Book Title: Nandanvan Kalpataru 2016 05 SrNo 35
Author(s): Kirtitrai
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/521035/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanavanakalpataruH 35 zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye / / kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAta sucirama / / vi.saM. 2072 | saGkalanam : uttarAyaNam kAtitrayo Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanavanakalpataruH 35 zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye / kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAt suciram // vi.saM. 2072 uttarAyaNam saGkalanam kIrtitrayI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanavanakalpataruH 35 (SANmAsikam ayanapatram) saGkalanam : kIrtitrayI // prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta / / vi.saM. 2072, I.saM. 2016 mUlyam : Rs 100/asmin jAlapuTe'pi upalabhyate - i-saGketaH : s.samrat2005@gmail.com prAptisthAnam : zrIvijayanemisUrIzvarajI svAdhyAya maMdira 12, bhagatabAga, zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI samIpa, pAlaDI, amadAvAda - 380007 dUrabhASa : 079-26622465, 09408637714 samparkasUtram : "vijayazIlacandrasUriH" Clo. Atul H. Kapadia A-9, Jagruti Flats, Behind Mahavir Tower, Paldi, Ahmedabad-380007 dUrabhASa : 079-26574981, (M) 9979852135 * ArthikaM saujanyam nandanavanakalpataroH paJcatriMzyAH zAkhAyAH prakAzane zAsanasamrATsamudAyavartinyAH sA. zrIsUryakalAzriyaH preraNayA zrAvikAvargeNA''rthikaH sahayogaH kRto'sti / tadarthaM bahuzo dhanyavAdAH // mudraNam : kirITa grAphiksa 416, vRMdAvana zopiMga senTara, pAnakora nAkA, amadAvAda-380001 dUrabhASa : 079-25330095 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadbhAva - pratibhAvaH sampUjyA: AcAryacaraNAH pUjyA ca kIrtitrayI, sAdaraM praNatayaH / bhadrA samIcInA cintA chAtrANAM viSaye kRtA / dharmAdhAratvamapyatra cintyaM sacchAtrahaitukam // IzvareNa varadAnataH kSudhA dattA / [Appetite is blessing from the Lord] kSudhAM vinA vayaM bhojanam / kSudhayA vinA bhuktaM, vikArameva janayati / evameva, vinA jijJAsAM, dattaM jJAnamapi nirarthakaM, vikArakaraM ca bhavati / chAtrANAM jijJAsA jAgRtA syAdityarthaM prayatitavyam / evaM kRte, chAtraH svayameva pravRtto bhaviSyati vizeSaM jJAtum / zAlAmahAzAlAsu, gRhe'pi, jJAnavRddhaiH, svakIyena vivekena prerayitavyazchAtraH / tasya rucyanusAraM sa protsAhiyatavyazca / mAtRvad vyavahartavyaM tatra / balaprayogaH [Compulsion] naiva kAryam / jAte balaprayoge, jAyate aruciH priye viSaye'pi // aparaM ca, dharmasyA''dhAraH chAtrANAM kRte sarvatrA'pi bhavediti prAthamyam / dharmakendrAccyutaH ko'pi itastataH pradhAvati / azakyA svasthatA tasya, siddhizzaMkAspadA bhavet // dharmArthakAmamokSANAM viSaye, zAstrakAraiH dharma eva prathamaM smRtaH / dharmAnurUpA dhanaprAptiH dharmAnurUpa: kAmaH, tatazca mokSaM prati gatiH, iti svAbhAvikI prakriyA, adhunA, paraM tyakteti pratibhAti samAje / yena kena prakAreNa, adharmeNa, vaJcanAdikaM kRtvA'pi, dhanopArjanaM kAmasevanaM ca kriyate / durbhAgyena, pracAramAdhyamaiH brahmacaryAdInAM maryAdAlopaH zikSyate / 'maraNaM bindupAtena jIvanaM bindudhAraNAd' iti mUlabhUtA dharmAdhRtA avadhAraNA luptA bhavati / vikAravilAsau anumodyate / chAtrasya svakIyaM vIrya (tejaH) eva apacIyate, vinAzameti / kA kathA tatra 'tejasvinAvadhItamastu' iti bhAvanAyAH ? / pravRddhaiH AcAryavayaH, sva-sampradAyarateSu parivAreSu etadarthaM bIjAni upyante cet, tarhi, dharmAdhAraNa, rucyanusAraM zikSaNaM, rASTrotkarSArthaM sarvahitArthaM ca bhavediti sAdaraM vinivedyate // astu zrIH // - Do. vAsudevaH vi. pAThakaH 'vAgartha' ahamadAbAda-15 * * * Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtman, nandanavanakalpataroH catustriMzI zAkhA paThitA / tasyAH vAcanena atyantaM mudito'smi / prAstAvikeM videzIyamahAvidyAlayeSu vartamAnasya, sAmUhikarUpeNa chAtrANAM guNanirNayasya sthAne vyaktigatarUpeNa mUlyanirNayanam adhikRtya yaduktaM tattu cintanIya eva viSayaH / padyaracanAsu dRzyamAnA vividhAH zailIvizeSA atyantaM manojJAH / gadyavibhAge tu kalAnAthazAstriNaH 'nAmakaraNe'pi no videzadAsatA' iti lekha: cintoddIpaka AsIt / rUpanArAyaNapANDeyasya zabdaprabhedasamIkSA ca vijJAnapradA''AsIt / trayazcatvAriMzatame pRSThe SaSThakhaNDikAyAH prathamavAkye 'aSTAdazame bhave' iti prayogo dRSTaH / aSTAdaze bhave iti cet varamabhaviSyat / - iti bhavadIyaH vinItavaidheyaH ema. e. ravIndran pAlakkADu - 678012 * * * Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvikam..... pUrvatanazAkhAyAM jarmanI-prabhRtidezeSu zikSaNaM vizvavidyAlayAzca kIdRzA bhavanti taccintitamAsIt / adyA'smadvizvavidyAlayAnAM kA sthitiriti cintanIyamasti / I. 2003 tamavarSAdArabhya jAgatikastare vizvavidyAlayAnAM sarvAGgINopalabdhIrlakSyIkRtya teSAmagratAkramagaNanA prArabdhA'sti / agratAkramagaNanaM kurvatISu navasu saMsthAsu Times higher educationen, Quacquareli Symonds-heen Academic ranking / Shanghai ranking - ceti tisraH saMsthAH sarvatrA'pi vizeSatayA svIkRtAH santi / etAbhizca saMsthAbhirvizvavidyAlayAnAM kRte'gratAkramadAnArthaM kecana viziSTA mAnadaNDA nizcitAH santi / teSu pramukhA mAnadaNDA ete - 1. pUrNatayA'dhyayanAdhyApanaparyAvaraNaM maulikyaH sarvA suvidhAzca / 2. vizvavidyAlaye jAyamAnAni yugaprabhAvakAni guNAtmakAni ca saMzodhanAni tatphalatvena ca vizvavidyAlayasya prasiddhirdhanalAbhazca / 3. tadIyAdhyApakAnAM kiyanti vA saMzodhanapatrANi vizvavizrutasAmayikeSu Nature-LifeprabhRtipatrikAsu ca prakAzitAni ? teSAM ca sahalekhakatvena kazcana videzIyavizvavidyAlayasatkaH pratiSThito vidvAn asti na vA ? - ityAdi cintyate / sahaiva vizvavidyAlayena vigateSu paJcasu varSeSu prativarSa nyUnAtinyUnaM yadi dvizataM saMzodhanapatrANi na prakAzitAni tadA sa kramagaNanAyAM na parigRhyate / ___4. etAni ca saMzodhanapatrANi (Research papers) teSu pratiSThiteSu sAmayikeSu prakAzitAni syuryAni sAmayikAni Science Citation Index / Social Science Citation Index - dvArA mAnyAni syuH / 5. vizvavidyAlayAnA-mudyogAlayAnAM ca madhye samyak sambandhAH syuH / vizvavidyAlayA udyogagRhebhyo mArgadarzanaM kuryuH, tatazca dhanasyA''yo'pi bhavet / 6. vizvavidyAlayasya jAgatikastare kIdRzI prasiddhiH ? - 7. tatra vizvaprasiddhA pratibhAsampannAzcA'dhyApakAH santi vA ? videzIyAzca vidyArthino jJAnarjanArthamAgacchanti vA ? 8. adhyApakaividyArthibhirvA nobela-pramukhAni pratiSThitAni pAritoSikANi prAptAni vA ? 9. vidyArthinAmadhyApakAnAM ca guNottaraH kiyAn ? 5 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. vRtti vyavasAyaM vA prAptuM vizvavidyAlayasya snAtakAdInAM kiyatI yogyatA ? mUlyaM ca kiyat ? dezAd bahizca vRttyarjane kiyad vA sAphalyam ? 11. nUtana jJAnaprasAre, nUtanavicAraprasAre ca vizvavidyAlayasya pradAnaM kim ? kiyat ca ? 12. snAtakapadAdArabhya vidyAvAcaspatipadaM (Ph.D.) yAvat prAptAnAM vidyArthinAM saGkhyA / athaiteSAM mAnadaNDAnAmapekSayA yadA vayaM bhAratIyavizvavidyAlayAnAM mUlyAGkanaM kuryAma tadA''pAtata eva pratIyate yadasmAkaM vizvavidyAlayAH sarvathA etA apekSA na pUrayanti / vayaM kiyatA pramANenA'tra niSphalAH sma iti jJAtuM Times Higher Education saMsthAyAH 2014-2015tamavarSasya sarvekSaNaM vilokanIyam / tadanusAraM hi vizvavidyAlayAnAM prathame zatacatuSTaye bhAratasya Indian Institute of Science - ityasya 279tamaM sthAnaM, paJjAbavizvavidyAlayasya 281tamaM sthAnaM, IIT - mumbaI - ityasya 362tamaM sthAnaM, rUDakIvizvavidyAlayasya ca 363tamaM sthAna prAptamasti / dhyAnArhaM tvatraitat yat tAivAna-sadRzasyA'tilaghudezasya vizvavidyAlayo jAgatikavizvavidyAlayAnAM prathameSu dazasu kramAGkeSvantarbhavati / asyAH paristhiterbahUni kAraNAni santi / teSAM carcA nA'tra prastutA / kintu etattu vaktavyameva yad pracuradhanavyayenA'pi yacchikSaNaM prAptavyaM, yA guNavattA vardhanIyA yazca staro'pekSitastat sarvaM sarvathA na bhavati / videzIyavizvavidyAlayeSvapi dhanavyayastu bhavatyeva, kintu tatra pUrNA kAryaniSThA, zikSaNaM prati hArdikI zraddhA samarpitatA ca bhavati / phalatazca sarvadottamaH pariNAmaH sarvAsu ca vidyAsvapekSitaM sAphalyaM prApyate / asmAkaM deze tu prAyazaH 80-85 pratizataM zikSaNakArANAM dhanArjana eva ruciH, sahaiva zikSaNaM prati niSThAbhAvaH samarpaNazUnyatA zraddhArAhityaM ca / (kRpayA'nyathA na grahItavyaM, vastusthitistvetAdRzyeva / ) evaM sthite kathamasmaddeze zikSaNakSetre guNavattA vardheta ? uttamaH starazca prApyeta ? yat kimapi sundaraM vaiziSTyayutaM ca dRzyate tat kevalaM 15-20 pratizataM sanniSThaM zikSaNakArANAmeva parizramasya phalam / asyA duravasthAyA