________________
રાજદરબારમાં યોગ્ય ખજાનચીની નિમણૂક માટે મહારાજ પોતે દિવસોથી સચિંત હતા. આનો ઉપાય અને ઉકેલ મનમાં એકાએક ચમકી જતાં મહારાજે ફેંસલો ફાડતાં જાહેર કર્યું કે, આ થાપણ થાપણ તરીકે જ અત્યારે ભલે રાજ્યના ખજાનામાં સચવાય, ગોપાલના લલાટ-લેખમાં મને ખજાનચીનું પદ વંચાઈ રહ્યું છે. માટે થાપણનો સ્વીકાર ભલે ગોપાલે જતો કર્યો હોય, પણ આ પદ તો સહર્ષ સ્વીકારી જ લે, એવો હું હુકમ કરું છું.
આ જાહેરાતને સાતારા નગરે તાળીઓના નાદથી વધાવી લીધી. જાળવી જાણેલી નીતિમત્તાનું વળતર જાણે ગોપાલને ચક્રવૃદ્ધિ વ્યાજ અને વધારામાં તાજ સહિત મળી રહ્યું હતું. થોડા સમય બાદ ખજાનચી તરીકેની કાર્યવાહીથી સંતુષ્ટ બનીને રાજવીએ ઇનામ તરીકે એક થેલી ગોપાલને જાહેરમાં સમર્પિત કરી.
સાતારાની રાજસભા એ દહાડે ગોપાલની નીતિમત્તાને ચાર મોઢે વખાણી રહી. રાજખજાનચીએ ઘરે જઈને ભેટણાંની એ થેલી જમીન પર ઠલવી, તો ૫૦ હજારની રોકડી રકમ જોઈને ગોખલે તરફથી સ્વીકારી લેવાનો અત્યાગ્રહ થયો હતો, એ થાપણની સ્મૃતિ થઈ આવી, પણ હવે તો એ રાજવી તરફથી ભેટણા રૂપે મળી હતી. એથી એના અસ્વીકારના વિચારનેય કયાં કોઈ અવકાશ જ હતો!
૨૬
સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૪
