________________
દુઃખોને દૂર કરવા પ્રયત્ન કરવો જરૂરી છે. કીડી હોય કે કુંજર હોય, સ્થાવર હોય કે ત્રસ હોય, જો કોઈપણ જીવને જ દુઃખ પ્રિય નથી તો મારે શા માટે બીજાને દુઃખી કરવા ?
જગતમાં જેમ સો દવાની એક દવા ‘હવા' (શુદ્ધ, પ્રાકૃતિક) કહેવાય છે. તેમ બિમાર કે રોગીને રોગથી મુક્ત કરવા માટેનું સર્વોત્તમ સાધન ચિત્તની પ્રસન્નતા છે. જો રોગી ચિંતામાં ડૂબી જાય અથવા ‘હું રોગી છું, મને રોગ થયો છે' તેવા વિચારો આખો દિવસ કર્યા કરે તો તે વ્યક્તિ જલદી નિરોગી નહિં થઈ શકે. નિરોગી થવા માટે પોતાના રોગીપણા કરતાં બીજા જે વધારે દુઃખી હોય તેઓનું ઉદાહરણ નજર સામે રાખી તે લોકો કરતાં હું ઘણો સુખી છું, ભાગ્યશાળી છું, તેવા વિચારોને વાગોળવા જરૂરી છે. જે દિવસે મનમાંથી રોગ દૂર થશે તે દિવસે તનમાંથી પણ રોગ દૂર થશે જ.
ચંદ્રધ્વજ સામંતે પોતાની બેનને નિરોગી થયેલી જોઈ તેના લગ્ન સુજાતકુમાર સાથે કરી પોતે જવાબદારીથી મુક્ત થયો. જ્યારે બીજી તરફ સુજાતની આધ્યાત્મિક શક્તિનો અનેક સ્થળે વિશેષ અનુભવ કરી ‘બહુરત્ના વસુંધરા’ની કહેવત ઉપર તેને પૂર્ણ શ્રદ્ધા થઈ. તેને અભયદાન આપી પોતે જે ઉપકાર કર્યો તેનો સંતોષ થયો.
અચાનક એક દિવસ ચંદ્રયશાનું સમાધિપૂર્વક આયુષ્ય પૂર્ણ થયું. સુજાતકુમારના આટલા દિવસના સહવાસ ઉપરથી એ કર્મસત્તાને પૂરેપૂરી સમજી ચૂકી હતી. બીજો ભવ સુધારવા અંતસમયે ચારે શરણા સ્વીકારી, જીવ માત્રની સાથે ક્ષમાપના કરી સમાધિ મરણ પામી. બીજા ભવે દેવ થયેલી ચંદ્રયશા પોતાના પરમ ઉપકારી અને સ્વામી એવા સુજાતના દર્શન કરવા મનુષ્યલોકમાં આવી. સુજાતને પોતાનો પરિચય આપી કાંઈ કામ હોય તો તે દર્શાવવા વિનંતી કરી.
ઘણા માણસો ઈર્ષા-અદેખાઈ કે દ્વેષના કારણે ઝઘડો કરવા નિમિત્ત શોધે છે. જીભને પણ કટુ વેણ કે ગાળો આપવાની ચળ ઉપડે છે. જ્યાં સુધી સામી વ્યક્તિને અપમાનીત ન કરે ત્યાં સુધી શાંતિ થતી નથી. પણ જ્યારે કટુ વેણ કીધા પછી અભિમાનનો પારો ઉતરી જાય ત્યારે પશ્ચાતાપ કર્યા વગર બીજો કોઈ ઉપાય નથી.
સુજાત આમ તો પરોપકારી હતો. સમજદાર અને વિવેકી હતો. ધર્મને તસ્વરૂપે પામ્યો હતો. જિનધર્મની પ્રભાવના માટે રાજા મિત્રપ્રભ દ્વારા પોતાની ઉપર જે કલંક મૂકવામાં આવેલ છે તે દૂર થાય, રાજ્યમાં માનપૂર્વક પ્રવેશ થાય ને વંદનીય માતાપિતાનું મિલન થાય તેવી ઈચ્છા દેવ પાસે વ્યક્ત કરી. દેવ તથાસ્તુ કહી ત્યાંથી અદ્રશ્ય થઈ ગયા.
આજે ચંપાનગરીના આકાશમાં વાદળોનો સમૂહ નહિં પણ વિશાળકાય શિલાએ પ્રજા-રાજાને ઘણાં ચિંતીત ર્યા હતા.* શિલા પડુ પડુ થતી હતી અને શિલા જો પડે તો નગરીમાં અલ્પનીય નુકસાન થવાનો સૌનૈ ભય સતાવતો હતો. બધા * નાગકેતુના ચરિત્રમાં પણ આવો જ પ્રસંગ આવે છે.
૨૩
