________________
સંબંધી પરલોક સંબંધી કે ઉભયલોક સંબંધી હિતકાર્ય કરનાર ઉત્તમ હિતેચ્છુ હોય છે. તેની દરેક ક્ષણે એના જીવનની પરંપરાએ લાભદાઈ, ઉન્નતિકારક હોય છે.
આ જગતમાં દરેક જીવ પોતાના ખાવા-પિવા, જીવનનિર્વાહ સંસાર નિભાવવા માટે પુરુષાર્થ કરે જ છે. તેમાં તે તે જીવોનું સંયુક્ત પુણ્ય પૂર્વભવોનું મદદ કરે છે. માત્ર આવતા ભવે જો કાંઈક સારું કલ્યાણકારી કાર્ય કરવું હોય તો તે માટે વ્યક્તિગત તમારે જ પરહિતાર્થકારી થવું આવશ્યક છે. જો બીજાનું કંઈક સારું કરશો તો જ તમને મળશે. આ વાત ભૂલવા જેવી નથી. મૂડી ખાઈ જનારો દુઃખી જ થવાનો.
રાજા ભોજે એક દિવસ કવિ કાલિદાસને પૂછ્યું, કવિ ! મારા હાથ ઉપર ક્યારની માખી બેઠી બેઠી પાપણો સાફ કરે છે. આમ કેમ કરતી હશે . કવિએ સદૂભાવે કહ્યું, એ માખી આપણને એજ કહે છે કે, મેં પૂર્વ ભવે કાંઈ સારું કામ કર્યું નથી એટલે પાપણો ઘસ્યા કરું છું. તમે પણ આ ભવે કાંઈ સારું નહિ કરો તો આજ તમારી દશા થશે. પુણ્ય મનને પ્રસન્ન રાખે છે, પાપ પશ્ચાતાપ કરી પવિત્ર થવા કહે છે.
ઘર્મરત્ન પ્રકરણના રચયિતા ખાસ આ અવસરે પરજનહિતાર્થે ગુણ દ્વારા ઘણું કહેવા-સમજાવવા માગે છે. જીવન ધર્મમય કરવું હોય તો કાંઈક સંગ્રહિત કરવું પડશે. ધર્મ રત્ન છે. દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર એના નામ છે. શ્રદ્ધા-જાણપણું અને આચરણ એનો સાર છે. આ ત્રણ રત્ન મેળવવા માટે, યોગ્ય થવા માટે, જીવનના પ્રવાસને સુરક્ષિત રાખવા માટે જ્ઞાનીઓએ પરજનહિત (પરહિતાર્થકારી ભાવના) હૃદયમાં વસાવવા કહ્યું છે. તીર્થંકર પરમાત્મા પૂર્વ ભવ સર્વ જીવોને શાસનના રસિક બનાવવાની ભાવના રાખે છે. તેથી તેઓને મહાગોપ, મહાસાર્થવાહ વિ. કહેવાય છે.
બૃહશાંતિસ્તોત્રમાં “શ્રી શ્રમણ સંઘસ્ય...” આદિ ૮ પ્રકારે શાંતિની ઉદ્ઘોષણા કરી છે. એમાં જગતના સર્વ જીવોનો સમાવેશ એટલા માટે કર્યો છે કે, તમે જેને જુઓ છો, જે તમારી પાસે છે, જેને ખરેખર સાથ-સહકારની જરૂર છે, તે સર્વેનું શબ્દોથી હિત ઈચ્છો. આ હિતકારી ભાવના બીજું કાંઈ નહિં પરોપકારી પ્રવૃત્તિ છે. સુખ-શાંતિનો માર્ગ દર્શાવવો એ સૌનું કર્તવ્ય છે.
કોઈ દાતાર દાન આપે પણ જો તેનામાં અપેક્ષા છે તો સમજવું કે, હજી દાન આપતા આવડતું નથી. દાન તો છઉં, જગડુશાહ જેવા દાનવીરે આપ્યું તેવું આપવું જોઈએ. બાકીના ત્રણ ધર્મમાં પણ શિયળ-તપ અને ભાવના માટે આજ વિચાર સમજવા. ધર્મનું એવી રીતે તમે આચરણ કરો કે જેથી વારંવાર પુણ્ય કાર્ય કરવાની ભાવના થાય.
* L
સ્નાત્રપૂજા. “યહ હૈ પાવન ભૂમિ, યહાં બાર બાર આના.”
૧૧૧