nivAraNaM na sukaram / etanmUlAni hyatIvA'gAdhAni / tAnyucchettuM prathama gabhIraM cintanaM tataH kaThoraH parizramazcA''vazyakaH / tadA'sya dezasya pUrNo vikAso bhavitA / taddizi padamapyagresarIbhavema ityAzAsmahe / / kIrtitrayI mRgaziraHzuklA pratipat, 2072 zerisAtIrtham * * * Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaH kRtiH pRSTham kartA A. vijayahemacandrasUriH sva. A. vijayadharmadhurandharasUriH sva. A.vijayalabdhisUrIzvarAH zrIzramaNastutiSoDazikA zrIgautamasvAmicaritam nyAyAbhmonidhizrImadvijayAnandasUrivaryaguNastutyaSTakam Artidazakam dhik tAdRkSaM jIvanam prA. abhirAjarAjendra mizraH prA. abhirAjarAjendra mizraH DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH paNDitazrIzazinAtha zarmA antarAlApAH nikSepavicAraH kathAM kaH kathayet ? eka IdRzo grAmo yatra janAH saMskRtaM vadanti / ec. vi. nAgarAjarAv AcArya rAmakizora mizraH munidharmakIrtivijayaH patram kAvyAnuvAdaH binduH munikalyANakIrtivijayaH anuvAdaH kimeSa manuSyaH ? marma gabhIram svAgataM nUtanasaMskRtapatrikAyAH munidharmakIrtivijayaH munikalyANakIrtivijayaH Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaH kRtiH kartA pRSTham kathA 37 76 77 78 zrIjinadAsazreSThikathA ahaGkAra buddhezcAturyam viralAni saMskAramUlyAni gurorvacanam moharahitassatpuruSaH paroparakAraH asti-nAsti A. vijayahemacandrasUriH munidharmakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH muniakSayaratnavijayaH sA. dhRtiyazAzrIH sA. saMvegarasAzrIH sA. saMvegarasAzrIH sA. nisargaprajJAzrIH kIrtitrayI marma narma prAkRtavibhAgaH ___ cauvIsajiNidathottaM paM. amRta paTelaH * 88 kathA pAiyavinnANakahA A. vijayakastUrasUriH Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . || zrIzramaNastutiSoDazikA || - A. vijayahemacandrasUriH [vasantatilakAvRttam ] gIrvANakoTimahitakramaNA jayantu, vapre maNIkanakarUpyamaye vizAle / saMrAjinaH pravaradharmamupAdizaMste, tIrthezvarAH zramaNasaGghapravartakA ye // 1 // zrItIrtharAjapadapaGkajasevanena, sadbIjabuddhikalitAstripadImavApya / vizvaprabodhakuzalA vyadhikAM dazAGgI jagranthuruttamaguNA gaNino vibhAntu ||2|| mAlI dumAd budhavaraH kusumAni citrANyAdAya gumphati yathA varapuSpamAlAm / prApyA'vRbhat pravacanaM jinato'bhirAmaM, vardhyA tathA gaNadharaH zucizAstramAlAm / / 3 / / zrImanmuniprabhavamukhyatamAH prapUjyAH, sajjJAnino jagati pUrvavido jayantu / vairAgamAbdhimatisUkSmadhiyA vigAhya, lokAya tattvamamRtaM paramaM vitIrNam ||4|| zrIAryarakSitagurupramukhA jayantu, siddhAdisenamunayo mahimAbhirAmAH / tigmAMzuvat prasRmaraM bhuvi yairnirastamajJAnasantamasamAzu jinendravAgbhiH // 5 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra kuzAgramatayaH zramaNAvataMsAH, devarddhipUjyajinabhadragaNipradhAnAH / saMrakSitA zrutacitiH khalu lupyamAnA, yaiste jayantu kRtino bahupuNyabhAjaH // 6 // prAcottamaH zrutayazA haribhadrasUrirvedAbdhisindhuvidhunA pramitAn (1444) mahArthAn / granthAn vidhAya yadarInatanodadhastAd vismaryate'budhajanairapi tanna jAtu ||7|| TIkA vyadhAmabhayadevamanISivaryo, giryantasUrimalayazca mahArthabhAvAH / Alambya yA budhavarAH prakaTasvarUpAH, zAstrANi samprati vinA skhalanAM paThanti // 8 // yatkItiyoSidamalA bhuvane carantI, modAya no sahRdayasya hi kasya jAtA / zrIhemacandra-guruhIra-yazomunIndrA, rAjantu te vividhazAstravidhAnadakSAH // 9 // jigye kalaGkamalinAM sitabhAnukIrti, yaH svIyanirmalayazaHpaTalena zazvat / nityaM janopakaraNAbhirato munInAM, zlAghyaH kathanna mahanIyapadaH samUhaH // 10 // sabAhmaNe'pi viditAcaraNAya tasmai, dhyAnapralInamanase susamAdhibhAje / ekAntato hitakarAya taporatAya, nityaM namaH samudayAya mahAmunInAm ||11|| tigmadhutirna sa nivArayituM zazAka, lokaprakAzakasahasakaraistamo yat / tajjJAnadivyavibhayA sakalaM nirastaM, yaiste mahAvatadharAH zramaNA jayantu ||12 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAmaNyamiSTajanakaM pratiruddhapApaM, lokottaraM zivamavApnumanA yateta / yatnaM vinA bhavavane nibiDe ca dehI, bamdhamyate'navarataM samupaiti duHkham ||13|| santoSiNo'nupamasaukhyamupeyivAMso, nayA mRdutvakalitAH saralAH pavitrAH / satyavatA bhavabhayAni vinodayanto, rAjantu bhUmivalayeSu tapasvinaste ||14|| sadarzanodayakaro budhanandano'pi, vijJAnapadmasavitA'mRtavAgvilAsaH / lAvaNya-dhAma-vijitenduraviM na nIti, kastUraramyavacasaM gurunemisUrim ||15|| puNyaM stavaM zivakaraM zramaNottamAnAM, shriinemisuurivijyaamRtdevshissyH| pannyAsameruvijayAptanidezadakSo, mumbApure racitavAnmunihemacandraH ||16|| * * * Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIgautamasvAmicaritram / / - sva. A. vijayadharmadhurandhasUriH [bhujaGgaprayAtavRttam ] yadIyaM pavitraM caritraM sucitraM, lavitraM mahAvighna-vallI-vitAne / samasta-prazasta-prabhAva-prabhUtaM, namo gautamasvAmine maGgalAya ||1|| janiryasya jAtA vasorvipragehe, pRthivyA jananyA ananyAtmadehe / prasannaM kRtaM nAma yasyendrabhUti __ namo gautamasvAmine muDalAya ||2|| paThitvA'khilaM vedavedAGgazAstra, pracaNDaM kriyAkANDamabhyasya sarvam / mahAkarma-kANDIti yaH khyAtimApto. namo gautamasvAmine maGgalAya / / 3 / / vinA tvAM na kazcit paro vizvavettA, na vAdI na vaktA na zAstA pramAtA | abhUdhasya mAnaM tathAtathyamuccai namo gautamasvAmine maGgalAya // 4 // trilokyAM samasyAM samastArthavedI pramatta-pravAdIbhasanmAna-bhedI / ananyo'hameveti matto'bhavadyo, namo gautamasvAmine maGgalAya // 5 // sametA nabhaH-zUnya-bANapramANA (500) viziSTArthamAjJAtumAcAryakalpAH / yadIyAntikaM ziSya-bhAvaM gRhItvA, namo gautamasvAmine maGgalAya ||6|| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragAyaM pragAyaM prabhUtaM yadIyaM, yazo nIyate vizvavizve vineyaiH / yazasvI vacasvIti matto'bhavadyo, namo gautamasvAmine maGgalAya // 7 // zrutisthairviruddhairgabhIrairvacobhi rmanaH zaGkitaM yasya jIvasya sattve / sazaGko'pi nizzaGkhavadvartate yo namo gautamasvAmine maGgalAya // 8 // apApAbhidhAyAM nagaryAM sametAH, same yajJamAkartumAjJAM dadhAnAH / yadIyAM videzAt svadezAcca lokA, namo gautamasvAmine maGgalAya ||9|| yadA vedasUktairvidhiM yajJasatkaM prasannena cittena kurvan sthito yaH / tadA tasya zabdena sarve rarajju namo gautamasvAmine maGgalAya ||10|| itaH zrImahAvIranAmA jinezaH samAlokitAlokaloko yadIyAt / subhAgyAdapApAM purImAzrito vai, namo gautamasvAmine maGgalAya // 11 // prabhorAgatiM sajjanebhyo vivedyA 'khilAnuttamAn sadguNAnAkalayyaH / paraM tanna sehe madonmAdamatto namo gautamasvAmine maGgalAya ||12|| prabhoH sevanAyai sametAH sameSAM surANAM samUhA samutsAhayuktAH / tadA''yAnti te svAntikaM yo'numene namo gautamasvAmine maGgalAya ||13|| 5 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadA nAgatAH svasya pArve surAste, tadA khinnacetA vikalpAMzcakAra / mahAdhUrtadhUrto'yamitthaM ya Uhe, namo gautamasvAmine maGgalAya ||14|| amuSmin jane jIvatIha pravAdI, hyayaM ko'sti sarvajJamAnI vivAdI / itItthaM mano yasya sajjAtamugraM, namo gautamasvAmine maGgalAya ||15|| kSaNaM no sahe garvamasyA'hamitthaM, vicAryA'calat sarvaziSyairvRto yaH / nijairbandhubhirvAryamANo'pi zIghaM, namo gautamasvAmine mRGgalAya ||16|| krameNA''gato jIvajAtAnukUlaH, prabho ramyasandezanAsthAnamUle / samIkSyaiva dUrAd gato vismayaM yo, namo gautamasvAmine maGgalAya ||17|| yazorakSaNArthaM kariSye'dhunA kiM, ___ yadIhA''gato nA'bhaviSyaM tadA kim / mano yasya sandehadolAdhirUDhaM, namo gautamasvAmine muDalAya // 18 // yadi syAjjayo'trA'pi me bhAgyatastat, samagre'tra vizve'dvitIyo bhaveyam / vicAryetthamagre gataH sAlamadhye, namo gautamasvAmine mRGgalAya ||19|| tadA svarNasopAna-paGkti -sthito yo, mahAvIra-vIreNa dhIreNa premNA / saMbhASito nAmagotreNa pUrva, namo gautamasvAmine maGgalAya // 20 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ idaM nA'dbhutaM nAma jAnAti me'yaM yato vizvavikhyAtamAkhyaM madIyam / hRdItthaM mahAmAnato yo mumoda, namo gautamasvAmine maGgalAya // 21 // paraM saMzayaM me vaded guptaguptaM __hRdisthaM tadA'rhannayaM nirvivAdam / sthito yaH karoti prabhUtAn vikalpAn, namo gautamasvAmine muDalAya ||22 / / tadoktaM jinezena bho ! indrabhUte ! kathaM jIvasatve'sti te saMzayo'yam / tadA'namabhUto'pi namo'bhavadyo, namo gautamasvAmine maGgalAya ||23 // gabhIreNa ghoSeNa vedoktasUktai jinezena saMspheTitaH saMzayo'sya / babhUvA''dhaziSyaH prabhoryastadA'raM, namo gautamasvAmine maGgalAya // 24 // nabhobANasaGkhye (50) vayovatsare zrI __ mahAvIratIrthezvarAgre gRhItvA / vizuddho mahAsaMyamo yena cIrNo, _ namo gautamasvAmine maGgalAya // 25 // yadIyA nu sarve