________________
સાથોસાથ આરાધના જો વિનયગુણ સહિત કરે તો આવકારદાઈ થાય છે. માટે જ જ્ઞાનીઓએ સર્વ કાળે, સર્વ સ્થળે વિનયનું પ્રાધાન્ય આપ્યું છે. આનું તાત્પર્ય એ છે કે – જ્યાં વિનય નથી ત્યાં ભક્તિ નથી.
જ્યાં ભક્તિ નથી ત્યાં ભગવાન નથી.
જ્યાં ભગવાન નથી ત્યાં ઘર્મ નથી. એટલે જ સુખ, શાંતિ, સદ્ગતિના રસિયા જીવે વિનયને જીવનમાં સ્થાન આપી ધન્ય બનવું જોઈએ. | સુવાક્યો |
વિનય પરસ્પર સ્નેહ સદ્ભાવમાં વૃદ્ધિ કરે. * વિનયથી દેવ-ગુરુની પ્રાપ્તિ અને શ્રદ્ધામાં વૃદ્ધિ થશે. * આમન્યા, મર્યાદાની પ્રવૃત્તિમાં સ્થિરતા વધશે.
* વિનય - ૬ અત્યંતર તપમાંનો એક તપ છે. * વિનયથી આશિષ, કૃપા, સન્માન, સંપત્તિ મળે.
* દેવનો વિનય કર્મ ખપાવે, ગુરુનો વિનય મંત્ર આપે. પદ :
રે જીવ માન ન કીજીએ, માને વિનય ન આવે રે, વિનય વિના વિદ્યા નવિ, તો કીમ સમકિત પાવે રે; સમકિત વિના નવિ ચારિત્ર, ચારિત્ર વિન નવિ મુક્તિ રે,
મુક્તિના ફળ છે શાશ્વતા, તે કીમ લહીએ જુગતિ રે. | ચિંતન :
. જીવનવૃક્ષ... સંસારમાં વંશ પરંપરાનું વૃક્ષ જોવા મળે છે. કર્મ સંબંધી વૃક્ષની કલ્પના પણ શાસ્ત્રમાં છે. બાર વ્રત સંબંધી સુરતરૂ (વૃક્ષ)નું કથન પણ જ્ઞાનીઓએ કર્યું છે. વીતરાગ પરમાત્મા વૃક્ષ નીચે જ દિક્ષા લે અને વૃક્ષની નીચે સમવસરણમાં બેસી દેશના આપે. ૧૦ પ્રકારના કલ્પવૃક્ષ દ્વારા યુગલિયાઓ પોતાનો જીવન વ્યવહાર ચલાવે છે.
આવા અનેક વૃક્ષોની જેમ વિનયને જીવનવૃક્ષના ફળ તરીકે સંબોધન કર્યું છે. વિનયના અવાંતર કાર્યોમાં ભક્તિ, હૃદયપ્રેમ, ગુણસ્તુતિ, અવહેલના ત્યાગ, આશાતનાનો ત્યાગ, વડીલાદિનું બહુમાન સાચવવું વિગેરે ઘણા જોવા મળે છે.
જ્ઞાનીઓએ જીવને જીવતાં “માન' ન કરવાની સલાહ આપી છે. માનથી વિનય, વિદ્યા, સમક્તિ, ચારિત્ર ને છેલ્લે મોક્ષની પ્રાપ્તિ થતી નથી. જીવનમાં પ્રગતિની સાથે જો વિનયને સ્થાન આપવામાં આવે તો તેની સાથે બીજા પણ ગુણ આવી જાય.
૯૮
