________________
શ્રી માધ સપ્તતિકા—ભાષાંતર.
ગાથા – —અઢાર ઢાષાથી રહિત તે દેવ, નિપુણ દયાસહિત તે ધર્મ અને આરંભ–પરિગ્રહાદિથી વિરમેલ બ્રહ્મચારી તે સુગુરૂ જાણવા. ૩
વ્યાખ્યા એવા પ્રકારના દેવ, ધર્મ અને ગુરૂ ત્રણ તત્ત્વ છે. અઢાર દાષા અજ્ઞાન વગેરે આગળ કહેવાશે તે દોષોથી રહિત દેવ અર્જુન છે. તેમાં ‘િિત ’ એટલે પરમાનન્દ પદમાં વિલાસ કરે તે દેવ. ‘ દેવ ’ એ પ્રમાણે કહ્યુ છતે સામાન્યપણે હરિ, હર વિગેરે લેાક પ્રસિદ્ધ દેવા પણ આવી જાય; તેથી ભિન્ન જણાવવા ‘ ચાવચોષરહિત: ' એ પ્રઢ વિશેષણવડે યુક્ત અર્હન્ દેવની સિદ્ધિ કરી છે. ભાવાર્થ એવા છે કે-દેવ બુદ્ધિવડે આવા પ્રકારના દેવજ ધ્યાન કરવા લાયક છે. તથા “ યો ય નિકળચા ોિ” ( એ પદમાં ચ શબ્દ સમુચ્ચયને સૂચવે છે. ) દુર્ગતિમાં પ્રસરતા ( પડતા ) જન્તુઓને જે ધારી રાખે તે ધમ કહેવાય છે. કહ્યું છે કે
"
''
,,
दुर्गतिप्रसृतान् जन्तून्, यस्माद् धारयते तथा । धत्ते चैतान् शुभे स्थाने, तस्माद् धर्म इति स्मृतः ॥ १ ॥ અ—“ જે કારણથી ક્રુતિમાં પ્રસરતા જન્તુને ધારી રાખે છે. અને તે જન્તુએને શુભ સ્થલમાં સ્થાપે છે, તે હેતુથી ૮ ધર્મ ’ કહેવાય છે. ” લોકઢિવડે દ્રવ્યધર્મ પણ ધર્મ કહેવાય, તેથી તેનાથી જુદો આળખાવવા ‘નિપુળાલતિ: ' એમ કહ્યુ છે. નિપુણ એટલે જિનેશ્વરની આજ્ઞા પાળવા પૂર્વક જે યા અર્થાત્ હિંસાના ત્યાગ તે વડે સહિત. સાર એવા છે કે—સઘળુ અનુષ્ઠાન કૃપા સહિતજ કરાતુ હતુ સિદ્ધિના કારણભૂત થાય છે. કહ્યુ છે કે—
'
“ વિષ પિ ધમ્મવિષ, ચાપમુદ્દે જ્ઞિબિન્દુ-આળાપ । भूयमणुग्गहरहियं, आणाभंगाउ दुहदाइ ॥ १ ॥
39
અ—‹ પૂજા વગેરે ધમ કૃત્ય પણ જિને દ્ર પરમાત્માની આજ્ઞાપૂર્વક કરવું જોઈએ અને તે જો પ્રાણીઓના અનુગ્રહથી ( જયણા-અનુકંપા ) રહિત હાય તેા (જિને દ્રની) આજ્ઞાભંગથી વધારે દુ:ખદાયી થાય છે ” તેમજ કહ્યુ છે કે—