krameNA''gatAste 'nujAdhAH zrutau saMzayaM sandadhAnAH / prabhorvAkyato dIkSitA yatprabhAvA __ namo gautamasvAmine maGgalAya ||26|| dazaikottarAste gaNAdhIzvaratvaM, prabhorvIravIrasya tIrthe samApuH / tadA yo'grimo'bhUd gaNAnAmadhIzo, namo gautamasvAmine maGgalAya // 27 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tripadyA jinendreNa sandiSTayA''zu, kRtA dvAdazAGgI mahAnaGgasaGgI / zrutajJAnapUrNaprasiddhena yena, namo gautamasvAmine maGgalAya ||28|| jinezAntike prAJjalAntaHpravRttyA, zrutajJAnapUrNo'pi praznAnakArSIt / jamajjIvabodhArthamavyagracetA namo gautamasvAmine maGgalAya ||29|| vidhAne kriyANAM jinairdezitAnAM, pramAdaM pramucyA'bhavattatparo yaH / tapaH SaSThabhaktaM sadaiva vyadhatta, namo gautamasvAmine maGgalAya // 30 // aneke prabuddhA yadIyopadezAd gRhItvA mahAsaMyamaM pUrNaprItyA prapAlyA''zu kaivalyamAptA yadagre namo gautamasvAmine maGgalAya ||31|| svapArzve yadAsInna tad yena parasmai paraM parAmaM kevalaM tat / samudbhUtamatyadbhutaM yasya vizve namo gautamasvAmine maGgalAya ||32|| svazaktyA''zu gatvA zubhASTApadaM yo jinAn vandate tadbhave sa prayAtA / zivaM saMzrutaM yena vIrAjjinezAd namo gautamasvAmine maGgalAya // 33 // suvarNa caturdvAracaityaM sucAru, sadA zobhate yatra cakrIzakRtyam / tadopatyakAyAM sametastvarA yo, namo gautamasvAmine maGgalAya ||34|| (apUrNam) * * * 8 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAmbhonidhizrImadvijayAnandasUrivaryaguNastutyaSTakam - sva. A. vijayalabdhisUrIzvarAH ["sragdharAvRttam"] saMsArApAravA. bhavikabhavabhRtAM majjatAM yAnapAtraM, yaH prANiprArjitAnAM bhavabhavatamasAM karmaNAM sUryarUpaH rAgAdyairmuSyamANaM caraNaghanadhanaM mocitaM yena nityaM, zrIAnandAvasUrirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH / / 1 / / yasya prajJAnabhAnoH kiraNasamudayAnnAzavanto'ndhakArAH, patAzrAntyaiva jAtAH kRtakugatimukhA muktimArge prasannAH / sarve prajJAH praNezuharaya iva hareryasya saMvitsvanena, zrIAnandAhusUrirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH ||2 / / naSTo yasmAt sa moho bhuvi divi narake yasya rAjyaM pracaNDaM, yasya krodhAdayaste prabalabhaTagaNA ghnanti tadvairiNo ye / yasyA''jJA'lopi tasmAnnasuranaravarai rAjarAjo'rita yo'tra, zrIAnandAhusUrirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH / / 3 / / pItvA vANI yadIyAM paribhavitasudhAM karNato bhavyajIvAH, nairmalyaM prApya jagmuH paramapadapathaM vAsanAvAsitAntAH / yAsyantyagre'pi kecittimirabharaharAn yasya granthAn paThitvA, zrIAnandAhusUrirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH ||4|| yasyA''syollAsipajhe paribhavitakaje veSTite sadvirephailaSTe vAsaM vidhatte dhRtakarakamalA sarvadigvAsayantI / devI zrIzAradA sA sujanasukhakarA nityamAnandapUrNA, zrIAnandAhusUrirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH ||5|| yasmAduddhArabhAjo mahadavaTabhavAt prANabhAjo babhUvuH, puMso. rajjUpamAdvai vidalitariputA devadaivaizca pUjyAH / celurmuktyAkhyamArge caraNapadadharA muktirAmAptukAmAH, zrIAnandAhusUrirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH ||6|| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasyA''rtatrANakAryAt suranaravibhubhiH kIrtirudgIyate'tra, dInAnAM prArthanAyAmamaratarusamaH pArzvavaghnabhAjAm / dharmadhyAnasya kartA vizadaguNadharo muktimArge niSaNNaH, zrIAnandAhusUrirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH / / 7 / / zasyaM yasyA''syamAsIdraviriva vimalaM bodhayat satsarojaM, citraM tApAddhi riktaM nRdivijazaraNaM prANinAM paGkahAri / sasyaM kalyANarUpaM nijakiraNagaNairvarddhate sma pravegAt, zrIAnandAhusUrirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH / / 8 / / sUrizrIkamalAkhyasya caraNopAsakena hi / labdhivijayabAlena racitamidamaSTakam / / 9 / / * * * Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Artidazakam - prA. abhirAjarAjendramizraH samucchUne netre salilamavaziSTaM na tanukaM gataH stambhaM kaNThaH stavanamapi gAtuM pratihataH / zanaizcaitanyamme kSayamidamupaiti pravikalaM bhavAni ! tvaM karamAnmayi na dayase hyaGguhRdayA ? ||1|| dhanurmI: chinnA kimu tava zarAH kuNThitamukhA nizAto vA khaDgo jalapavanadoSAd vikalitaH / azalyo vA bhallo mahiSavadhavakSo'mba ! vimukho vipadghAtAjjAtaH padakamalamAdhvImadhulihAm / / 2 / / mahAmAye ! magno bhavavipadagAdhArNavajale prakAzaM pazyanno'Numapi citidaM hyambaramaNeH / dahan bhUyo bhUyo duritapuTapAke tava suto'bhirAjo'haM brUhi, tridazamaparaM kannu varaye // 3 // na vAsassaMsAre yadi samucito me girisute ! bhavatyA nIye'haM sapadi na kathaM kiGkaragRhe / na tatrA'pekSA kiM bhavanavalabhImArjanakRtAM prahelIvijJAnAM birudakuzalAnAM caTubhRtAm ||4|| dhuvaM jAne mAtaH ! prathama iha nA'haM samudaye 'nukampyAnAM, santi prathitataraduHkhA maditare / paraM teSAM mudhavipadavadhidairghyaM na vipulaM svapakSe yAceDahaM tava janani ! tasmAtprapatanam / / 5 / / na vidvAnlo vaktA vacanacaturo nA'pi saralaH prakRtyA vakro'haM niratizayapApmA nipatitaH / bhunajmi svaM daNDaM bahujanikRtainaHpratiphalaM vipAko'yaM pUrNo bhavati ca kadA vedmi na zive // 6 // 11 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jananyevaikA sA vidhiharimahezopakaraNI kSamA sarvaM kartuM zatajanivipAkAJchamayitum / iti zrutvA mAtaH ! pravaravaravaktrebhya uditaM zaraNyaM tvAM prAptaH ghRNakRmibalo'haM sugataye // 7 // na cA'haM kAlaTyAH zizuyativarazzambhuraparaH kavi! mUko'haM tava mahimagAtA'dhimaduram / tadIyaM yatkiJcittadiva mama pArzve na kimapi plavadurbhAgyamme tadapi tulanIyaM na ca paraiH // 8 // na lokye netrAbhyAM savadamRtavArAmabhiSavaina vA hastagrAhaM janani ! jaya jIvetivacanaiH / sakRccedutthApye pariSadi cucutkAramahitaiHna me santApo'yaM kathamapi samAyAti tanutAm ||9| pradhAva vAgamba ! prapatati sutaste'zruvikalo'pyanIzo gAtrANAM dizi vidizi tUrNaM pariluThan / prayAte'smin gAsyatyahaha tava kIrtiM zukanibhastadanyo dhanyo ko lalitalalitAM vA kalikaviH // 10 // amboddharasva parikalpya nijAvalamba mA mAM nirambamayi mAM kuru no vilambam / prANe'kSate janani ! kevalamAhuye'haM yAte'nyathA kva ruditaM ruditaMharo vA ?? ||11|| triveNI kavinA gItaM zivAyAH stavanaM zubham / ambayA'pi zrutaM prItyA sameSAM saukhyadaM bhavet ||12 / / * * * Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhik tAdRkSaM jIvanam - - prA. abhirAjarAjendramizraH bhAratajAtamannamaznanti bhAratadharaNIjalaM pibanti tadapi na ye'tra hanta rajyanti dhiktAdRkSaM jIvanam bUte dhig dhig dhigiti mRdaGgo dhiktAdRkSaM jIvanam ||1|| yeSAmapara eva nirmAtA yaH kevalaM tadIyastrAtA yo rakSako na vA'pyapareSAM dhiktAdRkSaM jIvanam bUte dhig dhig dhigiti mRGgo dhiktAdRkSaM jIvanam ||2|| hyo jAtA api ye zAzvatikAH ye zAzvatikArate nirgatikAH yeSAM khaDgabale vizvAso dhiktAdRkSaM jIvanam bUte dhig dhig dhigiti mRdko dhiktAdRkSaM jIvanam // 3 // yeSAM svArthasAdhakaM dAnam kRtakaM sahRdayatAsandhAnam dharmAntaraNe mahAvadAnaM dhiktAdRkSaM jIvanam bUte dhig dhig dhigiti mRdaGgo dhiktAdRkSaM jIvanam ||4|| dRSTvA bhAratayazo'pahAram ye zatrUNAM jayajayakAram nirlajjA ghuSyanti sanRtyaM dhiktAdRkSaM jIvanam bUte dhig dhig dhigiti mRdaGgo dhiktAdRkSaM jIvanam // 5 // muSTimitA ye paraM prathante pRthagAtmAnaM ye manyante ye na bhaviSyaM nijaM zrayante dhiktAdRkSaM jIvanam bUte dhig dhig dhigiti mRdko dhiktAdRkSaM jIvanam ||6|| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjye jAtau kule vibhaktAH ye culukopamabhASAbhaktAH rASTriyatArthaM no jAnAnA dhiktAdRkSaM jIvanam bUte dhig dhig dhigiti mRGgo dhiktAdRkSaM jIvanam ||7|| yeSAM saMskRtena saha vairam AGglI bhASante ye svairam te khalu kathaM bhAratIyA dhiktAdRkSaM jIvanam bUte dhig dhig dhigiti mRdaGgo dhiktAdRkSaM jIvanam / / 4 / / yeSAM manasi vacasyapi kArye sAmyaM nahi dRzyate'vadhArye te saMzayitacaritrAtyAjyA dhiktAdRkSa jIvanam bUte dhig dhig dhigiti mRdaGgo dhiktAdRkSaM jIvanam // 9 // * * * Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antarAlApAH , - Do. