________________
છે. માટે જ અહીં ઉપકારીએ કરેલા ઉપકારને જાણનાર મૂલ્ય સમજનાર જીવ ધર્મના માટે લાયક કહેવાયો છે.
જૈનધર્મ અનુસાર આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિકોણથી નીચે મુજબના ઉપકારીઓની કૃપાથી આ આત્મા ક્રમશઃ પરમાત્મપદને પામે છે.
(૧) સિદ્ધાત્માનો ઉપકાર – આપણો આત્મા અનંતકાળથી અવ્યવહાર રાશિમાં જન્મ-મરણ કરતો હતો. તેમાં એક આત્મા જ્યારે કર્મભૂમિમાંથી સિદ્ધગતિને પામ્યો ત્યારે કાળક્રમે) શુભ નિમિત્તના કારણે આપણો આત્મા વ્યવહાર રાશિમાં આવવા ભાગ્યશાળી બન્યો. પ્રગતિનો પથિક બન્યો.
(૨) અરિહંત પરમાત્માનો ઉપકાર - સંસાર ચક્રમાં પ્રવેશ મળ્યા પછી મહાભાગ્ય અનેકાનેક ગતિ-જાતિ-યોનિમાં ભટક્યા બાદ આ આત્મા પરમોપકારી એવા અરિહંત (તીર્થકર) પરમાત્માના શાસનને પામ્યો. એ શાસનમાં રહી ઘર્મારાધના કરવા તત્પર થયો. આ જ પરમાત્માના શાસનના પ્રભાવે કાળક્રમે પરમપદ સુધી જવાશે.
(૩) શ્રમણ ભગવંતોનો ઉપકાર – ભવિપણાના કારણે, સમક્તિવાન થવાના કારણે અથવા તે સ્થાને પહોંચવા માટે ત્યાગી, તપસ્વી એવા ઉપકારી પૂજ્ય ગુરુવર્યોના શરણ-ચરણને પામ્યો.* ગુરુની કૃપા મેળવવા માટે પાત્ર બન્યો.
(૪) સમ્યગુજ્ઞાન (જ્ઞાનદાતા)નો ઉપકાર – મિથ્યાજ્ઞાનને ત્યજી, સમ્યગુ જ્ઞાનવાન થવા પ્રાણ પુરુષોએ રચેલા-ગુંથેલા ગ્રંથોનો અભ્યાસ કરાવનાર જ્ઞાનદાતા ગુરુ, સુજ્ઞજનો મળ્યા. તેથી એ જ્ઞાન અને શાનદાતાઓને કૃપા પાત્ર બન્યો.
(૫) વંદનીય માતા-પિતા, કલ્યાણમિત્ર – સંસારમાં જન્મ્યા પછી ભવભ્રમણ ન વધે તેવા સવિચાર, સંસ્કાર, પ્રેરણા, માર્ગદર્શન આપનારા માનવ જન્મ સફળ કરવા માટે ઉત્તમોત્તમ સાધનો બતાડનારા, તે સ્થાને લઈ જનારા ત્યાં અનુરાગ પેદા કરાવનારા એ વંદનીય, સત્કારનીય, સન્માનીય, પૂજ્યોની કૃપા મેળવવા પાત્ર બન્યો.
આ અથવા આવા અનેકાનેક આત્માઓએ અણાનુબંધની રીતે જે જે ઉપકારો કર્યા છે, જેના કારણે ભવભ્રમણ ઘટાડવાની તક મળી છે એ સર્વેનો કતભાવે સંપર્ક વધારી ગુણમાં વૃદ્ધિ કરી ઘર્મના સંપૂર્ણ અધિકારી થવું હિતાવહ છે.
સુવાક્યો | * દુઃખના આંસુ કરતાં કૃતજ્ઞતાના આંસુ મોંઘા છે. * ઉપકારના સ્મરણથી ઉપકારી પણ થઈ જવાય. કૃતજ્ઞતા ગુણ ક્રમશઃ (પુણ્ય) જિન નામકર્મ બંધાવે.
* અપકારી સ્વ પરનું અહિત કરવા નિમિત્તરૂપ બને.
* કૃતશ થવું એટલે કોઈએ તમારા જીવનમાં વાવેલા બીજનું ફળ. * સમકિતદાતા ગુરુતણો પચ્યવયાર ન થાય. ૧૦૪.
