________________
નાન અને ક્રિયાનું વર્ણન.
106 એકત્ર મળેલ જ્ઞાન-ક્રિયાને પણ નિર્વાણ સાધવામાં અસામર્થ્યને પ્રસંગ આવી જશે, પ્રત્યેકમાં સામર્થ્ય નહિ હોવાથી, વેળુ-રેતીના તેલની જેમ, અને તે અનિષ્ટ છે. એને ઉત્તર–સમુદાયનું સામર્થ્ય તે પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે, કેમકે જ્ઞાન અને ક્રિયાવડે સાદડી વિગેરે કાર્યોની સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે, પરંતુ વેળુ-રેતીનું તેલ ન થઈ શકે, જોવામાં આવેલ વસ્તુને અ૫લાપ કરી શકાય તેમ નથી, એવી રીતે આ બને જ્ઞાન-ક્રિયા વડે જેવાએલી કાર્યસિદ્ધિ પણ અવિરૂદ્ધજ છે. તેથી ઉપરનું કથન ઉપેક્ષણીય છે, તેમ છતાં સર્વથાજ જ્ઞાન-ક્રિયાને સાધન રૂપ નથી ઈચ્છવામાં આવતું, દેશેપકારિપણું સ્વીકારાય છેજ. ૧૭
જેથી કહે છે.-- संजोगसिद्धीइ फलं वयंति, न हु एगचकेण रहो पयाइ। अंधो य पंगू य वणे समिच्चा, ते संपउत्तां नगरं पविट्ठा॥ ५८
ગાથાર્થ-જ્ઞાન અને ક્રિયાના સંગની સિદ્ધિથી ફળ કહે, છે, એક ચકવડે રથ પ્રયાણ કરી શકતો નથી; વનમાં આંધળે અને પાંગળો એ બન્ને મળી એક બીજાના સંપ્રયોગે નગરમાં પ્રવેશ કરી શક્યા. ૫૮
વ્યાખ્યાર્થ–પરંતુ તેજ સમુદાયમાં સમગ્રપણું હોવાથી ઈષ્ટ ફળને સાધનાર થાય છે, કેવળ ભિન્ન ભિન્ન તે વિકલ હોવાથી એક બીજા અપેક્ષા-યુક્ત હોવાથી સાધક થતાં નથી, એમ હોવાથી ભિન્ન ભિન્નનું અસાધકપણું પ્રતિપાદન કર્યું છે. વિસ્તારથી સ. સંબંધ કહ્યો, ગાથાનું વ્યાખ્યાન પ્રકટ અર્થવાળું હોવાથી અમે નથી વિસ્તારતા, પરંતુ “સત્ય” એવું પદ કહેવા છતાં પણ “
” એવા પદનું પુનઃ કથન આત્યંતિક સંગ દર્શાવવા માટે છે. એ ઉપર ઉદાહરણ
રાજાના ભયવડે લેકે નગરમાંથી નીકળી–નગરને શૂન્ય કરી એક અરણ્યમાં આવીને રહ્યા, ત્યાંથી પણ ધાડના ભયથી વાહને તજીને પલાયન કરી ગયા, તેમાં અનાથપ્રાય અંધ અને પંગુ એ બનેને તજી દીધા. ધાડ ગઈ ત્યારે લેકની અગ્નિના પવનવડે દાવા
