________________
સામાન્ય વ્યસનની સામાન્ય શિક્ષા–પરાધિનતા અને મોટા અનુચિત-અયોગ્ય વ્યસનની શારીરિક, આર્થિક, માનસિક મોટી શિક્ષા આપમેળે માનવીને ભોગવવી પડે છે. સામાન્ય રીતે માનવી વ્યસનને પાડે–સ્વીકારે છે. જ્યારે કાળાંતરે વ્યસન માનવીને ગુલામ બનાવે છે. જીવન બરબાદ કરી નાખે છે. પતનની ખીણમાં લઈ જાય છે. ટૂંકમાં પ્રથમ માનવી વ્યસન પાડે છે પછી વ્યસન માનવીને પાડે છે.
અંજન – એટલે બીજા શબ્દમાં જડમાં ચૈતન્ય પ્રગટાવવાની શક્તિ સ્થાપન કરવાની આધ્યાત્મિક ઉત્તમોત્તમ ક્રિયા. તરતના જન્મેલા બાળકને પણ જરૂરીયાત પ્રમાણે આંખમાં અંજન (એસ) કરાય છે. તેથી આંખ તેજસ્વી, શક્તિશાળી ને દીર્ઘકાર્ય કરનારી બને છે. વિદ્યાગુરુઓ પણ શિષ્યને આંખમાં જ્ઞાનનું અંજન કરે છે.* તેથી અજ્ઞાની બાળક જ્ઞાની થવા લાગે છે. સામાન્ય જ્ઞાનમાંથી વિષેશ જ્ઞાનવાન થાય છે. સંસારીક જ્ઞાનમાંથી આધ્યાત્મિક જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે. કહેવાનો ભાવાર્થ એજ કે સમ્યગુ દ્રષ્ટિથી નિર્ગુણી માનવી ગુણવાન થાય છે. જીવનમાં દયા નામનો ગુણ , જન્મ પછી પૂર્વભવના સંસ્કારના કારણે વર્તમાનના નિમિત્તે વિકસે.
ગુણ ગુણી બનાવે, દયા માનવીને દયાળુ બનાવે. દયા ગુણ એવો વિશાળ છે કે, ગમે તે ક્ષેત્રમાં એ કામ કરે છે. વિશેષ કરીને ધાર્મિક ક્ષેત્રમાં ખાસ જેના જીવનમાં દયા છે. જે માનવી દયાળુ છે તે પાપનો ક્ષય કરવા માટે પોતાના આ ગુણને વિકસાવતો જ જાય છે. પાપ ઘટે તો પુણ્ય વધે. પુણ્ય વધે તો ઘર્મ વધે અને ધર્મ વધે એટલે આત્માને શાશ્વત સુખ પ્રાપ્ત થાય.
આજના વિજ્ઞાન યુગમાં ડૉક્ટરનું જ્ઞાન (મેડિકલ વિષય) લેનાર અભ્યાસી કોલેજના પ્રથમ વર્ષે થોડા મહિનાઓ બાદ જ્યારે પ્રેક્ટીક્લ અભ્યાસ શરૂ કરે છે ત્યારે તેના સંસ્કારીત વિચારોની પરીક્ષા થાય છે. પોતે દયાવાન હોય તો વિના કારણે કરવી પડતી હિંસા એના જીવનમાં અરેરાટી પેદા કરે છે. આવું હિંસક કામ કરતાં એ અભ્યાસી મુંઝાય છે, દુઃખી થાય છે અને દયાધર્મની ખાતર સમજદાર આત્મા મેડિકલ લાઈન પણ છોડે છે. બદલે છે. જ્યારે બીજી તરફ ઘર્મના દયાના વિચારો ત્યજી અભ્યાસના નામે જે લાગણીપ્રધાન હતો તે ક્રમશઃ લાગણીથી વિમુખ બને છે. એનો અર્થ એ જ કે, જે ક્ષણે મનમાં દયા પ્રત્યેની શ્રદ્ધા ચલીત થાય છે તે ક્ષણથી તે માનવીની માનવતા મરી પરવારે છે. પોતાના વ્યાપારમાં દયા-કરૂણતા આદિને ત્યજી દે છે.
બ્લડ પ્રેશરની પાછળ ચિંતાને કારણભૂત માનવામાં આવે છે. આ ચિંતા આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિની જનેતા છે. આવી ચિંતા બીજી રીતે પરિગ્રહ આરંભસમારંભાદિ પ્રવૃત્તિના કારણે નિર્માણ થાય છે. જો તેમાંથી મુક્ત થવું હોય તો વીતરાગ પ્રભુની વૈરાગ્યમય વાણી અને દયાળુ, કરૂણાળુ જીવન એકમાત્ર ઉપાય * અજ્ઞાન તિમિરાંધાણાં શાનાંજન શલાક્યા.
