________________
* *
અજ્ઞાન દર્શાવવાની વાત છે. આ બન્ને વાતો જે પચાવી જીવનમાં ઉતારી જાણે તેને કોઈપણ દિવસ પસ્તાવું પડતું નથી.
પ્રશ્ન એ છે કે, વૃદ્ધાનુગની વ્યાખ્યા અથવા તેવી વ્યક્તિની જાણકારી સામાન્ય માનવીને હોવી જોઈએ. અન્યથા “અંધેરી નગરી ને ગંડુરાજા' જેવી દશા પણ થાય. આ રહ્યા એ વૃદ્ધાનુગને ઓળખવાના લક્ષણો -
* ઉંમર અને જ્ઞાન જેની પાસે વ્યવસ્થિત હોય. * ઉતાવળા નહિ પણ શાંત, ગંભીર, દીર્ઘદ્રા ને સાચા-ખોટાને લાભ
હાનીને સમજનારા હોય. * જેમને અનુભવ જ્ઞાન ૧/ર પેઢીથી પરંપરામાં મળેલ હોય.
આચાર, વિચાર, વર્તનનો કાળ આદરણીય અનુભવેલો હોય, જીવનમાં
વિષય, કષાયો, રાગ, દ્વેષને તિલાંજલિ આપી હોય. * ટૂંકા શબ્દમાં ગૂઢ વિચારો આપવા સમર્થ હોય. * (શારીરિક, માનસિક, આધ્યાત્મિક રીતે શક્તિ સંપન્ન હોય) * પ્રસન્ન રાખવા નહિ પણ આપત્તિમાંથી બચાવવા સાચી સલાહ હિતેચ્છુ
થઈ આપનાર હોય. આવા વૃદ્ધપુરુષોને, તેઓના વિચારને અનુસરવું એટલે વકીલ જેમ હિતકારી સલાહ આપી આપણા (ક્લાઈનના) હિતનું કામ કરે તેમ તેઓની સલાહ મુજબ પ્રવૃત્તિ કરવામાં અલ્પજ્ઞનું ભલું છે.
ગણધર ભ. સુધર્માસ્વામીજી, જંબુસ્વામીજીને ઉપદેશ આપતા કહે છે, “ આયુષ્યમાન ! ભગવાન પાસે મેં કાનોકાન આ કલ્યાણનો, હિતનો માર્ગ સાંભળ્યો છે. તે જ તમોને કહું છું. આ શબ્દોમાં સુધર્માસ્વામીજી પરમાત્માની સર્વોપરીતાને સ્વીકારે છે. સાંભળેલું સંભળાવું છું. એટલે વિના કારણે શબ્દોના મહિમાને બગાડતો કે મારું પોતાનું કંઈ ઉમેરતો નથી.” તાત્પર્ય એજ કે, આ કથનમાં “વૃદ્ધાનુગ બનવાની, આજ્ઞાને શીરસાવંદ્ય માનવાની ભારોભાર વિચારણા છે.
૧૫૦૦ તાપસો અષ્ટાપદગિરિ ચઢવાની ભાવનાથી તીર્થ ઉપર આવેલા પણ ગૌતમસ્વામીજી તે સર્વેને પ્રભુવીરની પાસે લઈ ગયા. જવું હતું ક્યાં ? જઈ ચડ્યા ક્યાં? છતાં કોઈએ ન તો વિરોધ કર્યો કે ન તો પ્રશ્ન પૂછયો. કેવો આત્મ સમર્પણનો ભાવ ! આ સમર્પણના કારણે જ એ વૃદ્ધાનુગ ગુણથી ૫૦૦ને માર્ગમાં ૫૦૦ને સમવસરણના દર્શનથી અને ૫૦૦ને પ્રભુવીરના દર્શનથી કેવળજ્ઞાન થયું.
ઇન્દ્રભૂતિ પ્રકાંડ વિદ્વાન બ્રાહ્મણ પંડિત હતા. અનેક વાદીઓના વિજેતા હતા. છતાં કોઈ વાદી મળે તો વાદ કરવા અને જો હારી જાય તો શરણ સ્વીકારવા તૈયાર હતા. આ વૃદ્ધાનુગ ગુણના કારણે જ પ્રભુવીર પાસે ગયા ને સત્ય તત્ત્વ સમજાતાં પ્રભુવીરનું શરણું સ્વીકારી શિષ્ય બની ધન્ય બની ગયા. એક જ નહિં પણ ૫૦૦ શિષ્યોએ પરંપરાએ ૧૧ પંડિતો અને ૪૪૦૦ બ્રાહ્મણોએ પ્રભુનું શરણું સ્વીકાર્યું. ૯૪