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgartha' kayA'tidUyate cittam ? kiM vayaM ca manISibhiH ? | dhyAnaM guroH kadA kAryam ? hiMsayA pApam anvaham // 1 // siddhiH kadA bhavetkArye ? kA kAryA jIvane mudA ? | kIdRzyasti dayA divyA ? niSThayA pragatirvarA ||6|| jIvanaM' jIvanaM keSAm ? kArya kiM kimahiMsayA / zastratvena kathaM zAstram ? jIvAnAM rakSaNaM varam // 2 // sarveSAM kIzI mAtA ? kasya kArya niyantraNam ? | jIvane'pekSitA kA'sti ? maGgalA manaso natiH // 7 // sadbhAvai rajjanaM keSAm ? sadbuddhyA kiM ca prApyate ? | * sadgurossevayA kiM ca ? sarveSAM sukham uttamam // 3 // zobhaiva jIvane kena ? snehabuddhizca kIdRzI ? | bhadrANAM sukhadA kA'sti ? vivekena varA matiH // 4 // kRpA kalyANadA keSAm ? pAvakaM kiM ca sarvadA ? | kiM karoti mudA mAtA ? pUjyAnAM pUjanaM hitam // 4 // kutra caJcalatA na syAt ? kRpA mAtuzca kIdRzI ? | kA sadaiva prazastA syAt ? citte bhadrA matizzubhAH // 9 // kiM kartavyaM varaissujaiH ? jJAnadAnaM kathaM smRtam ? | dAnaM kAryaM kadA'smAbhiH ? jJAnadAnaM varaM sadA // 5 // 1. jalam 2. jIvanArthaM balam * * * Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikSepavicAraH tArkikacUDAmaNi-vidyAvAcaspati - paNDita zrIzazinAtha jhA zarmA nanu pramANanayaparicchedyAnAM tattvAnAM vizeSato'dhigamAya vyAkhyAGgatayA nikSepAH samaye nAmasthApanAdravyabhAvabhedena catvAro nirdiSTAH, tatra nikSipyante - sthApyante iti nikSepA iti niruktirapi tatra tatrA''dRtA; etAvatedantAvannikSepatvamiti vizeSato nA'vadhArayituM zakyate / na ca karmapratyayAnta- 'nikSipyanta' ityanena sthApanAkarmatvarUpatayA niSTaGkitamato nA'navadhAraNAMzalezo'pIti vAcyam / na hi paryAyasahasroktAvapi svarUpato ghaTatvasya ghaTapadapravRttinimittasyA'paricchede ghaTapadAdarthavizeSAvagatiH / evaM ko nikSepa: kA vA sthApanA ityevaM jAgrati saMzaye nikSepakarmatvaM sthApanAkarmatvamityAdiparyAyAntaraghaTitavacanasahasreNA'pyasandigdhAsAdhAraNasvarUpapratipatteranudayAt / na ca saGketavizeSasambandhena nikSepapadavattvameva nikSepatvaM, zAstrakArANAM nAmasthApanAdravyabhAveSu nikSepapadasya saGketo vidyata iti sughaTaM nikSepatvasyA'vadhAraNamiti vAcyam / nAmAdiSu caturSu pravRttinimittasyaikasyA'vadhAraNaM vinA saGketasyaiva kartumazakyatvAt / na ca haryAdipadavannAnArthaka evA'yaM nikSepazabda iti nAmatvAdikaM pratyekamasya pravRttinimittamiti tattadrUpAvacchtrei nikSepapadasya saGketaH kartuM zakyata iti vAcyam / vyAkhyAGgatvAvizeSe satsaGkhyAdiSu na nikSepapadasya saGketo nAmAdiSu ca saGketaH kRta ityasya vinigamakamantareNa niyantumazakyatvAt / yathA ca ghaTapaTAdipadAnAmanAdikAlato lokavyavahArazAstrAnusyUtAnAM saGketaH pratiniyatArthagocaro'nAdikAlata evA''gato na paryanuyogapAtraM naivaM nikSepapadasaGketaH; tasyA''rhatasiddhAnta eva sudRDhanirUDhatvAdato bhavitavyaM kenacid vinigamakeneti cet atrocyate / yathA vAkyaracanAM prati vAkyArthajJAnatvena kAraNatvena 'sanneva ghaTa' iti vAkyaM prati 'sanneva ghaTa' iti durnayarUpavAkyArthajJAnasya, 'san ghaTa' iti vAkyaM prati 'san ghaTa' iti sunaya (naya) - rUpavAkyArthajJAnasya, 'syAt san ghaTa' iti vAkyaM prati 'syAt san ghaTa' iti pramANarUpavAkyArthajJAnasya ca kAraNatvamiti vAkyavizeSarUpavyAkhyAM pratyapi pramANanayayoH kAraNatvametacca vyAkhyAsvarUpApraviSTatayaiva tanniSpAdakatvamiti na vyAkhyAGgatAvyapadezamarhati / vizeSyavizeSaNabhAvapratipAdanamukhena pravartamAnavAkyasandarbharUpavyAkhyAnasya yadvizeSyasvarUpAvirbhAvakaM yacca vizeSaNasvarUpopadarzakaM tad vyAkhyAnasvarUpaghaTakatayA (vyAkhyAnaviSayitAvyApakaviSayitAkatayA) avayavisvarUpasanniviSTAvayavavat aGgabhAvaM bibharti / tatra vizeSaNasvarupAvirbhAvakatayA satsaGkhyAdInAmaGgatayA vyAkhyAnadvAratA, nAmAdInAM tu na vizeSaNasvarUpAvirbhAvakatayA, kintu karmadhArayasamAsaikaniviSTavizeSyabhAvApannavastvabhidhAyakapadamAtravyavahitapUrvavartitayA vizeSyasvarUpavizeSavivecanalakSaNavizeSyasvarUpAvirbhAvakatayA / evaM ca karmadhArayavRttisamabhivyAhArAzrayavizeSyabhAvApannavastvabhidhAyakapadamAtrAvyavahitapUrvavartivastutvavyApakadharmAvacchinnAzaktavizeSyavastusvarUpavizeSAvirbhAvanapratyalavacanatvaM nikSepatvamiti sAmAnyalakSaNam / 16 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ idaM ca lakSaNaM nAmasthApanAdravyabhAveSu samanugatam / tathA hi - 'nAmaghaTa' ityAdisvarUpe nikSepe karmadhArayavRttiH; samabhivyAhAro nAmaghaTatvAdiH; tadAzrayo yat vizeSyabhAvApannavastvabhidhAyakamAtrasya ghaTAdipadAderavyavahitapUrvavarti tannAmapadAdi, tadvastutvavyApakasattvAdidharmAvacchinAzaktaM sat vizeSyavastusvarUpavizeSAvirbhAvanapratyalamapi; yato vizeSyavastu ghaTAdi, tasya yaH svarUpavizeSo nAmaghaTAdiH, tadAvirbhAvanapratyalatvaM ghaTAdyavyavahitapUrvavartinAmapade samasti, tathAbhUtaM vacanaM nAmapadaM, tattvaM nAmapade samastIti lakSaNasamanvayaH / evaM sthApanAdravyabhAveSvapi / 'nAmaghaTa' ityAdau karmadhArayasamAsa eva nAmanikSepapravRttiriti bodhayituM karmadhArayavRttisamabhivyAhArAzrayetyuktam / 'mRdghaTa' ityatra 'mRt' padasya na nikSepatvamityAvedayituM vizeSyabhAvApannavastvabhidhAyakapadamAtravyavahitapUrvavartItyatrA'zeSArthakasya mAtrapadasya nivezaH / nahi nAmna iva 'mRt'padasyA'zeSavizeSyapadAvyavahitapUrvavarttitA; tantvAdInAM vizeSyavAcakapadatve tadavyavahitapUrvavarttitvasya 'mRt'pade'bhAvAt / 'vastutvavyApakadharmAvacchinAzakte'tivizeSaNAt sadghaTAdighaTake satpade na nikSepatvaprasaGgaH / evaM jJeyaghaTAdAvapi / "vizeSyavastusvarUpavizeSAvirbhAvanapratyale'tyanena anyatra karmadhAraye yathA vizeSyavAcakapadAvyavahitapUrvavarttivizeSaNapadena vizeSyatAvacchedakadharmabhinnaprakAratAvacchedakAvacchino bodhyate naivamatra, kintu vizeSaNavizeSyapadAbhyAM sambhUyaikavizeSyatAvacchedakadharmAvacchinnasyaivA'vabodhaH / yadyapi nAmanikSepAdirvacanavizeSo'jJatvAdeva na kasyacidarthasyA'bhyupagantA pratikSeptA vA, tathApi nAmanikSepAbhyupagantA nayo'pi nAmanikSepa ucyate; sa vastumAtrasya nAmasvarUpatvamabhyupagacchati, pramANayati cA'trA'numAnamidam - artho nAmasvarUpa: nAmapratIto satyAmeva pratIyamAnatvAt nAmnA sahaiva pratIyamAnatvAdvA, nAmasvarUpavat; yat yatpratItau satyAmeva pratIyate tat tatsvarUpaM, yathA mRtpratItau satyAmeva pratIyamAno ghaTo mRtsvarUpa.eveti sAmAnyavyAptiH / na cArthasya nAmarUpatve yadarthasya yatkAryaM tattannAmno'pi syAdityagnyAdizabdoccAraNe mukhadAhAdikaM syAdarthAvasthAnadeze gumagumAyamAnatA ca syAt / ratnAdizabdoccAraNAdeva ratnAdiprAptau na tadarthaM prayAsAntaraM ko'pyAtiSThediti vAcyam / yathA hi ghaTasya mudrUpatve ghaTasya kArya jalAharaNAdi mRtkAryaM bhavati, na hi tanmRdo vyatiriktAdeva jAtaM yena mRtkAryaM na syAt; evaM ghaTarUpArthasya ghaTanAmarUpatve ghaTakAryamapi ghaTanAmakAryaM bhavatyeva / yathA ca ghaTasya pUrvakAle uttarakAle ca mRda eva sattvena ghaTakAle'pi tasyA eva sattvaM ghaTasya tu tadavasthArUpatayaiva sattvaM, na tu svAtantryeNa; tathA sati nAmAvagamavyatirekeNA'pi tadavagamaH prasajyeta / etadabhiprAyeNaiva cocyate - "'vyakte naSTe'pi nAmaita-nRvaktreSvanuvartate / / tena nAmnA nirUpyatvAd, vyaktaM tadrUpamucyate" ||iti // yacca nAmoccAraNakAle'rthakAryamApAditaM tat tadA syAd yadi yad yatkAryaM tat tasya sarvAsvavasthAsu bhavatIti niyamaH syAt; na caivaM; tathA sati ghaTarUpArthasya jalAharaNAdikAryaM na kadAcidapi viramet / yogyatA tu sahakAripuraskAreNa yathA ghaTarUpArthasya, tathA tadAtmakAvasthAlakSaNAdisahakAripuraskAreNa nAmno'pi / tathA ca tatsahakArisampAdanArthamAyAsAntaramapi na niSphalam / na hyarthAvasthAnadeze gumagumAyamAnatAprasaGgo'pi, tadavasthAyAM sUkSmarUpeNaivA'vasthAnasyA'bhyupagamyatvAt / 1. ghaTAdau / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na caivamuktadizA doSaparIhAre'rtharUpataiva zabdasyA'stu, zabda evA'rthAdvyatirikto mA'stviti vAcyam / yathA hi tadghaTarUpArthavirahakAle tadghaTanAmnaH sattvamityanugAmitvaM tasya naivaM tadghaTanAmavirahakAle tadghaTarUpArthasya sattvamityarthasyA'nanugAmitvAcchabdasya cA'nugAmitvAt; anugAmyananugAminormadhye'nugAmisattaivA''dRtA bhavatyananugAminaH, yathA rajjusarpamAlAdiSvanugAmina idamarthasyetyevaMnItyA nAmanikSepamataM pariSkartuM sukaram / nAmanikSepAccA''virbhAvo bhartuharimatasya / tanmate cA'nAdyanakSaraM zabdabrahmaiva OMkArasvarUpaM jagata upAdAnam / upAdeyasyopAdAnasvarUpatayopAdAnasattaivopAdeyasatteti sarvasya vastuna: zabdarUpatA / tanmate jJAnamAtrameva zabdasaMghaTitamUtvA'vabhAsate / nirvikalpakamapi kimapItyevamavyaktazabdAMkArAruSitameva saMvedyate / ata evoktaM - "na so'sti pratyayo loke, yaH zabdAnugamAdRte / anuviddhamiva jJAnaM sarvaM zabdena bhAsate // 1 // vAgurUpatA ced vyutkrAme - davabodhasya zAzvatI / na prakAzaH prakAzeta, sA hi pratyavamarzinI // 2 // " iti // evaM sthApanAnikSepAbhyupagantA nayo'pi sthApanAnikSepaH / sa ca sarvasya vastuna AkArarUpatAM zAsti, pramANayeti cA'numAnam / tathA hi - ghaTAdikaM vastu pRthubughnodarAdyAkArarUpaM tadgrahaNe satyeva gRhyamANatvAt tadgrahaNamantareNA'gRhyamANatvAdvA / atrA'pi vyAptidRSTAntAdikaM pUrvavad bhAvanIyam / idamasyaidamparyam - nahi ghaTAdikaM nAma ghakArottarAkArottaraTakArottaratvarUpAnupUrvIrUpasvAkAramantareNa