________________
જઈ હવે તરસ્યા કેમ પાછા ફરાય? એ ભાવથી માનવીએ. સાધકને પોતાની મુંઝવણ કહી ઉપાય બતાડવા જાત અનુભવ વર્ણવવા વિનંતી કરી.
ઉપકારી સાધકે ટૂંકા ને જરૂરી શબ્દમાં નીચે મુજબ સાધનાની પૂર્વ ભૂમિકા કહી –
ભાગ્યશાળી ! સાધના એ બહારની વસ્તુ નથી. જાત અનુભવનો એક સાક્ષાત્કાર છે. તે માટે મન-વચન-કાયાની સર્વપ્રથમ એકાગ્રતા જરૂરી છે. મનને પ્રસન્ન રાખવું, વચનને નિર્મળ રાખવા અને કાયાને પવિત્ર રાખવાની જરૂર છે. તો જ સાધકને સાધનામાં મેળ જામે.
ઉદા. – સંગીત એ સાત અક્ષરોની સાધનાનું ફળ છે. એ અક્ષરો મધુર સ્વરમાં, ષડરસમાં, જરૂર પડતી સમાન માત્રામાં જો બોલવા-ગાવામાં આવે તો ગાનાર સુષ્ટિ ભૂલી જાય. સાંભળનાર આનંદની ઉદધિમાં નાચી ઉઠે તેમ આત્મસાધના સાધકને લક્ષ સિદ્ધ કરી આપવા સમર્થ છે. માત્ર “મને સાધના દ્વારા સાધ્ય પ્રાપ્ત કરવું છે' એવી ઉત્કૃષ્ટ તમન્ના–લાગણી જોઈએ.
બીજી વાત – સંગીત વીતરાગીને રીઝવવા જો ગાવામાં આવે તો રાગીના રાગટ્રેષના સંબંધો તેટલો સમય વિસ્મૃત થઈ જાય. અને જો સંસારીને ખુશ કરવા માટે પીરસવામાં આવે તો તેથી નશ્વર એવા શરીરને પોષવા-નિભાવવાનું કાર્ય કરી જરૂર ધન મેળવી તૃપ્ત થવાય. હકીકતમાં વીતરાગ પાસે રજુ થતું સંગીત વિકાસ પામે.
સાધના ચીકણા કર્મ ખપાવવા માટે જ જો કરાય તો તેથી આત્માની ઘણી પ્રગતિ થાય, શુદ્ધિ થાય. આત્મા નિર્મળ બની સત્વરે પરમપદનો ભોક્તા બને. એટલું જ નહિં પણ જ્યાં સુધી એ પરમપદનો અધિકારી થયો નથી ત્યાં સુધી તેની દરેક ક્ષણ પ્રગતિના પથિક જેવી કર્મ ખપાવનારી આદર્શ થાય.*
પરંતુ જો સંગીત શુષ્ક હોય, રાગદશા વધારનારું હોય, સમયને પસાર કરવા માટે કે અહંને પોષવા માટે ભગવાનના બદલે ભક્તને શ્રવણ કરનારને પ્રસન્ન કરનારું હોય તો તે સંગીત કર્મ-સંસારવૃદ્ધિકારક છે. એના ગીતમાં પ્રભુ સાથેની પ્રીત નથી.
- ત્રીજી વાત – સાધક પવિત્ર જોઈએ. તેના વિચાર. પરિણામ સવિશદ્ધ જોઈએ. કર્મક્ષયના લક્ષથી પોતે વિમુખ ન થઈ જાય તેવી કાળજી રાખવી જોઈએ. મંત્રોચ્ચાર શુદ્ધ, સંપુર્ણ, શાંતીમય, ભાવનાત્મક હોવા જોઈએ. જેમ જેમ સાધનાની વૃદ્ધિ થતી જાય તેમ તેમ ઉત્તમ અનુભૂતિ મંત્ર સ્મરણની થતી જાય. પ્રગતિની સાથે સાથે સાધકે ગંભીર શાંત લાગણીવાન પણ બનવું જોઈએ. - એક વાત નિશ્ચિત સમજવી કે, સાધના – બજારું બીજાને આકર્ષવા કે બીજાનું ભલું કરવા માટે કરવાની નથી. આવા અશુભ ઉદેશ્યોથી જે કરે તેણે ૫૦% પણ ૬ રાવણે સંગીત દ્વારા તીર્થંકર નામકર્મ ઉપાર્જન કર્યું જ્યારે શૈયાપાલકના જીવે સંગીતમાં
ભાન ભૂલી ત્રિપુષ્ટ વાસુદેવનો કોપ (ક્રોધ) વધાર્યો.
