________________
દૈશિક શાસ
જ્યારે તે કાર્ય પૂરું થઈ જાય છે ત્યારે તે જાતિ પ્રાકૃતિક રીતે જ પોતાના કારણમાં વિલીન થઈ જાય છે. વનસ્પતિની જેમ જ જાતિઓનો પણ વૃદ્ધિકાળને ક્ષયકાળ હોય છે. આ બે કાળ દરમિયાન જાતિઓમાં વિભિન્ન પ્રકારનાં ભાવ અને ચેષ્ટાઓ હોય છે. આ ભાવ અને ચેષ્ટાઓ ૫૨થી જાતિઓના ઉદય-અવપાતનું અનુમાન ઘણું પહેલાંથી થઈ જાય છે. ક્ષયકાળમાં પ્રત્યેક જાતિની ચિતિ અંતર્લીન અને વિરાટ ખંડિત થઈ જાય છે. જેને લીધે તેની અનેક શાખાઓ નિઃસત્ત્વ ઉત્પન્ન થવા લાગે છે. તે વૃક્ષનાં રસ અને સત્ત્વને શોષી લે છે. રસભરી શાખાઓ નીરસ અને નિઃસત્ત્વ થઈને સુકાઈ જાય છે. દૂષિત શાખાઓને કારણે સર્વત્ર દોષનો સંચાર થાય છે. પરંતુ જો વખતોવખત વૃક્ષાદન કરીને દૂષિત શાખાઓ વીણી વીણીને અલગ કરી દેવામાં આવે તો જાતિરૂપી વૃક્ષમાં વિરાટરૂપી પ્રાણનો પુનઃ પ્રાદુર્ભાવ થવા લાગે છે. વૃક્ષ સુકાઈ જતું નથી અને પહેલાંની જેમ જ હર્યુંભર્યું થઈ જાય છે. આ રીતે જાતિરૂપી વૃક્ષમાં અનભીષ્ટ અંશને ઉત્પન્ન ન થવા દઈને તેમ જ ઉત્પન્ન થયેલા અનભીષ્ટ અંશને કાઢી નાખીને તેને અવપાતથી બચાવી રાખવું તેને આપણા દૈશિકશાસ્ત્રમાં જાતીય લવન કહેવાય છે. જાતીય લવન વિના કોઈ જાતિ લાંબા સમય સુધી હરીભરી રહી શકતી નથી. બહુ જલદી તેનો ક્ષયકાળ ઉપસ્થિત થઈ જાય છે. આથી જાતિલવન આધિજીવિક ધર્મ કહેવાય છે.
૧૪૭
આપણા દૈશિકશાસ્ત્રમાં જાતીયલવનના અનેક પ્રકાર છે. તેમાં ત્રણ પ્રકાર મુખ્ય માનવામાં આવ્યા છે.
(૧) બાલબ્રહ્મચર્ય (૨) વાનપ્રસ્થપ્રથા (૩) યુદ્ધ.
બાલબ્રહ્મચર્ય
જેમ ચતુર ખેડૂત અથવા કુશળ માળી કોઈ છોડ અથવા વૃક્ષના દેખાવ પરથી, તેની ચેષ્ટાથી, તેના સંસર્ગો અને સત્રિકર્ષો ૫૨થી તેના બીજનું અનુમાન કરી લે છે, જેમ નિપુણ ગોવાળ બળદનું શરીર અને ચામડું જોઈને જાણી લે છે કે તે બળદ દ્વારા કેવા વાછરડા ઉત્પન્ન થશે તે જ રીતે પ્રાચીન કાળમાં કેટલાક લોકો મનુષ્યના અંગો અને ચેષ્ટાઓ જોઈને તેનાં સંતાનોના વિષયમાં ઘણું અનુમાન કરી લેતા હતા. આપણા દેશમાં સામુદ્રિકશાસ્ત્ર નામની એની વિદ્યા હતી જે દ્વારા મનુષ્યનાં સંતાનો અનભીષ્ટ હોવાનું અનુમાન થતું અને તેને ગૃહસ્થાશ્રમમાં પ્રવેશ કરવા દેવામાં આવતો નહીં. તેને આજન્મ બ્રહ્મચર્યવ્રત ધારણ કરવું પડતું હતું. આથી ગુરુની આજ્ઞા વિના કોઈ ગૃહસ્થાશ્રમમાં પ્રવેશ કરી શકતું નહીં. જર્મન આચાર્ય નિત્શેના મત અનુસાર પણ ડૉક્ટર કે પાદરીની આજ્ઞા વિના કોઈ પણ મનુષ્યનો વિવાહ થવો જોઈએ નહીં. વિવાહ ફક્ત એનો જ થવો જોઈએ જે આત્મિક તથા શારીરિક રીતે યોગ્ય હોય. અયોગ્ય મનુષ્યોની સંતાનોત્પત્તિ રોકવા મોટા કાયદા બનાવવા જોઈએ. અમેરિકાના કેલિફોર્નિયા વગેરે અનેક પ્રાંતોમાં આવા
