________________
૧૨
શ્રી સબોધ સતિકા-ભાષાંતર ગાથાર્થ સ્ત્રી-પુરૂષના મૈથુનથી અસંખ્યાતા પંચંદ્રિય (સંમૂછિમ) મનુષ્ય ઉત્પન્ન થાય છે; એમ જિનરાજ સમસ્ત અંગેના વિભાગથી મને પ્રજ્ઞાપના ઉપાંગમાં કહે છે. ૬૩.
વ્યાખ્યાર્થ–સ્ત્રી-નરની અબ્રાસંજ્ઞાથી અસંખ્યાતા પંચંદ્રિય મનુષ્ય ઉત્પન્ન થાય છે; પ્રશ્ન–આ કેણ, ક્યાં કહે છે? ઉત્તર–જિન-તીર્થકર પ્રજ્ઞાપને પાંગમાં કહે છે. “સૂત્ર ત્રિકાલવિષયક હેવાથી “કહ્યું છે” એમ જાણવું.”કેવા ઉપાંગમાં?, સમસ્ત આચારાંગ વિગેરે સિદ્ધાંતની વિભક્તિવડે-વિશેષતાવડે ચંગરમણીય ઉપાંગમાં. જેમાં સર્વ અંગેની વિશેષતા સ્પષ્ટતાથી પ્રરૂપેલ છે. એ આશય છે; અથવા સમસ્ત અંગેમાં વિચિત્રતાવડે રમણુય એવા ઉપાંગમાં. પ્રજ્ઞાપનામાં ભગવંતે જે કહ્યું છે, તે એ છે કે –“હે ભગવંત ! સંમૂછિમ મનુષ્ય કેવી રીતે ઉત્પન્ન થાય છે?; હે ગતમમનુષ્યક્ષેત્રમાં ૫ લાખ જેજન પ્રમાણ અઢી દ્વિીપ સમુદ્રમાં, ૧૫ કર્મભૂમિમાં, ૩૦ અકર્મભૂમિમાં, પ૬ અંતરદ્વીપમાં ગર્ભજ મનુષ્યોના જ ઉચ્ચારમાં, વિષ્ટામાં, મૂત્રમાં, ખેલમાં, બડખામાં, નાકના મેલમાં, ઉલટીમાં, પિત્તમાં, વીર્યમાં, લેહીમાં, વીર્યના પુદગલેના પરિશાટનમાં, વિકૃત કલેવરમાં,
સ્ત્રી-પુરૂષના સંગમાં, ગામની ખાળ-ગટરમાં, નગરની ગટરેમાં, સર્વ અશુચિસ્થાનેમાં અંગુલના અસંખ્યાતા ભાગમાત્ર અવગાહનાવડે સંમૂઈિમ મનુષ્ય ઉત્પન્ન થાય છે, તે અસંસી, મિથ્યાદષ્ટિ, અજ્ઞાની, સર્વ પર્યાપિવડે અપર્યાપ્તા, અંતર્મુહૂર્ત આયુષ્યવાળા થઈને જ કાળ કરે છે.” ઘોર પાપના હેતુભૂત હેવાથી મૈથુન વર્જવું જ જોઈએ. ચોથા વ્રતના ભંગમાં બાકીનાં ચારે વતેને પણ ભંગ થતો હોવાથી કેવી રીતે મેહુરજો ઈત્યાદિ પદવડે શીલભંગમાં જીની-કેવળજ્ઞાનિયેથી જાણું શકાય તેવા પ્રાણિયાની હિંસા પ્રરૂપેલી હોવાથી પ્રથમ પ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રત તે વિરાધ્યું જ, બીજું વ્રત તે–
ભાવાર્થ-કામી-વિષયાતું મનુષ્યને સત્યવાદિપણું સંભવતું નથી, એ સકલજન પ્રસિદ્ધ છે. કહ્યું છે કે
