સંદેહ એ પોતે સમજે, તો જ દૂર થઈ શકે એમ હતો. ઊંડે ઉડે એના મનમાં એવો સંદેહ સળવળી રહ્યો હતો કે, મને આર્થિક રીતે સદ્ધર બનાવવા માટે જ થાપણની આ આખી ઘટના જ ઉપજાવી કાઢવામાં કેમ ન આવી હોય? આ સંદેહ જો સાચો હોય, તો થાપણનો સ્વીકાર અણહક્ક પર હક્ક જમાવવા જેવું પાપ જ ગણાય.
શાહુ મહારાજે ગોપાલને સમજાવવામાં કંઈ બાકી ન રાખ્યું, ત્યારે એનો જવાબ એક જ રહ્યો કે, મનને મનાવી લેવા માટે આપના મુદ્દાઓને માન્ય રાખીને મારે આ થાપણ સ્વીકારી લેવી જ રહી. પણ આ માટે મારું મન માનતું નથી. માટે બીજો જે કોઈ હુકમ કરશો, એને હું સહર્ષ શિરોધાર્ય કરી લઈશ.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
૨૫
