________________
દુષ્ટ નથી તે
ચરણ-પાંચમું
શ્લોક :]
કુરો કિલિકભાવો સન્મ ધમ્મ ન સાહિઉં તરઈ !
ઈચ સો ન એન્થ જોગો જોગો પુણ હોઈ અકરો II૧રણા | ભાવાર્થ :
કુર માણસ ક્લિષ્ટ (ખરાબ) પરિણામવાળો હોય છે. તેથી તે સમ્યક (સુયોગ્ય) પ્રકારે ધર્મનું આરાધન કરી શકતો નથી. અર્થાત એ જીવ વીતરાગ કથીત ઘર્મ આચરવા, પાળવા, સ્વીકારવા માટે યોગ્ય નથી. જેનું જીવન અકુર (શુભ પરિણામી) છે, તેજ સર્વ રીતે ધર્મ માટે પાત્ર યોગ્ય છે. (૧૨) વિવેચન :].
પાત્રતા–યોગ્યતાનો જીવન સાથે ગાઢ સંબંધ છે. તેથી કુર એટલે કષાયી જીવ અને અકુર એટલે અલપ કષાયી યા હળુકર્મી જીવ એવો ટૂંકો અર્થ કરીશું.
કુર કષાયી આત્મા મિથ્યાત્વના કારણે અઢાર પાપસ્થાનકમાંથી પ્રાયઃ ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, રાગ, દ્વેષ, કલહ, અભ્યાખ્યાન, પર-પરિવાદ, છેલ્લે માયામૃષાવાદ સેવનારો, તેનામાં જ મગ્ન બનેલો હોય છે. બીજાના દોષો જોવા. કહેવા, બતાડવા એના માટે સામાન્ય વાત હોય છે. આત્મ નિરીક્ષણની દ્રષ્ટિ તેનાથી કોસો દૂર રહે છે.
ઘર્મ કે ધર્મનું અનુષ્ઠાન જેમ શુભ ભાવે કરવું જોઈએ તેમ ઘર્મ કરતાં સાત પ્રકારની શુદ્ધિ પણ સાચવવી જોઈએ. ક્યારેક સાત પ્રકારની શુદ્ધિ અપવાદરૂપે સાચવી ન હોય અને ઘર્મ કર્યો તો પણ જીવની પવિત્રતા પરિણામની શુદ્ધિના કારણે ઘણું ફળ આપે છે. તેથી કહ્યું છે કે –
“સૂતાં બેસતાં ઉઠતાં, જે સમરે અરિહંત,
દુખીયાના દુઃખ કાપશે, લહેશે સુખ અનંત.” કર્મશાસ્ત્રમાં ચઉઠારીયા રસની વિચારણા આવે છે. સૃષ્ટ, બદ્ધ, નિધત્ત અને નિકાચિત કર્મનો બંઘ ક્યારે થાય ? જ્યારે ક્લિષ્ટ પરિણામો વિદ્યમાન હોય ત્યારે. આથી એક તરફ આત્મશુદ્ધિની પ્રવૃત્તિ થતી હોય ને બીજી તરફ ક્લિષ્ટ પરિણામો જીવનમાં વિદ્યમાન હોય તો આત્મશુદ્ધિના સ્થાને અશુદ્ધિ, ચિકણા કર્મબંધ કે ભવભ્રમણાની વૃદ્ધિ થાય એ સંભવિત છે. તેથી ઘર્મીપણું અકુર જવા માટે વધુ યોગ્ય
કહ્યું છે.
• જૂઓ શરૂઆતનું પાનું ૧૧. (પાણી પહેલા પાળ બાંધીએ..)
૨૫
