Book Title: Dvadasharnaychakram Part 2
Author(s): Mallavadi Kshamashraman, Labdhisuri
Publisher: Chandulal Jamnadas Shah
View full book text
________________
AM
अद्वैतत्यागः] . न्यायागमामुसारिणीव्याख्यासमेतम्
४५३ तमेव भाव्यते भवता, पुनरयाह-एवं नियमनायेति-अद्वैतनियमनायेयमपि भावना, कतमा सा भावनेति चेत्तदनुध्यानात् पुण्यमुत्पाद्येत्येषाप्यद्वैतभावनैवेति, एवं तावत् प्रतिज्ञातं द्वैतमद्वैतं भावितमित्युक्तम् , प्रत्युपसंह्रियते तु द्वैताद्वैते द्वे अपि त्यक्त्वेति-प्रतिज्ञातभाविते द्वैताद्वैते अपि त्यक्त्वा । ___तत्राद्वैतस्य त्यागस्तावत् धर्माधर्ममर्यादास्थापनवचनेन, मर्यादा नामानतिक्रमस्थानं विषयतस्तु सुखदुःखप्रवृत्तिसीमा, इयति विषये सुखमियति विषये दुःखमिति धर्माधर्मयोः । सीमनि स्वके स्वके व्यवस्थापनम् , ततश्च सर्गादौ स्थानाद्यात्मके अपि न स्याताम् , अनियसविषयत्वात् , प्रलयवत् , अन्ते च स्यातामनियतविषयत्वात् , मध्यकालवत् , अथवा नियतविषयत्वात्तदापि स्याताम् , मध्यकालवत् मध्ये वा न स्यातामन्तवदिति।
(तत्रेति) तत्राद्वैतस्य त्यागस्तावत्-धर्माधर्ममर्यादास्थापनवचनेन, कृत इति वाक्यशेषः, का मर्यादा ? उच्यते-मर्यादा नामानतिक्रमस्थानमिति मर्यादालक्षणमाह विषयतस्तु सुखदुःखप्रवृत्ति-10 सीमा-इयति विषये सुखमियति दुःखमिति धर्माधर्मयोः सीमनि स्वके स्वके व्यवस्थापनम्-धर्मस्य दुःखप्रवृत्ति [व्यव] छेदेनाधर्मस्य सुखप्रवृत्ति व्यवछेदेनायमस्मादन्योऽयमितरस्मादन्य इति सीमाविभागः, ततः किमिति चेत् ततश्च सर्गादौ स्थानादीति-स्थानविग्रहेन्द्रियविषयाः स्थानादयः तदात्मके सुखदुःखे अपि न स्याताम् , कस्मात् ? अनियतविषयत्वात्-अनियतौ हि विषयौ तदा, सुखदुःखयोरविद्यमानस्थानादित्वात् , अविद्यमानधर्माधर्मादित्वाच्च, दृष्टान्तः प्रलयवत्-यथा प्रलये 15 [धर्मा]धर्माभावादेवानियतविषये सुखदुःखे ततश्चासती, तद्वत् सर्गादावपि स्यातामिति । किश्चान्यत्अन्ते च स्याताम् , सुखदुःखे इति वर्त्तते, कुतः ? अनियतविषयत्वातू-विषयानियमोऽपि रूपादिपञ्चकत्वाद्यभावादुपसंहरणकाले, मध्यकालवत् , अथवा नियतविषयत्वात्-व्यवस्थापितधर्माधर्ममर्याद
wwwwwwwwwww
अनुध्यानशब्देनापि प्राणिगणस्य पूर्वसृष्टिकालीनधर्माधर्मानुचिन्तनस्योक्तत्वादद्वैतमेव भावितमित्याह-एवं नियमनायेति सृष्टिवैचित्र्यनियमनाय पूर्वसृष्टिसम्बन्धिधर्माधर्मानुचिन्तनप्रतिपादनादिदानी ईश्वरस्यासहायत्वमावेदितमिति भावः । पूर्व 20 यस्य यादृशं पुण्यं पापं वाऽऽसीत्तथैवेदानीमप्युत्पाद्य इत्याभिप्रायेणाह-पुण्यमुत्पाद्येति । प्रत्युपसंहियत इति, अन्ते चेत्यादिना ग्रन्थेनेति शेषः । अथ भावितस्याद्वैतस्य त्यागं दर्शयति-तत्राद्वैतस्येति, इयत्तानियमो हि मर्यादा, अस्येयन्मानं स्थानं नातोऽन्यत्रास्य स्थितिरित्यनतिक्रमस्थानं मर्यादेत्याशयेनाह-का मर्यादेति, इयं स्थान विप्रहेन्द्रियाणां बोध्या। विषयमर्यादामाह-विषयतस्त्विति । खके खके व्यवस्थापन मिति व्याकरोति-धर्मस्येति धर्मे दुःखार्थिप्रवृत्तिव्यवच्छेदेनाधर्मे च सुखार्थिप्रवृत्तिव्यवच्छेदेन तयोः परस्परं पार्थक्येन व्यवस्थापनमित्यर्थः। एवञ्च स्थानविग्रहे-25 द्रियविषयाणां सद्भाव एव व्यवस्थासम्भवात्तस्या अपि सुखदुःखयोः प्रवर्तकत्वादीश्वरस्याद्वैतत्याग इति भावः । ततश्च दोषमाहततश्चेति, सृष्टेः प्रारम्भे स्थानाद्यात्मके सुखदुःखे न स्याताम् , अनियतविषयत्वात् प्रलयकालवत् , सुखदुःखयोहिं विषयः आश्रयः प्रलयकाल इव सर्गादावपि नास्ति, अत एव न सुखदुःखे स्त इति भावः । अनियतत्वे हेतुमाह-सुखदुःखयोरिति स्थानादयो हि सुखदुःखयोराश्रयः, तान् प्राप्यैव जीवन सुखदुःखयोरनुभवनात् । कारणमपि तदानीं नास्ति धर्माधर्मयोरप्यभावाभ्युपगमादित्याह-अविद्यमानेति । अथानियतविषयत्वेऽपि यदि सर्गादौ सुखदुःखे अभ्युपगम्येते तर्हि सर्गान्तकालेऽपि 30 स्यातामित्याह-किश्चान्यदिति, रूपादीति, प्रथमं पञ्चभूतानां पृथिव्यादीनामुपसंहरणात् रूपरसगन्धस्पर्शशब्दानां पञ्चविषयाणामभावादिति भावः । मध्यकाले दृष्टान्ते साध्यस्यैव सत्त्वात्तदनुरूपं हेतुमाह-अथ वेति । ननु धर्माधर्ममर्यादा न
१ सि. क. सुखप्रवृत्ति.।२ सि. क. दुःखप्रवृत्ति०।३ सि. क. स्थानादीत्यादीनि ।
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org

Page Navigation
1 ... 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350