kvacidapi pratItAvavabhAsate / vAkyamapi 'nIlo ghaTa' ityAdirUpaM svantanIlAdipadottarasvantaghaTAdipadatvarUpAkAGkSAsvarUpAkArAruSitamevA'vabhAsate / evaM prakaraNaparicchedAdhyAyAdikaM kiM bahunA ? eko'pyakArAdirvarNaH svavyaJjakalipyAdipratiniyatAropitAkArAruSita eva bAlAnAM pratItimadhirohati / bhASAvargaNApudgalArabdhastu vibhinnAkArtAmantareNA'saGkIrNasvabhAvatayA pratItipathaM kathamArohet ? dravyamapi mRdAdi guNaparyAyavikalaM kadApi nopalabhyate / upalambhe vA svalakSaNamevA'sau jahyAt / ata evA''cAryadezIyaH dravye dravyanikSepasya dravyadravya ityevaMrUpasya zUnyatAmevAbhyupagacchati / guNaparyAyasahitaM ca paryAyAkRtirUpatayaivA'vabhAsate / sAvayavAnAM ca pudgaladravyANAmavayavasannivezavizeSarUpAkRtirUpatayaivopalambha iti teSAmAkRtirUpatA nirAbAdhaiva / paramANorapyanyAradRza AkAro vastutvAdeva pakSadharmatAbalAdAstheyaH / dharmAdharmAkAzajIvAnAM sapradezatvAdAkRtirUpatayaivA'vabhAsaH / pradezAstu tadIyAH pradeziviyutA na bhavantyeveti pradezyAkRtisvarUpasanniviSTataiva teSAm / guNAzca svAzrayadravyA'jahadvRttaya iti tadAkAreNaivA''kAravantaH / nIlAdyAkArapratItiviSayatvAcca nIlAdyAkAravantaH / sAmAnyavizeSau ca na svatantrau, kintu vastusvarUpasanniviSTAviti vastuno ghaTAdeH sAkAratvAttAvapyAkRtirUpatAM svIkurutaH / na ca jJAnasya sAkAropayogarUpatvAt sAkAratve'pi darzanasya nirAkAropayogarUpatvAnnA''kRtirUpati vAcyam / tatra nirAkAratvaM nA''kArarahitatvaM kintu sAmAnyaviSayatvameveti vizeSAkArarAhitye 'pi 18 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyakAratA tatrA'pyastyeva; anyathA vastutvavyApakAkArarUpatvAbhAve vastutvameva tasya na syAt / utpAdavyayadhrauvyalakSaNa-sattvamapyAkAramupAdAyaiva ghaTate; yathA suvarNaM kuNDalAkAratayotpannaM, aGgadAkArarUpeNa vinaSTaM, svasvarUpAkAreNa sthitamiti / arthakriyAkAritvalakSaNaM sattvamapyAkArarUpatAyAmeva ghaTate; nahi mRdravyaM piNDasthAsakozAdyAkAratAmanAsAdya ghaTarUpopAdeyakAryaM vidhAtumalam; ghaTo'pi pRthubudhnodarAdyAkRtirUpa eva jalAharaNAdyarthakriyAnimittatAmAsAdayati / yasyA'pi vastuno vizeSataH kazcidAkAro na zRGgagrAhikayA nirdeSTuM zakyate, tadapi asadbhUtasthApanAmavalambyaiva vyavahAravIthImavatarati; yathA gaNanAvyavahAre nirdhAritAmukasaGkhyakapaNANakakArSApaNarUpyakAdeH dhAnyAdimUlyadAnAdinA nizzeSato vivicyopayogaM pradA'vaziSTAbhAvAvagataye etAdRzAkAra eva sthApyata ityevaM sthApanAnikSepa: pariSkartuM zakyaH / etadabhiprAyamAzrityaivocyate "kulAlavyApRteH pUrvo yAvAnaMzaH sa no ghaTaH / pazcAcca pRthubudhnAdi-mattve yuktA'sya kumbhatA // 1 // ||iti|| etanmUlakazca naiyAyikAdInAmavayavivAda itthaM prasAdhyAGgako bhavati / tathA hi - avayavavyatirikto'vayavI tairiSTo dravyarUpatayA / parantu samavAyikAraNatvalakSaNaM pAribhASikameva dravyatvaM tairUpagataM, na tu pUrvAparaparyAyAnugAmisthirabhAvalakSaNaM 'dravati tAstAn paryAyAn gacchatI'tivyutpattyavadhRtasvarUpaM pAramArthikadravyatvamUrkhatAsAmAnyAparaparyAyam / pAribhASikadravyarUpatA'pyasya tadA syAdavayavirUpatAyAM, yadi yAvadavayavagurutvAdadhikaM gurutvamatra namanonnamanAdikAryAnumeyaM syAt / yato'vayavisattAkAle'pyavayavasattA pRthaktayA'vayavivAde svIkRtA'sti, AkRtirUpatAyAM tu guNe guNAnaGgIkArAnna tatrA'tiriktagurutvAdikam / uktanyAyenaiva kapAlakapAlikAdInAmapi na dravyarUpatA / nAmarUpatA ca nAmArthayostAdAtmyAtiriktazaktilakSaNasambandhAbhyupagamaparAhatA / mRttva-suvarNatvAdisAGkaryAdekaM ghaTatvaM jAtirUpaM dravyarUpe mRdghaTAdau nA'bhyupagantuM zakyam / mRttvavyApyaM ghaTatvamanyad anyacca suvarNatvavyApyaM ghaTatvamityevaM nAnArUpaM ghaTatvamiti kalpanaM ca sAdhakAbhAvAdeva na sambhavati / anugatapratItinimittatayaiva ca jAtikalpanaM; mRghaTasuvarNaghaTapASANAdighaTeSu 'ayaM ghaTo'yaM ghaTa' ityanugatapratItirnA'nanugatenoktena kenA'pi ghaTatveneti avayavasaMnivezarUpasaMsthAnavizeSavRttyeva ghaTatvamiti tadAzrayaH saMsthAnavizeSa eva ghaTo na dravyam; jalAharaNAdyarthakriyAsamarthatvamapi tasyaiveti / bhAvarUpatvamapi tasyaiva, arthakriyAsAmarthyAvacchedakarUpavata eva bhAvatvAt / anayA dizA kapAlakapAlikAdInAmapyAkRtirUpatA'vaseyA; sUkSmekSikAyAM paramANupracayasanivezavizeSarUpatAyAmeva ghaTAdeH paryavasAnam / / nAmasthApanAnikSepadvayamUlakazca vedAntinAM jagato nAmarUpAtmakatAvAdaH / yaduktaM "saccitsukhAtmakaM brahma, nAmarUpAtmakaM jagat" // iti|| na caivaM nikSepadvayAbhyupagame syAdvAda iva tayonimittabhedApekSayA virodhaparihAreNA'vasthAnasya svIkaraNe ekAntavAdatAhAniriti vAcyam / nAmanayena hi nAmatAdAtmyena nAmarUpatA'bhyupagatA / vedAntinA tu nAmanirUpyatvena nAmarUpatA''dRtA / nAmnazcA'rthena saha na tAdAtmyena sambaddhatA, kintu vAcyavAcakabhAvalakSaNasambandhA 19 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ntareNaiva / tathApi nAmanirUpyatvaM nAmanaye vedAntanaye cA'viziSTamityetAvanmAtreNa nAmanikSepamUlakatvamasyA'bhidhIyate / nanvevaM nikSepacatuSTayAbhyupagantasyAdvAde'pi arthasya nAmnA saha tAdAtmyalakSaNassambandho nA'bhyupagamyata eva, kintu vAcyavAcakabhAva eveti tatrA'pi vastugatyA nAmanikSepapravezo nAstIti vAcyam / syAdvAde sambandhamAtrasya bhedasamvalitAbhedalakSaNakathaJcittAdAtmyasambandhaniyatatvAbhyupagamAt / na ca zabdArthayorbhedanimittaM svasvAsAdhAraNarUpaM samasti, tato bhedo'stu, anugAmi tu kimapyabhedanimittaM nA''lokyate, sattvaprameyatvAderanugAmino nimittatve ghaTazabdasya paTarUpArthena sahA'bhedaH syAditi vAcyam / tulyanAmadheyatvasyA'tiprasaGgAnApAdakasyA'bhedanimittatvAt / vastuto vAcye vAcyatAzaktiH vAcake ca vAcakatAzaktiH / tAdRzazaktidvayapiNDitarUpo nRsiMhAkAra eva vAcyavAcakabhAvaH / zaktizca zaktimato'bhineti vAcyavAcakabhAvalakSaNasambandho'pi vAcyavAcakAbhyAmabhinna iti vAcyotpattikAle vAcyatAzaktyAtmanA sa utpadyate vAcakotpattikAle vAcakatAzaktyAtmaneti tadabhinnAbhinnasya tadabhinnatvamiti niyamena nAmAbhinnoktasambandhAbhinnatvAdarthasya nAmAbhinnatvamiti syAdvAde nAmanikSepAbhimatanAmArthatAdAtmyaM ghaTata eva / vedAntyabhimatajagatsvarUpe ca sthApanAnikSepAbhimatAkRtitAdAtmyaM svarUpata evotpadyata iti dhyeyam // dravyanikSepAbhyupagantA nayo'pi dravyanikSepaH / sa ca sarvasya vastuno dravyarUpatAmevAbhyupagacchati, pramANayati ca - ghaTAdikaM vastu mRdAdidravyarUpameva, tadvyatirekeNA'nupalabhyamAnatvAt; yad yadyatirekeNa nopalabhyate tat tadrUpaM yathA ghaTasya svarUpaM ghaTarUpamiti / atrA'pi ghaTAdikAryasya jalAharaNAdermutpiNDAdyavasthAyAM na prasaGgaH; tattadavasthAvizeSabhAvApannasyaiva tattadravyasya tattadavasthAkAryakAritvAbhyupagamAt / na cA'vasthA'vasthAturanyA; tattve 'tasyeyamavasthe'tipratIyamAnasambandhasyaivA'ghaTanAt / na cA'bhede SaSThyarthasambandhAnupapattiH; 'ghaTasya svarUpaM' 'rAhoH zira' itivadupapatteH / na ca bhede'pi 'rAjJaH puruSa' itivatsambandhopapattiriti sAmpratam; rAjAnamantareNa puruSopalabdhivanmRdAdyantareNa ghaTAdhupalabdherabhAvAt / yatra yadanugAmi tatra tadravyamityevaM sarvatra dravyasvarUpaM pratipattavyam / vartamAnatvenA'bhimato ghaTAdiH vartamAnakAle'pi na varttate, pUrvAparakAlA'vRttitvAt; yannaivaM tannaivaM, yathA dravyam / anena trikAlAvRttitve zazazRGgAdivadalIkatvaM tasya siddhyati / ata evoktaM - "na 'vyakteH pUrvamastyeva, na pazcAccA'pi nAzataH / AdAvante ca yannAsti, vartamAne'pi tattathA // avyaktAdIni bhUtAni, vyaktamadhyAni bhArata ! / avyaktanidhanAnyeva, tatra kA paridevanA ? // adarzanAdApatitaH, punazcA'darzanaM gataH / nA'sau tava na tasya tvaM, vRthA kA paridevanA ? // " iti // 1. AvirbhAvasya / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyanikSepaprabhavaH pariNAmavAdaH satkAryavAdaparyavasAyI sAGkhyasya, vivarttavAdazcA'nirvacanIyatAvAdaparyavasanno vedAntinaH / sAGkhyasya ca pariNAmavAdo na jainAbhyupagatapariNAmavAdAdabhinnaH / yadevA'nugAmi dravyaM suvarNAdi tadeva kaTakAdipUrvapariNAmaM parityajya kuNDalAdirUpeNa pariNamate tadavasthAyAmapi suvarNAdirUpaM samastyeva, ityevaM pariNAmavAdo jainasya / sAGkhyasya tu prakRtirbuddhirUpeNa pariNamate, buddhirahaGkArarUpeNetyevaM pUrvapUrvasyottarottararUpeNa pariNAma iti / na ca buddhidazAyAM prakRteH svarUpeNA'vasthAnam / yataH 'sattvarajastAmasAM sAmyAvasthA prakRtiH'; sA kathaM sattvAdiguNopacayApacayAvasthAyAM buddhyAdirUpAyAM syAt ! / na caivaM sati pUrvAparaparyAyAnugAmitvAbhAvAd dravyarUpatA'pi prakRtevilIyeta, tatazca dravyanikSepamUlakatvaM bhajyeteti vAcyam / triguNasvarUpatAmAtramupAdAyaiva tatra dravyarUpatopagamAt / triguNarUpatA cA'ntyavikRtAvapi / yata uktaM - "yathaikaiva strI rUpayauvanalAvaNyakulazIlasampannA svAminaM