________________
લોગવિરુદ્ધચ્ચાઓ'
ચરણ-ચોથું
લોકપ્રિય... શ્લોક :]
ઈહપરલોચવિરુદ્ધ ન સેવએ દાનવિણસીલઠ્ઠો !
લોઅuિઓ જણાણે જણેઈ ધર્મામિ બહુમાણ ૧૧પ | ભાવાર્થ :
જે આલોક અને પરલોકમાં લોક વિરુદ્ધ કાર્ય હોય તેવું કરતો-સેવતો ન હોય તથા દાન, વિનય, શિયળાદિ ઘર્મથી–ગુણથી યુક્ત હોય, તેને લોકપ્રિય' કહેવાય છે. તેથી તેના ઉત્તમ આચરણથી) બીજા માણસોને પણ તે ધર્મ પ્રત્યે આકર્ષે–બહુમાન ઉત્પન્ન કરાવે છે. (૧૧) [વિવેચન : |
સદ્ગુણ એ દર્પણ છે, સુગંધ છે, પ્રગતિનો પંથ અને દીવાદાંડી છે.
માનવ (જીવ) માત્ર પ્રવૃત્તિ-કાર્ય કરવાની ટેવવાળો છે.* જો એ પ્રવૃત્તિ પ્રસંશાપાત્ર કરે તો લોકપ્રિય બને અને નિંદનીય પ્રવૃત્તિ કરે તો ટીકા-નિંદાને પાત્ર થાય. -ખરી રીતે બીજાની ટીકા-નિંદા-આલોચના કરવાનો આપણને અધિકાર નથી. દરેક જીવ કર્મવશ છે, એમ સમજી ઘર્મના દ્વારે જ્યાં આત્મકલ્યાણ, સાધના કરવાની છે ત્યાં કલ્યાણવાંછુ જીવે સ્વાર્થ કે ઈર્ષાદિકારણે નિંદનીય કાર્યથી અલિપ્ત રહેવું જોઈએ. ' સંસારી આત્મા (૧) સંસાર ચલાવવાની, (૨) નિભાવવાની, (૩) પરોપકાર કરવાની, (૪) આધ્યાત્મિક જીવન જીવવાની અને (૫) દેશવિરતિ-સર્વવિરતિધર્મ સ્વીકારવાની વગેરે પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેમાં ઘર્મની અનુમોદના કરનાર અનુમોદનીય છે. જ્યારે નિંદનીય પ્રવૃત્તિમાં રચ્યા-પચ્યા રહેનાર દયાપાત્ર થાય છે. બીજા શબ્દમાં તે લોકો સંસારમાં તરવાના બદલે ડૂબવાની પ્રવૃત્તિ કરે છે, એમ કહી શકાય.
ઘર્મ શ્વાસે શ્વાસે જો વણાયો હોય, તો તેને ધર્માચરણનું ઉત્તમ ફળ પ્રાપ્ત થાય. દાન, વિનય, શિયળાદિ ગુણધર્મને ઓળખવાનો નહિ પણ જીવનમાં પાળવાનોસ્વીકારવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. આવું જીવન જીવનાર લોકપ્રિય બને એ નિશ્ચિત છે. માત્ર દેખાવ માટે આવી પ્રવૃત્તિ કરવી અયોગ્ય છે. લોકપ્રિય થયેલો આત્મા બીજા આરાધકની મુક્ત મને અનુમોદના પણ કરે. આમ પોતે તરે અને બીજાને તારવા–તરવા માટે નિમિત્તરૂપ બને.
ઘર્મમંદિરનું દ્વાર પાપ-પુણ્યની બારી જેવું લાકડું નથી. પણ જેનું મન જ સાંકડું છે તેના માટે બારણું નાનું જ લાગે. મંદિરના દ્વારે પ્રવેશનાર આત્મા લોકેષણાથી * નવરા બેઠાં નખોદ વાળે. • સિદ્ધગિરિ ઉપર આવી બારી છે. પુણ્યવાન તેમાંથી જલદી પસાર થાય.
૧૯
