________________
કંઠસ્થ સૂત્રોના પુનરાવર્તન સમયે આંખ બંધ રાખી શકાતી હોવાથી યત્રતત્ર ભટકતા મનને પણ સ્થિર કરી શકાતું હોય છે, એથી તન પર પણ નિયંત્રણ આવી શકતું હોય છે. આ રીતે તન-મન-વચનની ચંચળતા દૂર કરવામાં કંઠસ્થનો સ્વાધ્યાય સફળ સાબિત થયો હોય છે. પુસ્તક0 સૂત્રના સ્વાધ્યાય માટે અમુક જ પ્રકારના સ્થળ-કાળ-પરિબળ અપેક્ષિત હોય છે. કંઠસ્થનો સ્વાધ્યાય આવી અપેક્ષા વિના સ્વતઃ સ્વના સહારે જ થઈ શકતો હોય છે. - જ્ઞાની પુરુષોએ પોતાની વિદ્વત્તાના પ્રદર્શન માટે નહિ, પણ વાચકોના વર્તનમાં વણાઈ જાય, એ માટે ઉપદેશક સૂત્રો પુસ્તકસ્થ બનાવ્યાં છે અને આ હેતુ સૂત્રો જો હૃદયસ્થ બને, તો જ સિદ્ધ થઈ શકે અને આવી સિદ્ધિનું સંપાદન તો જ થઈ શકે કે, જો એ સૂત્રો કંઠસ્થ કરવામાં આવે! સો ટચના સુવર્ણ જેવી આટલી વાત જો સમજાઈ જાય, તો જ ગોખણપટ્ટી' તરીકે જેની વગોવણી આજે થઈ રહી છે, એ કંઠસ્થીકરણ પુનઃ પોતાના એ જ પ્રતિષ્ઠિત પદે પુનઃસુસ્થિરપ્રતિષ્ઠા પામી શકે!
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
