________________
દૈશિક શાસ્ત્ર
૧૩૯
યુરોપ અને અમેરિકાના કેટલાક વૈજ્ઞાનિક એવા શાસની શોધ કરવામાં વ્યસ્ત છે જે દ્વારા મનુષ્યના સહજગુણોમાં ઉન્નતિ થઈ શકે, જેના પ્રયોગથી શ્રેષ્ઠ મનુષ્ય ઉત્પન્ન કરી શકાય. ફ્રાન્સિસ ગાલ્ટન નામની એક વ્યક્તિએ આવા શાસ્ત્રને સૂત્રબદ્ધ કરવાનો કંઈક પ્રયત્ન કર્યો છે, જે આજે યુજિનિક્સ નામથી ઓળખાય છે, પરંતુ પશ્ચિમમાં આ યુજિનિક્સરૂપી શુક્રનો પ્રકાશ ફેલાયો તેની ખૂબ પહેલાં જ પૂર્વમાં આધિજનનિક શાસરૂપી સૂર્યનો ઉદય થઈ ચૂક્યો હતો, જેની છાયા આ લેખનમાં થોડી ઘણી દર્શાવવામાં આવી છે.
૨.
અધ્યાપન
બાલશિક્ષણ
ઉત્તમ આધિજીવિક સંસ્કારયુક્ત અપત્યને પૂર્ણતયા શ્રેષ્ઠ બનાવવા માટે તેવા જ ઉત્તમ અધ્યાપનિક સમિકર્ષ પણ પ્રાપ્ત થવા જોઈએ. અધ્યાપન (અધિજ્યા+ણિ) નો અર્થ છે ઉન્નતિના પંથે લઈ જવું, અર્થાત ધર્મને સમજવાની અને તેનું પાલન કરવાની શક્તિ ઉત્પન્ન કરવી, નહીં કે માત્ર લખતાં વાંચતા શીખવવું. માત્ર લખવા વાંચવાથી કોઈને પણ ધર્મપાલનની શક્તિ પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી. અંગ્રેજ પંડિત હકસલેના મત અનુસાર પણ માત્ર પુસ્તકો વાંચવાથી કોઈની મૂર્ખતા અથવા ધૂર્તતા ઓછી થઈ શકતી નથી. આપણા આચાર્યોના મત અનુસાર ધર્મ સમજવાની અને તેનું પાલન કરવાની શક્તિ બાળપણથી જ મન, બુદ્ધિ અને શરીર વિશેષ પ્રકારના બીબામાં ઢાળવાથી ઉત્પન્ન થાય છે. તેની વિધિ આપણા અધ્યાપન શાસ્ત્રમાં આપવામાં આવી છે. આ શાસ્ત્ર અનુસાર શિક્ષણના ત્રણ ભાગ કરવામાં આવ્યા છે. (૧) બાળ શિક્ષણ કાળ (૨) માધ્યમિક શિક્ષણ કાળ (૩) સામાવર્તિક શિક્ષણ કાળ.
બાળ શિક્ષણ કાળ માટે નિમ્નલિખિત નિયમ કહેવામાં આવ્યા છે. (૧) સાત્ત્વિક આહાર (૨) અનામય (૩) ઔપક્રમિક બ્રહ્મચર્ય (૪) પ્રેમાચરણ (૫) ક્રીડા (૬) બુદ્ધિ ઉદ્ધોધન (૭) શીલોત્પાદન (૮) આદર્શ જનન (૯) ઔદાર્ય શિક્ષણ (૧૦) ગાઈથ્ય શિક્ષણ (૧૧) સ્વાધ્યાય. સાત્ત્વિક આહાર
બધાં જ પ્રાણીઓનું વલણ અને ચેષ્ટા તેમની બુદ્ધિ પર નિર્ભર હોય છે. બુદ્ધિ હોયછે મસ્તિષ્ક, હૃદય અને શરીર અનુસાર, આ ત્રણ હોય છે ભોજન અનુસાર. ભોજન સાત્ત્વિક, રાજસિક કે તામસિક જેવું હોય તેવાં મસ્તિષ્ક, શરીર અને હૃદય થતાં હોય છે. આથી આપણા અધ્યાપનશાસ્ત્રમાં ગર્ભાવસ્થાથી જ સાત્ત્વિક આહાર માટે આગ્રહ કરવામાં આવ્યો છે. સાત્ત્વિક આહારમાં ગાયનું દૂધ અને હવિષ્માત્ર સૌથી શ્રેષ્ઠ મનાયું છે.
