Book Title: Daishika Shastra
Author(s): Badrishah Tuldhariya
Publisher: Bharatiya Itihas Sankalan Samiti

View full book text
Previous | Next

Page 84
________________ ૭૪ ચતુર્થ અધ્યાય અને તેઓ શાસિત દેશને જ પોતાનો દેશ સમજવા લાગે છે. પોતાના પહેલાંના દેશ સાથે તેમને મમતા રહેતી નથી. પોતાની રાજ્યકાર્યવાહીમાં તેમને પોતાના પહેલા દેશનો હસ્તક્ષેપ ગમતો નથી. આથી તેઓ તેનાથી સ્વતંત્ર થવાની પ્રવૃત્તિ શરૂ કરે છે. અને જયારે તેઓ તેમની આ પ્રવૃત્તિમાં સફળ થાય છે ત્યારે તેમનું રાજય તેમને માટે સ્વરાજ્યમાં પરિવર્તિત થઈ જાય છે, નહીં કે શાસિત જાતિના લોકો માટે. અમેરિકાનાં સંયુક્ત રાજ્યો અને ઓસ્ટ્રેલિયાનું રિપબ્લિક રાજ્ય આ પ્રકારના સ્વરાજ્યનાં ઉદાહરણો છે. એ વાતનું સ્મરણ રહેવું જોઈએ કે પરરાજ્ય લાંબા સમય સુધી ગોધક રૂપે રહી શકતું નથી, કારણ કે ગોધુક રાજ્ય માટે ચાર બાબતોનો સંયોગ થવો જોઈએ (૧) રાજ્યની સાત્વિક વૃત્તિ (ર) રાજ્યાધિકારીઓનું સદાચારી રહેવું (૩) શાસક જાતિના લોકો શાસિત જાતિના લોકો કરતાં સંખ્યામાં ઓછા હોવા અને (૪) શાસિત જાતિના લોકોમાં વિરાટની જાગૃતિની સંભાવના રહેવી. પરંતુ આવો સંયોગ લાંબો સમય ટકી શકતો નથી. આથી ગોધુક રાજ્યમાં ઉપર દર્શાવ્યું છે તેમ સમયાંતરે કાં તો સ્વરાજ્યના અંકુર ફૂટે છે અથવા તો તે મહિષધુક રૂપ ધારણ કરે છે, કારણ કે ગોધુક રાજયમાં શાસિત જાતિ તંદ્રાળુ બની જાય છે. તંદ્રાને કારણે તેને વિદેશી શાસનની ટેવ પડી જવાથી તે નિસ્તેજ થતી જાય છે. નિસ્તેજ થવાથી તેમાં તમસ પ્રવેશ કરે છે. તમોગુણને કારણે તેનાં સુખ, ધૃતિ અને કર્મ બધાં જ તામસિક થઈ જાય છે. આથી બધી રીતે તેનો વિનિપાત થવા લાગે છે. તારતમ્ય વિચારથી શાસક જાતિનો ઉદય શરૂ થાય છે. તેનાં મૂળ મજબૂત થતાં જાય છે. તેનો સ્વયંમાં ભરોસો થવા લાગે છે. પરિણામે તે શાસિત જાતિની ઉપેક્ષા કરવા લાગે છે અને અંતે ગોધુક રાજ્ય મહિષધુક રાજયનું રૂપ ધારણ કરે છે. જો મહિષધુક રાજ્યમાં વિરાટનો ઉદય ન થાય અને શાસક જાતિની સંખ્યામાં ઘણી વૃદ્ધિ થઈ જાય તો શાસિત જાતિ માટે ટકી રહેવું અઘરું થઈ જાય છે. કારણ કે રાજ્યમાં ધીમે ધીમે બદલ થતો હોવાથી શાસિત જાતિને કોઈ પરિવર્તન જણાતું જ નથી. તે નિદ્રામાં જ રહે છે. વંશપરંપરાની ટેવને કારણે તે જાતિમાં પરાધીનતા એ રીતે અભિનિવેશ બનીને સમાઈ જાય છે જે રીતે ક્ષય કોઠે પડી જાય છે. મહિષધુક રાજ્યમાં લગભગ બધી જ વાતો ગોધુક રાજ્ય જેવી હોય છે. ફક્ત ક્યારેક મારકૂટને કારણે શાસિત જાતિ ચકળ વકળ થઈ જાય છે. જેથી તેને બહેલાવવા માટે શાસકોને પોતાની શાસનનીતિ બદલવી પડે છે. વિશસિતૃક રાજયમાં શાસકોનું પોતાના સ્વાર્થથી જ શાસિતોની ભૌતિક સુખસમૃદ્ધિ પ્રત્યે ધ્યાન રહે છે તેમ જ બીજી બાબતો પણ ગોધક રાજ્ય જેવી હોય છે, પરંતુ શાસિત જાતિના તેજની સાથે જ તેની સંખ્યાનો પણ છાસ થતો જાય છે. ગોધુક

Loading...

Page Navigation
1 ... 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162