Book Title: Anekant 1991 Book 44 Ank 01 to 04
Author(s): Padmachandra Shastri
Publisher: Veer Seva Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 40
________________ तत्त्वार्थवार्तिक में प्रयुक्त ग्रंथ डॉ. रमेशचन्द्र जैन, बिजनौर अकलहकदेव बहुश्रुत विद्वान थे। उन्होने तत्त्वार्थ- व्याख्यानतो विशेषप्रतिषत्तिवहि सन्देहादलक्षणम्" वातिक ग्राथ सैकड़ों ग्रन्थो के आलोडन विलोडन के बाद (पा० म० पस्पशहिक सू०६) लिखा था। तत्त्वार्थवार्तिक मे उद्धृत अथवा निर्दिष्ट निमित्त का ण हेतुषु सर्वासां प्राय: दर्शनात (पा.म. तत्तत् ग्रन्थों के अश इस बात के प्रमाण है कि अकलङ्कदेव २/३/२३) का ज्ञान बहन विस्तृत था। उनके तत्त्वार्थवार्तिक मे जिन- जेनेत व्याकरण- अकल डूदेव ने पूज्यपाद के जिन ग्रन्थों का उपयोग हुआ है, उनका विवरण यहां दिया जैनेन्द्र व्याकरण के अनेक सूत्र उद्धृत किए हैं ? वे जैनेन्द्र जा रहा है व्याकरण के अच्छे जाना थे। तत्त्वार्थ वार्तिक में जैनेन्द्र पातञ्जल महाभाष्य--अब लकदेव को महा व्याकरण के उद्धरण इस प्रकार हैभाष्यकार पतञ्जलि की शैली प्रिय थी। उन्होने तत्त्वार्थ करणाधिकरण यो" (जैने० २/४/६९) वार्तिक में पतञ्जलि के मत की आलोचना करके उसमें युड् व्याबहुलम् (जने० २/३/६४) अनेकान्त को घटित किया है। साथ ही स्थान-स्थान पर सर्वादि सर्वनाम" (जने० १/१/३५) महाभाष्य से अनेक उदाहरण और पक्तियां ली है-- टिदादि (जैने० (१/१/:३ अनन्तरस्य विधिर्वा प्रतिषेधो वा'षा०म० १/२/४७) ज्वलितिकसंताण्ण: जैने०७२/१/११२ गौणमुख्ययोर्मुस । संप्रत्यग.' (पा० मा० /३/८२) अपादाने अहीयबहोः" (जने वा०४/२/५०) अभ्यहितम् पूर्वम् निपतति (पा० म० २/२/३४) आद्यादिभ्य उपसख्यानम् (जैने०४/२/४९) अन्तरेणापि नाप्रत्ययं गुणपधानो भवति निर्देशः' समानस्य तदादेश्च"ज. बा० ३/३/३५) (पा० म० २/४/२१: साधनं कृता" (जैने० १/३/२६) द्वयेकयोः (पा. सू०१/४/२२) मयूर व्यंसकादित्वा द्वा८ (मयत्यसकादयश्च जमे. विशेषण विशेष्येण (पा सू०२/१५७) समुदायेषुहि प्रवृत्ताः शब्दा अवयवेष्वपि वर्तन्ते' समानस्य तदादेश्च" (जैने. वा० ३/३/३१) (पा०म० पस्पशाहिक) दष्टि साम्नि च जाते च अण् डिद्वा विधीयते' स्वार्थे को वा(जै०३/१/६१) (प. महा०२/४/७) देवता द्वन्द्वे" (जने०४/३/१३८) . अवयवेन विग्रहः समुदायो वृत्त्यर्थः (पा. म० आनङ् द्वन्द्वे" (ज० ४/११३८) २/२/२४) सामीप्येऽधेध्युपरि" ५/३/५ वर्णानुपलब्धी चातदर्थगते" (प.० म• प्रत्याहा ५) तदस्मिन् (जैने० ३/ /५८) व्याख्यानतो विशेष प्रतिपत्तिनंहि सन्देहा दलक्षणम" अपादाने ऽहीयरुहो" (जने० ४/३/५०) (पा० महा० प्रत्या० सू० ६) आद्यादिभ्य. उपसख्यानम्" (जने. ४/२/४९) द्वयोयोरिति ग्रहणमन्यार्थमुक्तम्" (पा० म. १/१/ अहोयरहो:" (जने० ४/३/५०) २२) दुतायो तपरकरणे मध्यमबिलम्बितयोरूपसख्यानम१४ द्वन्द्वसु (जने० १/३/६८) (1०म० १/१/६०) अल्पातरम्" जैने० १/३/१००) नजिवयुक्तमन्यसदृशाधिकरणे तथा पथंगति' विशेषणं, विशेव्येण (जैने० १/३/१२) (प० म० ३/९/१२) ह्वतः" (जने ० ३/९/६१) गुणसन्द्राबो द्रव्यम्" (पा० म०५/१/११९) द्रव्येभव्ये २ (जैने० ४/१/१५८)

Loading...

Page Navigation
1 ... 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146