________________
કરે જ. છતાં એક ઘર્મ (દાન, શીલ, તપ, ભાવમાંથી)નું પાલન પણ જો વ્યવસ્થિત વિવેક બુદ્ધિથી કરે તો તેના કર્મલય માટે નિમિત્તરૂપ થઈ શકે છે.
ઘર્મ – પુણ્ય કમાવાનું ક્ષેત્ર છે. કદાચ કોઈ અજ્ઞાની એમ પણ માની લે કે, પુણ્યના પ્રલોભનથી ભોળી પ્રજાને ધર્મમાં ખેંચાય છે. હકીકતમાં એવું કાંઈ નથી. પુણ્ય-પાપની વચ્ચે કે ધર્મ-અધર્મની વચ્ચે મધ્યસ્થ ભાવનાથી માનવીમાં વિવેક પ્રગટે છે. સામાન્ય રીતે દરેક ક્રિયાનું ફળ મનુષ્ય બીજી ક્ષણે નિશ્ચિત અનુભવે છે.•
કષાયો–ઝઘડા કરવાના ક્ષેત્રને કોઈ શોધવા જાય તો તેને હૃદયમંદિરે તપાસ કરવી પડે. શુદ્ધ વિચારો ધર્મ કરાવે તેમ અશુદ્ધ વિચારો ઝઘડા કરવા પ્રેરે છે. જ્યાં ઝઘડા છે ત્યાં રાગ-દ્વેષ યા સ્વાર્થવૃત્તિના દર્શન થયા વિના નહિ રહે. મનગમતું ન મળે અથવા ધારેલું ન થાય તો સમજવું કે હૃદય મંદિરમાં આગ પ્રગટી. તાવ શરીરના વ્યવસ્થાતંત્રની ખામીના કારણે આવે તેમ ક્રોધ-કષાય કે ઝઘડાનું નિમિત્ત ઊભું કરનાર જીભ, આંખ, કાન છે.
સંસારમાં ઉંદર-બિલાડી, સાપ-નોળીયાની જેમ ભાઈ-ભાઈમાં, પતિ-પત્નીમાં, શેઠ-નોકરમાં, પિતા-પુત્રમાં અથવા બે ભાગીદારોમાં છેવટે ગુરુ-શિષ્યમાં ઝઘડા થાય છે. જ્યાં સુધી ઋણાનુબંધ હોય ત્યાં સુધી આ સંબંધમાં કાંઈ વિન ન આવે પણ લેણાદેણી પૂરી થઈ કે તરત કાચના વાસણની જેમ એકના બે થાય. .
જન્મની સામે મૃત્યુ છૂપાયેલ છે. તેમ સંયોગની સામે વિયોગ છૂપાયો છે. અને તેનું મુખ્ય કારણ કર્મ છે. જ્યારે કર્મનો ઉદય થાય ત્યારે જો હળુકર્મી આત્મા મધ્યસ્થભાવમાં વિહરે તો તેથી ચઉઠાણીયા સુધીના કર્મ ન બાંધે. અન્યથા એ બાંધ્યા વગર ન રહે.
આજે ઘર્મસ્થાનકોમાં આત્મશુદ્ધિના શુભ ઉદેશથી આપણે સૌ આત્મકલ્યાણ કરવા માટે જઈએ છીએ. જવું જોઈએ. ત્યાં જઈ “પ્રભુ ને હું અથવા “ઘર્મપ્રવૃત્તિ ને હું એવો સંબંધ બાંધવાનો-વધારવાનો છે. પરંતુ દુઃખી વાત એ છે કે, કટુ અનુભવ પણ એવા થાય છે કે, મમત્વના કારણે, દ્રષ્ટિદોષના કારણે કે જાતિ સ્વભાવના કારણે અહંના કારણે આવા ઉત્તમોત્તમ સ્થળે ગયા પછી મધ્યસ્થ ભાવનાના બદલે ભારેકર્મી આત્મા કષાયોને વશ થાય છે. ઝઘડો કરે છે. કોઈ વ્યક્તિ સાથે મતમતાંતર થાય ત્યારે વ્યક્તિ સાથે નહિ પણ પ્રગટ રૂપે ૨૫મા તીર્થંકર સ્વરૂપ સંઘ (મંદિર કે ઉપાશ્રયના) સાથે ઝઘડો કરવા પ્રેરાય છે. આ જ કારણથી મધ્યસ્થ ભાવનાવાળા ઘર્મસ્થાને જવા યોગ્ય-પાત્ર છે એમ કહેવું પડ્યું. બીજી રીતે જેનામાં આવી યોગ્યતા ન હોય તેઓએ યોગ્યતા કેળવવા ખાસ પ્રયત્ન કરવા સૂચવવામાં આવ્યું. • અશુભ સમાચાર સાંભળી રૂદન થાય ને શુભ સમાચાર આનંદમાં પરિણમે છે. ક ૧. ભરત-બાહુબલી ભાઈ-ભાઈ હતા. (૨) ચંડકૌશિક પૂર્વ ભવે ગુરુ-શિષ્ય હતા. (૩) શ્રેણીક
કોશિક પિતા-પુત્ર હતા. (૪) સાગરદર–ગજસુકુમાર સસરા-જમાઈ હતા. ૬૦