sukhAkaroti tatkasya hetoH ?, taM prati sattvaguNasamudbhavAt; sapatnI1:khAkaroti tatkasya hetoH ?, tAH prati tasyA rajoguNasamudbhavAt; janAntaramavindamAnaM mohayati, taM prati tasyAstamoguNasadbhAvAt' iti / / vedAntyabhyupagatavAdo'pi na jainapariNAmavAdasamazIlaH / tatra yadyapi jagato mAyApariNAmarUpatAvAdassamasti; pariNAmazcopAdAnasamasattAkopAdeyAvirbhAvaH iti pariNAmarUpatAmAtreNa tAvanmAtre sAmyamAbhAsate / tathA'pi sAMGkhyadarzitadizA pariNamyapariNamanabhAvo'trA'pi / paramANuvAdamurarIkRtya ca jainasya pariNAmavAdo, naivaM vedAntinaH / ___ ayamabhiprAyaH - yadyapi paJcIkaraNaprakriyayA sUkSmatanmAtrANAM sthUlabhUtarUpapariNAme anyonyasammelanApekSA mAyAvAde'pi vidyate; tathApi mAyAyA yatprathamato vijAtIyasUkSmatanmAtrArUpeNa svanyUnapariNAmavatA pariNamanaM na tatra sajAtIyAntarasammelanavibhajanAdyapekSA / jainAnAM tu paramANoH prathamataH skandhAtmanA pariNamane sajAtIyAntarasammelanasya, skandhArgatasya tu apradezANurUpatayA pariNamane vibhAgasya niyamenA'pekSaNAditi / vivarttastu upAdAnaviSamasattAkakAryApattirUpo'tyantaM viviktaH / vivarttavAde ca brahmaiva jagadrUpeNA'vabhAsate, rajjuriva sarpamAlAdyAtmanA / tathA ca kalpitasya jagato'dhiSThAnabhUtabrahmasattAtiriktasattAkatvAbhAva eva brahmAnuvedha: (brahmaNo jagati nAnArUpe'nugamanam) / tata eva ca dravyarUpatA brahmaNaH / na ca naiyAyikAbhimatasattAsambandhAt sattvaM ghaTAdeH kuto neti praSTavyam / 'san ghaTaH, san paTa' ityAdi pratItireva sattAsAkSiNI; sA cA'tiriktasattAtatsambandhakalpanAgauravAd bibhyantI satsvarUpabrahmatAdAtmyameva ghaTAdInAmavagAhate / eva'miSTo ghaTa' ityAdipratItyA''nandasvarUpabrahmatAdAtmyaM 'jJAto ghaTa' ityAdipratItyA caitanyalakSaNabrahmatAdAtmyaM ca bhAsata ityanugAmisaccidAnandAkatmarUpatrayayogo jagato brahmaupAdhikaH / nAmarUpAtmakAvidyakarUpadvayayogastu svataH / ata evoktapaJcarUpAtmakaM jagad gIyate, tadvivekAyoktam "saccitsukhAtmakaM brahma, nAmarUpAtmakaM jagat" iti|| bhAvanikSepA'bhyupagantA nayo'pi bhAvanikSepaH / sa ca sarvasya vastuno bhAvasvarUpatAmevA'nuzAsti, pramANayati ca - sarvaM vastu bhAvasvarUpaM, bhAvasvarUpatAmupAdAyaiva kAryakAritvAd bhAvasvarUpavadityanumAnam / asyAyamabhiprAya: - nahi zatakRtva uccAryamANamapi ghaTanAma jalAharaNAdikAryaM vidhAtumalam; na vA 21 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya indranAmasaGkekito nAmendro rathyApuruSAdiH svargasAmrAjyamanubhavati; ghaTo'sti, ghaTamAnaya, ghaTena jalamAharatItyAdau sarvatra vyavahAre bhAvaghaTasyaivA''pAmaraM pratItyupapatteH / na ca nAmnA'pyarthapratItirUpaM kAryaM bhavatyeveti vAcyam; bhAvA'navabodhAt / yo'yaM mRtpiNDadaNDacakrakulAlAdikAraNacakraniSpanno bhAvastasyaiva nAmasthApanAdravyabhAvatazcaturdhA vibhajanamanuyogadvAratayA'' zrIyate / tatraivamucyate - bhAvaghaTa eva ghaTakAryatayA lokaprasiddhAyA jalAharaNAdyarthakriyAyA niSpAdane paTuriti sa eva mukhyo ghaTaH; nAmaghaTAdayastadAtmatAmAsAdayanta eva tAdRzArthakriyAkAriNo, nA'nyatheti / arthapratItistu yannAmakAryatayopadarzyate tatrA'pIyameva gatiH; yato ghaTarUpArthapratItikAryakAritvAt ghakArottarAkArottaraTakArottarAtvarUpAnupUrvyavacchinnaM yannAma tattAdRzapratItirUpakAryAzrayeNa bhAvanAma / yacca na tAdRzAnupUrvyavacchinaM, kintu pakArottarAkArottaraTakArottarAtvarUpAnupUrvyAdyavacchinnaM paTAdirUpArthapratItikAryakAri tadapi ghaTanAmetinAmnA saGketitaM tannAmanAma; artho vA yaH kazcittathAsaGketito nAmanAmeti pratyetaMvyaH / uktanAmnazca citrAdau sthApitAkSAkAraH sthApanAnAma / tannAmnazca pUrvaM vartamAnA bhASAvargaNA yA tannAmarUpeNa pariNamiSyati sA dravyanAmeti / evaM vibhajyamAne ghaTanAmasvarUpe bhAvanAmaiva ghaTArthapratItirUpakAryaniSpAdane kSamamiti tadeva sat / nAmanAmAdayastu tadrUpatAzrayaNenaivoktapratItikAriNaH / evamAkRtidravyayorapi bhAvanIyam / bhAvanikSepamUlakaM ca saugatadarzanam / yatastanmate pUrvottaraparyAyAnugAmi dravyaM nAstyeva; sarvasyaiva kSaNikatayaivAbhyupagamAt / svalakSaNasyA'rthasya zabdagocaratvaM nAstyeveti nA'rthapratipAdakatayA'bhimataM nAmA'pi tatra vidyate / ayamabhiprAya: - na hi tanmate ghaTapaTAdinAmaiva nAsti; anabhUyamAnasya tasyA'palapitumazakyatvAt; kintvarthapratipAdakatApannasya zabdasya nAmatA bhavati / tanmate ca zabdasyA'rthapratipAdakatA nAstIti vizeSaNAbhAvAd viziSTasyA'pyabhAva iti / AkRtistu kriyayA'vayavAnAM sannivezavizeSaH saMyogavizeSAparaparyAyastanmate nAstyeva; yataH kriyaiva nAsti, aviralakrameNa vibhinnadezasantAnotpAdasya kriyAsthAne tenA'bhiSekAt / saMyogo'pi nAsti, tatsthAne nairantaryasyaivA'bhiSiktatvAt / evamavayavyapi nAsti, tatsthAne paramANupuJjasyaivA''dRtatvAdato vartamAnakSaNavRttibhAvamAtraM tanmate paramArthasat, arthakriyAkAritvalakSaNasattvayogAditi dik // * * * Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsvAdaH kathAM kaH kathayet ? - ec. vi. nAgarAjarAv kathAH sadA janapriyAH / zizavo bAlA yuvAno vRddhAzca kathAM kutUhalena zRNvanti / zAstraM yadi bodhyate, sarve vimalena manasA na zRNvanti, tatra jAmitAm anubhavanti / kintu kathAyAH kalpanAmayatvAt purastAt kiM syAditi kautukaM bhavati / kathAkathanaM sarveSAM na sidhyati / tatra kauzalamapekSitam / bhASAprabhutvaM vAgmitA UhApohavaicakSaNyaM yasya vidyate, yasya bahuzrutatvaM, lokAnubhavazca bhUyiSThaH, sa zreSThaH kathako bhaviSyati / etadviSaye bhagavatA jainasiddhAntapArAvArapArINena jinasenAcAryeNa mahApurANe prathamaparvaNi nigaditAn zlokAn atra prastumaH / tasyAstu kathakaH sUriH savRttaH sthirdhiirvshii| kalyendriyaH prazastAGgaH spaSTamRSTeSTagIrguNaH // vazI nAma jitendriyaH / kalyendriyaH sa yasya netrazrotrAdInIndriyANi zaktAni / yasya gI: - vANI spaSTA ca mRSTA ca zrotRNAm iSTA ca sa ucyate spaSTamRSTeSTagIrguNaH / tAdRzaH kathAM kathayet / yaH srvjnymtaambhodhivaabhotvimlaashyH / azeSavAGmalApAyAdujjavalA yasya bhAratI // sarvajJasya jinasya matamevA'mbhodhiH samudraH, tasya vArA jalena dhautaH vimalAzayo hRdayaM yasya sa tathoktaH / bhAratI vANI / zrImAn jitasabho vAgmI pragalbhaH pratibhAnavAn / yaH satAM sammatavyAkhyo vAgvimardabharakSamaH // jitA sabhA yena sa jitasabhaH / pratibhAnavAn pratibhAzAlI / dayAlurvatsalo dhImAn pareGgitavizAradaH / yo'dhItI vizvavidyAsu sa dhIraH kathayet kathAm // pareSAM yadiGgitaM, tasya jJAne vizAradaH vicakSaNaH / vizvavidyAsu sarvazAstreSu / 23 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnopAkhyAnakuzalo, nAnAbhASAvizAradaH / nAnAzAstrakalAbhijJaH, sa bhavet kathakAgraNIH // kathakAgraNIH zreSThaH kathakaH / no'gulIbhaJjanaM kuryAnna dhruvau nartayed buvan / nA'dhikSipenna ca hasennA'tyuccairna zanairvadet // kathAkanavelAyAM ceSTAH kAzcana varjanIyAH iti zlokasya tAtparyam / uccaiH prabhASitavyaM syAt sabhAmadhye kadAcana / tatrA'pyanuddhataM brUyAdvacaH sabhyamanAkulam // sabhyaM yat sabhAyAM sAdhu / anAkulam asandigdham / hitaM brUyAnmitaM brUyAd brUyAd dhana' yazaskaram / prasaGgAdapi na bUyAdadharmyamayazaskaram // dharmya dharmAdanapetam / yazaskara kItikAraNam / evaM kathAM kathayan vidvAn svasya pareSAM ca hitam Acarati / * * * Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka IdRzo grAmaH, yatra janAH, saMskRtaM vadanti / ' AcAryo Do. rAmakizora mizraH karNATakapradeze zimogAnagarAd dazakilomITaradUre tuGgAnadyAstaTe sthite mutturunAmake grAme paJcazataparivArA nivasanti / asmin grAme sarve janAH saMskRtaM vadanti / yadi bhavAn grAmaM pravizati, tadA kazcid bhavantaM pRcchati - kIdRzo bhavAnasti ? bhavataH kiM nAma ? kathaya / atra upaviza / grAme bAlakAnAM prArambhikazikSA saMskRtena dIyate, yena jJAyate yadatra saMskRtaM mAtRbhASA vidyate / svarANAmatra jJAnaM kAryate vyaJjanAnAM ca / vRddhayuvakA bAlebhyo bAlikAbhyazca saMskRte gItAni zikSayanti / yathA- (1) Agaccha bAle ! mama pArzvamehi / gobhyaH khagebhyo dAnaM pradehi // mAtaraH pitarazca svazizUn kathAH zrAvayanti / yathA - (1) putra ! vRkSe kAka upaviSTa AsIt / tasya caJcau roTikAkhaNDamAsIt / . (2) putri ! pazya, gagane pakSiNa uDDIyante, tato vRkSe nipatanti / anyagrAmebhyo nagarebhyazca janA atra saMskRtazikSaNArthamAgacchanti / asmin grAme sarvAn janAn saMskRtaM vadato dRSTvA prasannA bhavanti / anyatra ca gatvA te grAma saMskRtagrAma iti vadanti / saMskRtaM grAmasya mAtRbhASeti te kathayanti kIrtayanti ceti zam / 1. 