________________
ઉત્તમ ગુણ જીવનમાં પ્રાપ્ત કરવા જય વીયરાય સૂત્ર દ્વારા ‘પરત્થકરણંચ' શબ્દથી આપણે સૌ વારંવાર માગીએ છીએ. આ સદ્ગુણમાં જીવન સફળ કરવાની ચાવી છે. આ ભવે અથવા પરભવે આ ગુણ આપણને નિશ્ચિત મળશે એવી આશા રાખી આત્મગુણની મૂડીમાં વધારો કરવાની ભાવનાથી વારંવાર પ્રભુ પાસે કહીએ છીએ.
પણ સ્વાર્થથી ભરેલા આ સંસારી જીવને આવું ક્યાંથી સૂઝે ? ગમે ? પોતાની કીર્તિ વધારવા, લગ્નાદિ પ્રસંગે આંખ મીંચીને વ્યય કરનારને પૂછવામાં આવે કે શું આ બધું યોગ્ય છે ? તેનાથી તમને પુણ્ય બંધાશે ? શું આ કન્યાદાન તમારી જવાબદારીથી તમને મુક્ત કરશે ? લાડી-વાડી અને ગાડી પાછળ સાચું કર્તવ્ય ભૂલાઈ જવાય છે.
દાક્ષિણ્યતા ગુણના પાલનમાં એક અતિ મહત્વનો ફાયદો એ છે કે, ઉત્તમ પુરુષોનો સહવાસ થાય. તેઓના હ્રદય મંદિરમાં નિવાસ થાય એટલે ઘણું મળ્યું. ધર્મીઓના, વડીલોના, કલ્યાણ મિત્રોના નિકટ રહેવાથી જીવનના દુર્ગુણો દૂર થાય ને સદ્ગુણોની વૃદ્ધિ થાય. ભવિષ્યમાં આ એક ગુણ કલ્પનાતીત અનેક ગુણો ખેંચી લાવવા સમર્થ છે.
જેટલી વડીલ-પૂજ્યોની નજીક તેટલા વડીલો આપણા હિતની ચિંતા કરે. અંતરથી આશીર્વાદ આપે, અનુભવનું ઓસડ (ઔષધ) પીવડાવી ધન્ય કરે જ્યારે જે દાક્ષિણ્ય નથી. જેનામાં વડીલોની, ધર્મકાર્યની કે આંખની શરમ નથી તેવા જીવ સત્કર્મથી કે સત્કાર્યથી દૂર દૂર થઈ જાય છે. શ્રીપાળકુમારની સામે ધવલશેઠનું જીવન વિચારો. આટ આટલો શ્રીપાળકુમારે ઉપકાર કર્યો તેના બદલામાં ધવલશેઠે શ્રીપાળને મારવા માટે પ્રયત્ન કર્યો. પરિણામે પોતાને જ મરવું પડ્યું.
તીર્થંકર પરમાત્મા તીર્થંકર નામકર્મની નિકાચના (ઉપાર્જન) જ્યારે કરે છે ત્યારે પૂર્વના ત્રીજા ભવમાં ‘વિ જીવ કરું શાસન રસિ, ઐસિ ભાવદયા દીલમાં વિસ' આવી વિશિષ્ટ ભાવદયા, કરૂણા રાખે છે. જો તીર્થંકર નામકર્મની નજીક લઈ જનાર કરૂણા છે. તો દાક્ષિણ્યતાથી જીવને શું પ્રાપ્ત ન થાય ?
દાક્ષિણ્યતા અપેક્ષા કરતાં પણ વધુ આપવા માટે સમર્થ છે. દાનધર્મમાં જો ઉંડી વિચારણા કરવામાં આવે તો માત્ર અનુકંપાના કાર્યમાં જીવદયાની પ્રવૃત્તિ થઈ, સાથોસાથ શીયળ ધર્મની આરાધના થઈ. વૈયાવચ્ચ કોઈ તપસ્વી જીવની કરી તો ત્યાં તપધર્મની ઉપાસના કહેવાઈ. જ્યારે શુભભાવે પ્રવૃત્તિ આચરી તો ભાવધર્મનું પણ પાલન થયું. આ રીતે જ્યાંથી વધુમાં વધુ સત્કર્મ થાય છે તે દાક્ષિણ્યતાની જ જો ઉપેક્ષા કરી તો સમજવું કે આપણે ગોળ ને ખોળને ઓળખી કે સમજી શક્યા નથી.
કહેવાનું તાત્પર્ય એજ કે, જે આત્મા ધર્મકાર્યમાં પોતાના દાક્ષિણ્યતા ગુણને પ્રગટ કરે છે. તે ભોજન કર્યા પછી ક્ષુધાતૃપ્તી થાય, પાણી પીધા પછી તૃષા શાંત થાય તેમ પોતાના આત્મગુણને વિકસાવી ધન્ય બને છે.
૪૫
