________________
ક્ષય કરી પરમપદ-મોક્ષ-મુક્તિ મેળવવાની બાકી છે. આ નિશ્ચિત પ્રવાસ છે. એમાં કાંઈ પણ ઉણપ ઓછાસ રહેવાની નથી. પ્રવાસી મટી આત્મા સ્થિર, શાશ્વતા સ્થાને પહોંચી જશે.'
આનું જ નામ “લબ્ધ'માંથી “લબ્ધલક્ષ્ય' થવું.
રસોઈ તૈયાર કરતાં જેટલી વાર લાગે તેનો ૧૦% સમય પણ વઘાર આપતાં લાગતો નથી. છતાં પૂર્ણતા માટે વઘાર આવશ્યક છે. મકાનને બાંધતા કે મનુષ્યને જીવવા જેટલો સમય લાગે છે તેનાથી અલ્પાતી અલ્પ સમય પૂર્ણતાના ક્ષેત્રે ઉદ્ઘાટન કે મૃત્યુ માટે વપરાય છે. છતાં પ્રારંભ સૌને વહાલો લાગે છે. નભાવીને યશ લેવામાં જ તકલીફ છે.
મુખ્ય પ્રશ્ન એ છે કે, લક્ષ્ય નક્કી કયા-થયા વગર આગળ વધાય નહિ. તો “લક્ષ્ય” કેમ કરાય ?
ચાર અનુયોગમાં એક કથાનુંયોગ છે. તેમાં પ્રગતિ કરનારા ને પતનની ખીણમાં પડનારાઓના ચારિત્રો છે. પાપી-પુણ્યવાન થયા તેમ પુણ્યવાન-પાપી થયાના ઉદાહરણ છે. જ્ઞાની-અજ્ઞાની થયા ને અજ્ઞાની-શાની થયાના દ્રષ્ટાંતો છે. તેમાંથી એકાદ-બેનું અવલોકન કરી લઈએ.
એક નગરીમાં બે ભાઈ રહેતા હતા. ચારિત્રના અંતરાય તૂટતાં તેઓએ એક દિવસ ગુરુ પાસે સંયમ સ્વીકાર્યું. મોટાભાઈનો લયોપશમ ઉત્કૃષ્ટકોટીનો હોવાથી અલ્પ કાળમાં ૫૦૦ મુનિને વાચના આપવા માટે સમર્થ થયા. જ્યારે નાનાભાઈ ગાઢ જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ઉદયે માંડ જરૂર પડતું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શક્યા. કર્મ એક જ્ઞાની થયા તો બીજા અલ્પશાની થયા. - એક દિવસ મોટાભાઈ સંથારો કરી રહ્યા હતા. ત્યાં વિદ્યાપિપાસુ મુનિએ નિદ્રામાં ખલેલ પાડી વાચનાના અમુક પ્રશ્નોનું સમાધાન કરવા માટે પૂછવું. આમ વારંવાર નિદ્રામાં ખલેલ પડવાથી એ જ્ઞાની આચાર્યશ્રીને પોતાનો ભાઈ કેવો સુખપૂર્વક નિદ્રા લે છે. જ્યારે મને શાંતિથી નિદ્રા પણ મળતી નથી એવો અશુભ વિચાર આવ્યો. ક્રોધાવેશમાં આવી બીજા દિવસથી શિષ્યોને પાઠ આપવાનું બંધ કરી દીધું. છતી શક્તિએ જ્ઞાન ન આપવાના કારણે જ્ઞાનાવરણીય કર્મ બાંધ્યું. એ જમાનામાં લગભગ મૌલિક જ્ઞાન જ અપાતું. ગ્રંથો ન હતા. (વરદત્તનો પૂર્વભવ). * જેનું નામ સુપ્રસિદ્ધ છે તેવા ઢંઢણા રાણીના પુત્ર ઢંઢણ અણગાર હતા. ગોચરી
નિત્ય લેવા માટે જતા. પણ તેઓને નિર્દોષ આહાર પૂર્વભવના લાભાંતરાયના
કારણે મળતો નહિ. (આવું છ મહિના સુધી ચાલ્યું). * રાજા શ્રેણિકની આજ્ઞાથી કપિલા દાસી રાજગૃહિ નગરીની દાનશાળામાં જઈ • જ્ઞાનાવરણીય કર્મ જે ક્ષણે ખપી જાય તે પૂર્વે એ જીવ પાસે માત્ર અલ્પજ્ઞાન હોય તો પણ પૂર્ણશાન થઈ જાય. (૧૫૦૦ તાપસોની જેમ)
( ૧૧૭