15-5-2015 dinAGkasya mayarASTrataH prakAzitAd 'amaraujAlA' samAcArapatrAt sAbhAram / 25 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patram - munidharmakIrtivijayaH namo namaH zrIgurunemisUraye // AtmIyabandho cetana ! dharmalAbho'stu / atra sAtaM vartate / tatrA'pyevaM syAdityAzAse / vaTapadra(vaDodarA)nagare sAnandaM cAturmAsI pUrNIkRtya pUjyagurubhagavadbhiH sAkaM 'bhoyaNI' tIrthaM prati vayaM sarve vihariSyAmaH / tatra tIrthAdhipatizrImallinAthaprabhoH sAMnidhye dinatrayaM tapodharmamArAdhayituM bahavo janAH saMmIlitA bhaviSyanti / gurubhagavadbhirvarSebhyaH pUrvam 'upamitibhavaprapaJcA kathA' grantho'dhyApitaH / sa grantho mayA punaridAnI paThitaH / asmin granthe dharmaprAptyarthaM kiM kartavyamiti sucArurUpeNa varNitamasti, tanmanasikRtya kiJcillikhAmi / dazamazatAbdyAM jAtena zrIsiddharSigaNibhagavatA grantha eSa viracito'sti / eSa grantho'smAkaM hRdi sthitAnanAdikAlInAn kusaMskArAn praNAzayati, pragADhamohaM zithilIkaroti, paJcendriyANAM zabdarUpAdivividhaviSayANAM tIvrAsakti cA'pi mandIkaroti / evaM vastuta eSa grantho vairAgyapoSako'sti / / adyAvadhi jaina-jainetarasAhitye bahavaH kathAgranthA upalabdhA bhavanti, kintu naitAdRzo rUpakakathAgrantha: kenA'pi viracito'sti saMskRtasAhitye / vaizvikasAhityadRSTyA''GglabhASAyAM 'jahona banIana' nAmnA viduSA i.sa. 1660 varSe 'pIlagrImsa progesa' iti nAma grantho racito'sti / 'upamiti' granthena sahA'sya granthasya kayAcid dRSTyA tulanA kriyate, kintvetayordvayorgranthayormadhye mahadantaraM vartate / 'pIlagrImsa progresa' iti grantho jIvamekamAzritya likhito'sti kintu 'upamiti' granthastu samastasaMsArijIvAnuddizya viracito'sti, ato'sya granthasya mUlyamadhikaM vidyate / zrIvyAsabhagavatA praNItAyAM zrImadbhAgavatakathAyAM 'puraJjana' AkhyAnamasti / asminnAkhyAne rUpakakathAyAH kecidaMzA dRzyante / evaM 'upamiti' granthasya sadRzo'dyAvadhi rUpakagrantho na kutrA'pi prApyate / samasto'pyeSa granthaH kathArUpeNa vartate / tata: 'kathAgrantha' ucyate, kintu granthe'smin dravyAnuyogo gaNitAnuyogazcaraNakaraNAnuyogazceti anye'pyanuyogA vidyante / tattvajJAnaM, karmasAhityaM, nyAyaH, darzanaM, Agama:, jyotirvidyAH, vyAkaraNaM, Arogya, nItiH, rAjyanItiH, yuddhanItiH, vyApAraH - iti sarvaviSayakaM jJAnamasmin granthe prarUpitamasti / etadevA'sya granthasya vaiziSTyamasti / 26 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asmin granthe'STau prastAvA vidyante / sarveSvapi prastAveSu cittazuddhikarAH sundarabhAvAH prarUpitAH santi / tathA'pi saptamaprastAve dharmaprApterye upAyA varNitAste'dya cintanIyAH santi / / ____bandho ! vayaM sarve'pi svakIyAtmAnaM dhArmikaM manyAmahe, yataH sAmAyikamutkRSTaM tapaH prabhubhakti dhyAnaM ca kurmaH, kintveSA tu mithyAbhramaNA'sti / cittazuddhiM mAnavIyaguNavikAsaM ca vinA dharmazuddhiH zakyaiva na / tata eva siddharSigaNibhagavatA dharmavikAsasya pUrvaM mAnavIyaguNavikAsasya bhAvanA vaNitA / prathamaM, sevanIyA dayAlutA jIvamAtraM prati dayA karaNIyA / yena tavA'kSamyo'parAdhaH kRtaH, yena ca tavA'hitaM kRtaM, tathA'pi tasyA'parAdhaM vismRtya dayA karaNIyA / dayAguNastu dharmasyA''dhAro'sti / dayAM vinA kRto'nyo dharmastu mUlarahitavRkSasamo jJeyaH / dayArahito na ko'pi dharmo dRDhaH sthirazca bhavati / uktaM ca - dayAnadyA mahAtIre, sarve dharmAstRNAGkurAH / tasyAM zoSamupetAyAM kiyannandanti te ciram ? // bandho ! 'vila DyurA' nAmnetihAsavidA bRhatkAya eko grantho likhito'sti / tatra tena likhitaM yad - yasyAH saMskRtyA mUle dayA tapaH zrIzca vidyate saiva saMskRtizciraJjIvinI bhavati, nA'nyA / dayAzUnyA saMskRtirutpadyate, vikasati, vikRti prApnoti, ante ca vinazyati / adyAvadhi 'grIka-sIriyA-arebikaityanekavidhA saMskRtirutpannA tathA'staGgatA cA'pi, kintu AryasaMskRtiH surakSitA'sti, yatastasyA mUle'sti dayAdharmaH 1 AryasaMskRtau yAdRzI dayA vartate tAdRzI dayA tu na kutrA'pyasti / atra na kevalaM manuSyANAmeva dayA, api tu sUkSmajIvAnAmapi dayA''sevanIyeti uktamasti / evaM sarveSvapi dharmeSu kathitam - sevanIyA dayAlutA / na vidheyaH paraparibhavaH - keSAJcidapi tiraskAro na karaNIyaH / ahitakAriNAM dveSijanAnAM virodhijanAnAM cA'pi durbhAvo dveSazca na vidheyaH / asmAbhirlaghvIM ghaTanAmapi manasikRtyA'nyo janastiraskriyate, kintveSA vRttirna yuktA / yatastiraskAro nAma dveSaH, dveSo nAma mohaH, moho nAma mithyAtvam / evaM tiraskAravRttinA viziSTadharmArAdhanAM vidhAyA'pi vayaM mithyAtvaguNasthAnakamavApnumaH / / . janA dharmasthAnake prabhubhaktiM tapazca kurvanti, te eva janA anyAn prati tiraskAraM ghRNAM ca kurvanti / tata etAdRzo dharmo na satyadharmaH / evameSa durguNa audAryaM sAralyaM cetyAdInAM AtmanAmanekeSAM sadguNAnAmAvArako'sti / bho ! asmAkaM mAnase sadA tiraskAravRttirdurbhAvo dveSo'rucizceti durguNA vizeSato bhRtAH santi / tvaM manogatabhAvAn pazya - manasi na sadguNA api tu durguNA eva drakSyante / mamecchAviruddhaM kRtaM kenA'pi, mama kathanaM ca na svIkRtaM kenA'pi, mama virodhijanaiH saha AsInaH saH, kenA'pi nindanIyaM kArya kRtam, atassa tiraskriyate'smAbhiH / evaM yadi pratipadamanyeSAM tiraskAraH kriyate'smAbhistahi kA gatirbhavedasmAkam ? 27 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi durjanaH pApijano mahArambhI cA'pi na nindanIyaH, kintvupekSaNIyastarhi pUjyajano dharmijanaH sAmAnyaz2anazca kathaM nindanIyastiraskaraNIyazca ? pApijanAnAmapi bhavasthitireva cintanIyA yad - ete jIvA gurukarmaNA baddhAH santi, tata eva te jIvA etAdRzamanucitaM karma kurvanti / atra na teSAM doSaH, api tu karmadoSo'sti vicitrakarmavazAdevottamottamaM mAnavabhavaM sukulaM saddharmaM cA'vApyA'pi jIvA azubhaM kArya kurvanti, iti / zrIharibhadrasUrIzvaraH SoDazakaprakaraNe Aha - praNidhAnaM tattatsamaye sthitimattadadhaH kRpAnugaJcaiva / yo jIvo viziSTadharmamArAdhayati, uttamAdhyavasAyamAsevate, tasya jIvasyA'numodanA karaNIyA; tathA yo jIvo dharmaM na karoti, adharmameva karoti, nindanIyaM ca kAryaM karoti tasya jIvasyA'pyanukampA karaNIyA, na tu tiraskAro durbhAvazca / etadeva dharmaprApteH prathamaM sopAnamasti / mahopAdhyAyazrIyazovijayavAcakenA'pyuktamnindyo na ko'pi lokaH / pApiSTheSvapi bhavasthitizcintyA // (adhyAtmasAraprakaraNam) zrIharibhadrasUriNA'nyatrA'pi kathitampApavatsvapi cA'tyantaM svakarmanihateSvalam / anukampaiva sattveSu nyAyyo dharmo'yamuttamaH // evaM na keSAJcidapi paribhavo na vidheyaH / moktavyA kopanatA __ kasmaicidapi na kadA'pi krodhaH karaNIyaH / vayaM zAntA uta krodhinaH ? - iti praznaH sarvaiH zAntacittena cintanIyaH / yAvad nimittaM nA'vAptaM tAvadeva vayaM zAntAH / zubhamazubhaM vA nimittamavApyA'pi yadi manasi na rAgo na dveSazca jAyeta tarkhevA''zcaryaM jJeyam / bandho ! taDAgasthitaM jalaM bAhyadRSTyA'tinirmalaM dRzyate, kintu yadA ko'pi janastaDAge pASANaM kSipet tadA taDAgAntaHsthitaH kacavara uparyAgacchet, sarvamapi jalaM malinaM kuryAcca / evaM sthite sati jJAyate jalaM nirmalamuta malinamasti / evaM rItyA manaso vicalitakaraM kAraNamavApyA'pi mano vicalitaM na syAt tadA jJeyaM manaH zAntamasti, iti / krodho vivekaM nAzayati / vivekavihIno jano mAtaraM pitaraM pUjyajanaM ceti sarvamapi prati kiM kiM na pralapati ? vayaM tvatIva kopanazIlA: smaH / AvezavazenA'smAbhiH svakulaM yaiH kalaGkIkriyate tAdRzA asabhyoccArAH kriyante / evaM krodhAt kiM na bhavet ? zrIkRSNo gItAyAmuktavAn 28 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhAd bhavati saMmohaH saMmohAt smRtivibhramaH / smRtibhraMzAd buddhinAzo buddhinAzAt praNazyati // bandho ! krodhAdAtmikadRSTyA tvalAbho bhavatyeva, kintu vyavahAradRSTyA'pi bhavatyevA'lAbhaH / krodhAt prItinAzaH, sambandhabhaGgo'priyatA cetyalAbhA bhavantyeva / krodhAt purAkRtAni sarvANyapi dharmakAryANi vinAzatAM gacchanti / yAvajjIvamutkRSTaM tapaH saMyamapAlanaM ca yena kRtaM so'pi krodhavazAd durgatiM gataH iti bahavaH prasaGgAH zAstreSu varNitAH santi / ___ bho ! sarve jIvAH pramAdinaH santi / pramAdavazena sarvairapi aparAdhaH kriyate eva kintu kRtasyA'parAdhasya zuddhi na krodhAd bhavatyapi tu premNaiva bhavati / tathA'pi pratipadamasmAbhiH krodha eva vidhIyate, tannocitamasti / AtmakalyANapathe vikAsaM sAdhayitumanasA jIvenA'vazyaMtayA kopanatA moktavyA / abhyasanIyo guNAnurAgaH - zatrUNAM mitrANAM vAcaM snehijanAnAM virodhijanAnAM vA, yeSAM keSAJcidapi guNalavamapi dRSTvA dharmapariNatAtmanAM citte prItirAnandazca bhavedeva / yadi guNaM dRSTvA'pi prItirna syAttarhi tvayA dharmArAdhanA kriyate kintu tvayA dharmo na jJAtaH, citte na dharmaH pariNatazca, iti nizcitaM jJeyam / dharmasya vyAjena kevalaM dambhAmAcarasi tvam / . vayaM sarve'pi keSAJcidapi zubhaM hitaM ca kartuM draSTuM zrotuM ca na zaknumaH / sadaiva sarveSAmapyazubhameva pazyAmo vadAmazca / na durjanAnAM kintu sajjanAnAmapi guNavRndaM nirIkSyA'pi yena kena prakAreNa doSameva mArgayAmaH, anyathA doSAropaNaM