________________
ગુરૂ વર્ણન. -
૨૯ વામિ બે પ્રકારની છે. મુખવિકાર, નેત્રવિકાર, વિકાર, આંગળીઓ મરેડવી, ઊભા થવું, ઉધરસ આણવી, હુંકાર કર, કાંકરા ફેંકવા. ઈત્યાદિ પ્રજાસૂચક ચેષ્ટાઓને પરિહાર કરી
આજે હારે ન બેલવું' એ અભિગ્રહ કરે તે પ્રથમ વાગુપ્તિ ૧, ( કારણ કે ચેષ્ટાઓવડે પોતાના પ્રજનને સૂચવનારનો મન કરવાને અભિગ્રહ નિષ્ફળ જ જાણ.) તથા વચન, પૂછવું, બીજાએ પૂછેલ અર્થને ખુલાસો કરે. ઈત્યાદિમાં લોક તથા આગમને વિરોધ ન થાય તેમ મુહપત્તીવડે મુખકમળને ઢાંકી બોલનારને પણ વાણની પ્રવૃત્તિના નિયંત્રણરૂપ બીજી વાગૃતિ સમજવી ૨, વાગ્રુપ્તિના આ બે ભેદવડે સર્વથા વાણીને નિષેધ અને સમ્યભાષણરૂપ વાણુની પ્રવૃત્તિ એ બન્ને પ્રતિપાદન કર્યા, ભાષાસમિતિમાં તે સમ્ય વાષ્પવૃત્તિ જ છે; એમ વાગૃતિ અને ભાષાસમિતિમાં તફાવત છે. કહ્યું છે કે ,
“ समिओ नियमा गुत्तो, गुत्तो समियत्तणमि भयणिजो। कुसलवयमुदीरंतो, जं वयगुत्तो वि समिओ वि ॥१॥"
ભાવાર્થ-ગુપ્તિમાન પુરૂષ નિશ્ચયે સમિતિયુક્ત હોય, સમિતિયુક્તમાં ગુપ્તિની ભજના સમજવી. જેમકે-કુશળ પ્રશસ્ત વચનને બોલનાર વચનગુપ્ત અને સમિતિયુક્ત પણ કહેવાય છે. ૧
કાયગુપ્તિ બે પ્રકારની છે. ચેષ્ટાઓની નિવૃત્તિરૂપ ૧, આગમને અનુસરી ચેષ્ટાઓના નિયમરૂપ ૨. તેમાં દેવસંબંધી, મનુષ્ય વગેરે સંબંધી ઉપસર્ગોની પ્રાપ્તિમાં અને સુધા=ભૂખ, પિપાસાતૃષા ઈત્યાદિ પરીષહ વગેરેના સંભવમાં કાઉસગ્ગ કરે ઈત્યાદિવડે કાયાને જે નિશ્ચલ કરવી તે, અને સઘળા ચગેની નિષેધ અવસ્થામાં જે સર્વથા કાયાની ચેષ્ટાઓને નિરોધ કરે તે પહેલી કાયમુર્તિ ૧, તથા ગુરૂને પ્રશ્ન કર, શરીરને, સંસ્તારકને તથા ભૂમિ વિગેરેને પ્રતિલેખવી અને પ્રમાર્જન કરવું એ વિગેરે. સિદ્ધાંતમાં કહેલી ક્રિયાના સમૂહ પૂર્વક સાધુએ શયન વિગેરે કરવું જોઈએ, તેથી કરીને શયન, આસન, નિક્ષેપ (મૂકવું) અને આદાન (ગ્રહણ કરવું) વિગેરે ક્રિયામાં સ્વછંદ ચેષ્ટાને ત્યાગ
