________________
પ્રમાદનું સ્વરૂપ. '
કષા પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કહેવાય છે. કહ્યું છે કે–અંહિ સર્વ પ્રકારના સાવદ્ય વ્યાપારોથી વિરતિ કરવી, તે પ્રત્યાખ્યાન કહેવાય છે, તેને આવરણ કરનાર હોવાથી તે ક્રોધ, માન, માયા અને લાભ ત્રીજા પ્રકારના કષાયની “પ્રત્યાખ્યાનાવરણ” એવી સંજ્ઞા સ્થાપન કરવામાં આવી છે.
- તથા પરિષહે, ઉપસર્ગો આવી પડતાં ચારિત્રધારી મુનિને પણ (અંહિસા શબ્દ પર અર્થમાં છે. ) સેજ વલિત કરે દીપ્ત કરે છે, એથી એ સંજવલન કષાયે કહેવાય છે. આવી રીતે એ ચારે કષાયોના પ્રત્યેકના ચાર ચાર ભેદ થવાથી તે ૧૬ થાય છે. તે કષાયને દોષ આ પ્રમાણે છે. - અસંલિષ્ટ–સંકલેશ વિનાનું ચિત્તરૂપી રત્ન એ આંતરિક . ધન કહેવાય છે. જેનું એ આંતરિક ધન દે (રે) વડે ચેરાઈ ગયું હોય તેને વિપત્તિજ બાકી રહે છે. . હવે નિદ્રા–સૂવું. તેને દેષ દર્શાવવામાં આવે છે –
નિદ્રાશીલ-નિદ્રામાં જ વિશેષ પ્રવૃત્ત થનાર મનુષ્ય જ્ઞાનને અથવા દ્રવ્યને મેળવવા શક્તિમાન થઈ શકતું નથી. નિદ્રાશીલ પ્રાણી જ્ઞાન અને દ્રવ્યથી હીન બને છે. જ્ઞાન અને દ્રવ્યના અભાવથી લેકમાં અદ્વિતીય દુઃખભાગી થાય છે. માટે નિદ્રાવડે સર્યું. - તે નિદ્રા પાંચ પ્રકારની છે. જેમાંથી સુખે જાગૃત થઈ શકાય તે નિદ્રા. ૧, જેમાં દુઃખથી મુશ્કેલીથી જાણી શકાય તે નિદ્રાનિદ્રા , ઉભા રહેતાં અને બેઠાલાને નિદ્રા આવે તે પ્રચલા ૩, ચાલતાં ચાલતાં નિદ્રા આવે તે પ્રચલા પ્રચલા ૪, દિવસે ચિંતવેલ કાર્યને (રાત્રે) કરનારી, વાસુદેવથી અર્ધા બળવાળી નિદ્રા ત્યાનધેિ કહેવાય છે.
તથા પાંચમો પ્રમાદ વિકથા કહેલ છે. તે સાત પ્રકારની છે. સ્ત્રીકથા ૧, ભક્તકથા ૨, દેશકથા ૩, રાજકથા ૪, મૃદુકાછણિકી ૫. દર્શનભેદિની ૬ અને ચારિત્રભેદિની. તેમાંથી
સી કથા–સ્ત્રીઓની નિન્દા પ્રશંસા વિગેરે સ્વરૂપવાળી
