________________
દેશિક શાસ્ત્ર
૩૩
દૈવી સંપદાયુક્ત હોય, જેનાં જન્મ, સંસ્કાર અને પરિવેશ દૈવી સંપદાને અનુકૂળ હોય અને જેને સંસ્કાર અને સંનિકર્ષોને અનુકૂળ શિક્ષણ મળ્યું હોય, અને આવા જ મનુષ્યોને તે રથના ધુરીણો પણ બનાવવામાં આવે. આથી આપણા ઋષિગણો એવા ઉપાયોની શોધ કરવા લાગ્યા જેથી યથેષ્ઠ સંતાન ઉત્પન્ન થાય અને તેમને યથેષ્ટ બનાવી શકાય. તેને પરિણામે આધિજનનિક અને આધ્યાપનિક શાસ્ત્રોની ઉત્પત્તિ થઈ. આધિજનનિક શાસ દ્વારા જેવું સંતાન જોઈએ તેવું ઉત્પન્ન કરી શકાતું હતું. ભગવાન પરશુરામ અને ભગવાન વિશ્વામિત્રની ઉત્પત્તિ આ જ શાસ્ત્ર અનુસાર થઈ હતી. હવે આ શાસ્ત્રનો તદન લોપ થઈ ગયો છે. માત્ર ક્યાંક ક્યાંક પ્રસંગવશાત તેના કોઈ પારિભાષિક શબ્દો જોવા મળે છે. આધ્યાપનિક શાસ્ત્રના પ્રભાવથી વૈજ્ઞાનિક રીતે મનુષ્ય જેવો જોઈએ તેવો બનાવી શકાય છે. પ્રાચીનકાળમાં આ શાસનો આપણા દેશમાં ઘણો પ્રચાર હતો. પરંતુ હવે આનો પણ લોપ થઈ ગયો છે. છતાં પણ અસ્તાચળે જતા સૂર્યની લાલિમાની જેમ એની આભા હજુ વિદ્યમાન છે. બ્રહ્મચર્ય આશ્રમ આ શાસ્ત્ર અનુસાર રચવામાં આવ્યો હતો જેના પુનરુદ્ધાર અર્થે વારંવાર પ્રયત્ન કરવામાં આવે છે. આ જ બે શાસ્ત્રોના પ્રભાવથી એવા શાસકોનું નિર્માણ કરવામાં આવતું જે આપણા આચાર્યોના નરરૂપ વિષ્ણુ, યવનાચાર્ય અરસ્તુના શ્રેષ્ઠગુણસંપન્ન વ્યક્તિ (men of transcendent virtue), gft 24124L4 fire 2 ml49 (abermensh or superman) edl, અને તેઓ એવા હતા કે..
येनार्थवान लोभपराङमुखेन, येन घ्नता विघ्नभयेन क्रियावान् येनास लोकः पितृवान विनेत्रा येनैव शोकापनुदेव पुत्री ॥
કોણ આવો શાસક ન ઇચ્છે? આવો શાસક અરાજકવાદ અને અશાસકવાદ બંન્નેનાં લક્ષ્ય સિદ્ધ કરતો હતો. લોકોને આવા શાસકને દૂર કરવાની આવશ્યકતા રહેતી નહીં. આવા શાસનકાળમાં શાસનિક સ્વતંત્રતા સોળે કળાએ પ્રતિષ્ઠિત રહેતી હતી.
આપણા આચાર્યો અનુસાર શાસનિક સ્વતંત્રતાનું મૂળ કારણ છે રાજાનું ત્યાગી હોવું. આ જ સિદ્ધાંતને આચાર્ય પ્લેટો એ રીતે કહે છે કે સ્વતંત્રતા ત્યારે જ પ્રાપ્ત થાય છે જયારે શાસક શાસન કરવાની ઇચ્છા ન રાખે. પ્લેટોના આ સિદ્ધાંતને અનુસરીને યુરોપમાં રાજ્યસનોને કંટકમય બનાવવાનો પ્રયત્ન થવા લાગ્યો જેથી શાસક શાસન કરવા ન ઇચ્છે. તેથી ક્રમશઃ રાજાઓનું બળ ઓછું થતું ગયું અને તેમની પદમ્યુતિ થવા લાગી. ટારકીન અને જુલિયસ સીઝરના વધથી શરૂ થઈને સુલતાન અબ્દુલ હમીદની પદમ્યુતિ અને ઝાર નિકોલસ દ્વિતીયના અદશ્ય થવા સુધીનાં બધાં શાસન પ્લેટોના આ સિદ્ધાંતનાં પરિણામો છે. અરાજકવાદનાં અને અશાસકવાદનાં પણ આ જ પરિણામો
