________________
દેશિક શાસ્ત્ર
૧૧૧
(૧) અર્થના પરિણામનો વિષય
પાશ્ચાત્યોના મત અનુસાર અર્થની ઉષ્ણતાથી જાતિને ઉત્તેજના મળે છે, પરંતુ આપણા આચાર્યોના મત અનુસાર અનિયંત્રિત અર્થને કારણે જાતિમાં ઉત્તેજનાને બદલે તમસ આવે છે. જાતિને ઉત્તેજના પ્રાપ્ત થાય છે ચિતિ અને વિરાટ દ્વારા, નહીં કે અર્થ દ્વારા.
(૨) કૃત્રિમ આવશ્યકતાનો વિષય પાશ્ચાત્યોના મત અનુસાર કૃત્રિમ આવશ્યક્તા ઓની વૃદ્ધિ અભ્યદયની નિશાની મનાય છે, પરંતુ આપણા આચાર્યો અનુસાર આવશ્યકતા વધવાથી પરતંત્રતા વધે છે અને પરતંત્રતાની વૃદ્ધિ અધઃપતનનું ચિહ્ન મનાય છે. (૩) કષ્ટસાધ્ય આજીવિકાનો વિષય
યુરોપના મત અનુસાર આજીવિકા કષ્ટસાધ્ય હોવાથી જાતિમાં ઉદ્યમશીલતા ઉત્પન્ન થાય છે, પરંતુ પ્રાચીન ભારત અનુસાર આજીવિકા કષ્ટસાધ્ય હોવાથી જાતિ પેટપાલક, લોકાયતિક અને નીચે પ્રવૃત્તિવાળી થઈ જાય છે. (૪) ભોજનનો વિષય
યુરોપનું ભોજન બહુધા અસ્વાભાવિક અને આપણું ભોજન સ્વાભાવિક હોય છે. ભોજનનો અર્થશાસ્ત્ર સાથે ઘનિષ્ઠ સંબંધ છે. આથી આ પણ એક કારણ છે જેને લીધે બન્નેના આર્થિક સિદ્ધાંતોમાં ભેદ પડી ગયો છે. (૫) પરમાત્રિક વાણિજ્યનો વિષય
યુરોપના મત અનુસાર પરમાત્રિક વાણિજયને કારણે જાતિઓ પરસ્પર આધીન થવાથી તેમની વચ્ચે ઐક્ય થાય છે. આથી તેમનામાં યુદ્ધની શક્યતા નથી રહેતી. પરંતુ પ્રાચીન ભારત અનુસાર આ વાણિજયનું પરિણામ ભયંકર હોય છે અને પ્રતિક્ષણ યુદ્ધની સંભાવના રહે છે. અત્યાર સુધી એવું જ જોવામાં આવ્યું છે કે પરમાત્રિક વાણિજ્ય જ વિશ્વની વર્તમાન અશાંતિનું મૂળ કારણ છે.
(૬) યુદ્ધનો વિષય
કાન્ટ વગેરે અનેક પાશ્ચાત્ય આચાર્યોના મત અનુસાર એક દિવસ એવો આવશે જ્યારે વિશ્વમાંથી યુદ્ધ નાબૂદ થઈ જશે. પરંતુ આપણા આચાર્યોના મત અનુસાર જ્યાં સુધી વિશ્વ છે ત્યાં સુધી યુદ્ધ રહેશે.
(૭) પરદેશનો વિષય
યુરોપના મત અનુસાર વિશ્વના અન્ય દેશો સદાયે તેને આધીન રહેશે, તે આધીન દેશો તરફથી તેને સદા અન્ન વસ્ત્ર પ્રાપ્ત થતાં રહેશે. પરંતુ ભારતના મત અનુસાર આજે જે દેશો સ્વતંત્ર છે તેમણે કાલે પરતંત્ર થવાનું છે અને જે આજે ભોગ્ય છે તેમણે કાલે ભોક્તા
