Book Title: Dvadasharnaychakram Part 2
Author(s): Mallavadi Kshamashraman, Labdhisuri
Publisher: Chandulal Jamnadas Shah
View full book text
________________
wamM
wwwwwwwwwwww
भवनस्यैकता] न्यायागमानुसारिणीव्याख्यासमेतम्
४८९ (तद्रव्यत्वादिति) तद्रव्यत्वात्-यद्यद्रव्यं तत्तत्तत्त्वं यथा प्राग्भावितं पृथिव्यादिश्रीह्यादिपृथिव्यादिवत् , तद्र्व्यत्वमसिद्धमिति चेन्नेत्युच्यते, अवगाहादेव द्रव्यं यथा वियदादि एवमात्माद्यपि, यथाऽवगाहोपकारगुणमाकाशं गतिस्थित्युपकारगुणौ धर्माधर्मावेवमात्मपरमाण्वादिद्रव्यमपि, कुतो हेतोः ? तस्यैव तथाभूतेः-तदेव ह्यात्मपुद्गलद्रव्यं तथा तथाऽवगाह[गति]स्थितिरूपेण भवति, किमिव ? उदकादिबीहित्वशिवकादिघटत्ववत्-यथोदकपृथिव्याकाशवातबीजाङ्कुरादय एव ब्रीहीभवन्ति युग- 5 पद्भाविनो भावाः, यथा च क्रमभाविनः शिवकस्थासककुसूलकादय एव घटीभवन्ति तथाऽऽत्माद्यप्यवगाहादि, अवगाहादि वियदादि, वियदादि अवगाहादि, अवगाहादि आत्मादि च भवतीति तस्य तस्य तद्र्व्यत्वं तद्र्व्यत्वात् प्रवर्तकप्रवत्यैक्यन्यायोऽवस्थितः, तस्माचात्मपुद्गलाकाशधर्माधर्मास्तिकाया एकं तत्त्वं सर्वप्रभेदवृत्तमिति ।
किश्चान्यत्
अविभक्तावगाहस्यात्मादेरविभक्तमवगाह्यमप्याकाशमित्येकमेवेदं भवनम् , तत्पुनरन्यत्र मिथ्याग्रहोत्थापितनानाप्रभेदं विकल्पितम् , तान् प्रति सर्वगतेतराभिमतद्रव्यस्वरूपमुत्क्षेपणादि, तदव्यतिरिक्तत्वात् , घटघटभवनवत् , यथा घट एव घटभवनं न ततोऽन्यत् ततस्तदव्यतिरिक्तम्, यद्यन्यत् स्यात् घटो न भवेत् भवनादन्यत्वात् , खपुष्पवत् , भवनं वा तस्य न स्यात् ततोऽन्यत्वात् पटभवनवदिति ।
अविभक्तेत्यादि यावदेकमेवेदं भवनम् , अवगाहोऽवगाहमानादात्मादेरविभक्तः, अवगाह्य
mmmmmmmmmm
10
15
यद्याव्यमिति । यथा ब्रीहिः पृथिवीद्रव्यं तथाऽवगाहो धर्मादिद्रव्यमतस्तत्खरूपमेवमाकाशादि अवगाहादितो द्रव्यं भवति अतस्तत्वरूपमपीत्याह-अवगाहादेवेति । अवगाहो हि लक्षणमाकाशस्य तस्मादेव तदवगमात् लक्ष्यलक्षणयोश्चैकत्वात् तत्तत्त्वमेवं गतिस्थित्यादितो धर्माधर्मों, एवमात्मपरमाण्वादितोऽपि, अवगाहोऽनुप्रवेशो नाम संयोगविशेषः, गतिः स्थितिश्च परिणामविशेषौ, एते जीवपुद्गलयोः परिणामपरिणामिनोरैक्यात्तद्रूपावेव, तत्रोपकारका आकाशधमोधमोः,उपकार्योपकारकयोश्चक्यात् जीवपुद्गल-20 योरपि आकाशादिरूपता, तथा च जीवपुद्गलौ अवगाहखरूपी अवगाहश्चाकाशखरूप इति तेषामेकद्रव्यत्वमिति भावः । एतदेव हेतुपूर्वकमाह-तस्यैव तथाभूतेरिति, तस्यैव जीवादेरवगाहादिरूपेण भवनात् , तस्य चाकाशादिरूपत्वादिति भावः । दृष्टान्तमाह-उदकादीति । उदकपृथिव्यादेवीहिरूपेण भवनवदिति युगपद्भाविनामुदकपृथिव्यादीनां तथाभवने दृष्टान्तता, शिवकादेर्घटीभवनमिति अयुगपद्भाविनां शिवकस्थासकादीनां तथाभवने दृष्टान्ततेति दर्शयति-यथोदकेति । आत्मादिरवगाहरूपः, अवगाहादिराकाशरूपः,पुनश्चाकाशादिरवगाहादिरूपः अवगाहादिश्चात्मादिरूप इति तस्य तस्य तत्तव्यत्वमित्यन्योन्यमेकत्वमिति दर्शयति- 25 आत्माधपीति, आदिना पुद्गलधर्माधर्माः, अवगाहादीत्यत्रादिना गतिस्थिती वियदादीत्यादिना धर्माधर्मों प्राह्यौ । एवञ्चात्मपुद्गलाकाशधर्माधर्माः सर्वप्रमेदेषु वृत्तत्वादेकं तत्त्वमिति दर्शयति-तस्माञ्चेति । अथ खाभिन्नाभिन्नस्य खाभिन्नत्व एव भवनलक्षणद्रव्यत्वं पारमार्थिकं भवतीत्यादर्शयति-अविभक्तति । तदेव घटयति-अवगाह इति, आत्मादीनां ह्यवगाहो भवति. अतोऽवगाहादिरात्मादेः परिणामः, परिणामपरिणामिनोरमेदात् आत्मादेरवगाहस्याविभकता, अवगाहस्योभयधर्मतयाऽऽकाशगमकतया चोपकारोपकारकयोरमेदादवगाहादाकाशस्याविभक्तता, एवञ्चात्मपुद्गलाकाशधर्माधर्माणां द्रव्यता भवनखरूपा 30 खनिमित्तेन परनिमित्तेन च भवति, खधर्मव्याप्या द्रव्यमेते, खधर्मव्याप्तिश्च तादात्म्येनावस्थानम् , तथा द्रव्यमेव हि रूपादितया गत्याधुपग्रहकारितया व्यपदिश्यते पितापुत्रादिसम्बन्धिदेवदत्तवत्तत्तन्निमित्तापेक्षमिति न कश्चित्पर्यायोऽस्तीति द्रव्यार्थनयाभि
१ सि. क. गुणैर्द्ध०। २ सि. क. दारमार्थादर० ।
द्वा० न० २४ (६२)
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org

Page Navigation
1 ... 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350