________________
૧૨૬
શ્રી સંધ સપ્તતિકા-ભાષાંતર. આ ઉપર્યુકત લખાણથી જણાય છે કે કઈ પણ ઉપાય વડે માંસ અચિત્ત થઈ શકતું નથી. તેથી મૂળ ગાથામાં કાચી પાકી અને પકાવાતી માંસની પેશીઓમાં છત્પત્તિ જણાવી છે. સ્માર્યોએ પણ કહ્યું છે કે – " न मांसभक्षणे दोषो न मद्ये न च मैथुने । प्रवृत्तिरेषा भूतानां निवृत्तिस्तु महाफला ॥१॥"
આ ગાથાના યથાકૃત અર્થવ્યાખ્યાનમાં અસંબદ્ધ પ્રલા૫ જણાય છે. કેમકે જે આચરવામાં દેષ નથી જ, તે આચરણથી નિવૃત્ત થવામાં મહાફળ કેવી રીતે થઈ શકે ? એમ તે યજ્ઞ, અધ્યયન, દાન વિગેરે થકી પણ નિવૃત્તિને પ્રસંગ આવે. તેથી આ લેકનું તાત્પર્ય જૂદું છે. લેકાર્થ–માંસભક્ષણમાં અદેષ નથી, અપિતુ દેષ છે જ; એવી રીતે મદ્યમાં અને મિથુનમાં પણ સમજવું. પ્રશ્ન--અદેષ કેમ નથી?; ઉત્તર-આ ઇવેનું ઉત્પત્તિસ્થાન છે તે તે પ્રકારના અને ઉપજવામાં હેતુભૂત છે. મધ, માંસ, મદિરા અને મૈથુન એ છત્પત્તિનું મૂળ કારણ છે, એ આગમમાં પ્રસિદ્ધ છે. અવારિત પ્રસરતાથી નિગોદજીને સર્વત્ર ઉત્પત્તિને સદ્ભાવ હોવાથી સર્વ વસ્તુના ત્યાગને પ્રસંગ આવતું હોવાથી, ઉપર કહેલ મૂળ ગાથાને અર્થ સહૃદય-વિદ્વાનેને અહૃદયંગમહદયને ન ગમે તે જાણે કેટલાક વ્યાખ્યાતાઓ નિગોદ જેવા રસથી ઉત્પન થતા સૂક્ષ્મ જીવની ઉત્પત્તિ થાય છે.” એવી વ્યાખ્યા કરે છે. આ હેતુથીજ પૂર્વગાથામાં કેટલાંક આદર્શ પુસ્તકમાં કwitત અક્ષણ એ પાઠ જોવામાં આવે છે, તેનું પણ આથી સમર્થન થાય છે. મધમાં રસ જ જીવની ઉત્પત્તિ હેવાથી અસંખ્યાત જીવપણુ શ્રી હેમાચાર્યજી મહારાજે પણ અભિધાનકેષમાં “સરકા મારાથા' આ નિરૂપણવડે સ્વીકાર્યું છે. રસજજી બેઈદ્રિયજ હોય છે અને તે જ અસંખ્યાતાજ હોય, અનંતા ન હોઈ શકે. તથા તેમણે જ યેગશાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કે
अन्तर्मुहूर्तात् परतः सुसूक्ष्मा जन्तुराशयः । यत्र मूर्छन्ति तन्नाय नवनीतं विवेकिभिः ॥ १ ॥