kurmaH / etAdRzA doSadarzino vayaM kathaM guNAnurAgiNo bhavema ? bandho ! vayaM na guNAnurAgiNaH kintu vyaktyanurAgiNaH smaH / parakIyajanAnAM virodhijanAnAM ca zreSThaguNAn saMvIkSyA'pi nindAmahe, tathA svajanAnAM snehijanAnAM ca mahAdoSamapi nirIkSya sadguNarUpeNa prazaMsAmahe vayam / uktaM ca - rAisarisavamittAiM paricchaddAiM pAsasi / - appaNo billamittAI, avi chiddAI na pAsasi // vyaktyanurAgI sarvadA paradoSadarzI bhavati / tasya smRtipathe priyajanaM vinA sarveSAM doSa evA''yAti / paradoSadarzanaM tu kSudratocyate / kSudratA bhavAbhinandijIvasya lakSaNamasti / bhavAbhinandijIvasya saMsAre gADhAsaktiH vidyate, tata sa mithyAtvI kathyate / evaM vyaktyanurAgAd dharmopAsanAM guruzuzrUSAM ca vidhAyA'pi mithyAtvaguNasthAnakaM sa jIvaH prApnoti / atastvayA guNAnurAgo'bhyasanIyo'sti / yAvat kasyacidapi guNaM dRSTvA citte prasannatA na jAyeta, tathA''tmano durguNaM jJAtvA glAnirna bhavet tAvadAtmikavikAso'zakyo'sti / AtmikavikAsasya mArgo'sti guNavikAsaH, guNavikAso guNAnurAgasyA'bhyAsenaiva bhavati / na bhASaNIyaH parAvarNavAdaH Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etadvAkyamasti jJAnimahAtmanAM kintvajJAninAmasmAkaM vAkyamasti na bhASaNIyo guNavAdaH / durjanaiH kim ? kintu nirmalacAritravataH sajjanAnapi prazaMsituM jihvA na prayatate tAnnindituM ca jihvotkaNThitA bhavati / bandho ! nindAkaraNasyA'pi maryAdA bhavati / pUjyajanAnAM gurujanAnAM mAtApitRRNAM gaNadharANAM jinAnAM cA'pi nindAM vayaM kurmaH / kathametat zobhate ? nindAkaraNazIlo bAhyadRSTyA dhArmikaH sannapi durgatimevA''pnoti, iti niHzaGkaM jJeyam / gurjaradezasya mahAmAtyo vastupAlaH prArthayati doSavAde ca maunam / vastupAlena svajIvane'nekAni satkAryANi kRtAni / mahAnta AcArya bhagavanto'pi vastupAlasya nAmollekhaM vidhAya stutiM kurvanti / etAdRzo mahAzrAvako vastupAlaH prArthayati prabho ! kasyA'pi nindAkaraNe'varNavAdakaraNe ca mama jihavA sthirA bhavet - sthagitA bhavet / avarNavAdakaraNamatIva nindanIyamasti ityetena jJAyate / varjanIyo durjanasaMsargaH - azubhazIlAnAmasmAkaM kRte etadazakyamasti / asmAkaM sajjanaiH saha maitrI asti uta durjanaiH saha ? sajjanaH kaH ? yo lokanindanIyaM kAryaM na karoti, sadAcArapAlane'nurakto'sti, kasyA'pyavarNavAdamazubhaM ca na karoti, sadA ca satyameva vadati / durjanaH kaH ? yo lokaviruddhakAryameva karoti, durguNAneva poSayati, unmArgameva ca prazaMsate / yo'smAkaM mithyAkathanaM mithyAcAraM cA'pi prazaMsate poSayati ca, prabhUtamaparAdhamapyupekSya prazaMsa sa eva maitrIyogyo'stItyasmAkaM rucirasti / vastuto'smAkaM maitrI durjanaiH saha zobhate / bandho ! yadi tvamAtmikonnatimiccheH tarhi prathamaM durjanasamAgamaM tyajeH / yatitavyaM parArthe - eSa mama, eSa tava - ceti mamatvaM vijahAti yaH, sa eva paropakArakaraNAya yogyo'sti / 'mamatave'ti bhedayuto paropakAro'pi vastuto na hitAya bhavati, yata eSA rItistu mamatvaM varddhayati / bandhuH uta parakIyaH syAt, snehI uta virodhI syAt, yeSAM keSAJcidapi duHsthitiM nirIkSya teSAM sAhAyyaM karaNIyam, sa eva paropakAra ucyate / adya paropakArasya vyAjena svahitaM, svaprasiddhi caiva sAdhayati janaH / asmAkamAsannopakAriparamAtmabhiH zrImahAvIrasvAmibhiH svadehasya mamatvamapi vihAya jagajjIvahitAya ni:svArthabhAvena prayatitaM, teSAmeva paramopAsakairasmAbhiH kevalaM svArthapUrNa eva vyavahAraH kriyate ? na sarvajIvAnAM, na snehijanAnAM ca, kintu yadi pUjyajanAnAM mAtApitRRNAM copakArAyA'pi prayatno na vidhIyate tarhi vayaM vIraprabhusevakA iti vaktuM kathaM zakyate ? parArthaM vinA''tmakalyANamazakyamasti / 30 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM zrIsiddharSigaNibhagavadbhirdharmaprApteH kAraNarUpeNaite guNA varNitAH / ete guNA mAnavIyaguNAH santi / mAnavIyaguNavikAsaM vinA''tmikavikAso'zakyo'sti / adya samAje dayaudAryaM nItiH zAlInatA satyaniSThAM ca kutrA'pi na dRzyante / kimete guNA astaGgatA eva syuH ? mahatsu sAdhujaneSu satsu netRSu cA'pyeteSAM guNAnAmaMzo'pi na bhavet tarhi tadAzritAnAM sAmAnyajanAnAM kiM syAt ? adya dharmapravRttiM dharmotsavaM ca vizeSato janAH kurvanti kintu eteSAM guNAnAM tu hrAsa eva vartate, tadguNAnAM mUlyameva nAsti / bandho ! vayaM dharmasthAnake AdinaM prabhubhaktiM kurmaH, dharmakArye bahu dhanaM vyayIkurmaH, gurujanAnAM sahRdayaM zuzrUSAM kurmaH, kaThinaM tapazca kurmaH / evaM vizeSatayA dharmasAdhanAM kurvanto vayameva yadi pratidinaM klezaM kuryAma, vyApAre mugdhajanAn vaJcayema, mAtApitRRNAmavamAnanaM kuryAma, sevakajanebhyo'lpavetanaM dattvA zoSayema, kauTumbikajanAnAM dhanaM avaharema, punaH punazca pareSAM nindAM kuryAma tarhi kimeSa dharma ucito'sti ? cetana ! vastutaH. svabhAvaparivartanaM cittavRttizuddhizcaiva dharma ucyate / dharmo na bAhyakriyAyAM na ca dharmasAdhaneSu, kintu cittazuddhau asti / adya cittazuddhizUnyaH sAdhanazUnyazca dharmo vizeSato janaiH kriyate tata evaitAdRzyAM viziSTadharmasAdhanAyAM kriyamANAyAM satyAmapi vayaM nistejaso dayanIyAzca smaH / ante, zrIsiddharSigaNibhagavadbhirdazitAn guNAn jIvane tvamAtmasAt kuru, ityAzAse / 31 * Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyAnavAdaH binduH munikalyANakIrtivijayaH (marAThImUlam - azvina pAnase gUrjarAnuvAdaH - aruNA jADejA) mUlam saMskRtAnuvAdaH pANInuM eka TIpuM jo e tAvaDI para paDe to enuM astitva maTe che e jo kamaLanA pAna para paDe to motI jevU camakI UThe che, ane jo chIpamAM paDyu to motI ja thaI jAya che. pANI- TIpu e ja taphAvata mAtra sahavAsano..... jalasyaiko binduH yadi sa uSNe RjISe patet / tadA tadastitvameva na syAt, yadi sa nalinIpatre patet tadA mauktikavat cakAsate, yadi ca sa zuktimukhe patet tadA sa mauktikameva bhavati // jalabindustu sa eva bhedaH kevalaM saGgatereva !!! 32 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** ** * * * * * yaH svakIya(aGgagata)mitrAyA'pi hRdayasya vedanAM na kathayet yaH zatrorekAmapi zreSThatAM nA'bhivAdayet . yasya netrANi ArdrIbhavitumeva vismRtAni * * 00 * saMskRtAnuvAdaH kimeSa manuSyaH ? - munidharmakIrtivijayaH * yaH skhalanamapi kartuM na zaktaH yasya citte skhalanasya svIkArasya sAmarthyaM nAsti yo varSAkAle'pi nA''rdrIbhavituM yatnazIlaH yaH zItakAle'pi noSmApUrNo bhavituM zaknuyAt yo grISmakAle'pi zItalatAyAH svAgataM na kuryAt yaH sukhAnubhUteH punaH punaranubhavane kRpaNo'sti yo duHkhamurasa upari saMsthApyaivA'Tati yo naikasminnapi pustake snihyati yenaiko'pi vRkSo nodgamitaH yenaiko'pi na poSito madhuraH sambandhaH / etAddazA janA: 'pIeca. DI. ' padaM prApyA'pi jJeyA ajJA eva / te dvayoH pAdayorupari yat sthitAH, sA tvAkasmikI ghaTanA'sti / 33 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marma gabhIram - munikalyANakIrtivijayaH (1) saGketaH eka: kazcana nirdhano janaH kadAcit kSudhita: san gRhe'nnAdikaM kiJcid gaveSitavAn, na ca kimapi prAptavAn / kAryAdikaM tu nA''sIt kimapi, na vA ko'pi tasmai kAryaM dadAti sma / ataH sa bhikSAM yAcituM devAlayasyA'grataH sthitavAn / kintu kSaNArdhenaivA'rdhacandrakaM dattvA sa tato niSkAsitaH / tataH sa carca(khristadevAlaya)-samIpaM gataH / tatra tu na kenA'pi dRSTidAnenA'pi sambhAvita: sa: / ataH sa masjid-purato gatvA yAcitavAn / atrA'pi na kiJcanA'pi labdham / antatogatvA sa nirAzaH san itastato bhrAmyan madirAgRhaM prApto dvAraM yAvadatikrAmati tAvat kazcana madyapa AkaNThaM mattaH san bahirAgatastaM ca dRSTvA svIyakoSe yAvad dhanamAsIt tAvat tasya haste dattvA gataH / nirdhanazca dhanaM dRSTvA dIrgha niHzvasyopariSTAcca vilokya kathitavAn - prabho ! tvamapi vilakSaNo'si / vasasi kutracit saGketaM cA'nyameva dadAsi !! (2) paNaH ekadA turkastAna-irAnadezayoH krIDakAnAM madhye pAdakandukakrIDA pracalantI AsIt / tAM ca nirIkSamANo mullA-nasIruddInaH svamitrAyA'bdulAya kathitavAn - 'adya tu irAna eva jeSyati / ' abdulenoktaM - 'naiva bhoH ! adya tu turkastAna eva jeSyati / ' mullAnasIruddIna uttejito bhUtvotkrozitavAn - 'naiva naiva !! adya tu irAna eva jeSyati nizcapracam / yadi na manyase tadA paNo'stu !!' / kintu turkastAna eva vijayI jAtaH / mullA hi svapaNaM hAritavAn AsIt / ataH sa nairAzyena abdulamuktavAn - 'bhoH ! ahaM tu paNaM hAritaH / kathaya kiM vA te dadAni ?' ___ hRSTena tenoktaM - 'bhoH kRpayA me vicAraNArthaM dinamekaM dadAtu / ' 'astu' iti mullAnasIruddInenokte sa gato dvitIyadine ca prAtareva tatropasthito bhUtvA mullApArzve gatvA kathitavAn - 'bhoH ! mahyamekaM tejasvinamazvaM prayacchatu / ' mullAnasIruddInenoktaM - 'kiM bhoH ? azvaH kimartham ?' tenoktaM - 'are ! hya eva bhavAn paNaM hAritavAn AsIt tad vismRtaM vA ?' mullA kathitavAn - 'bhoH ! hyo'haM svapaNaM hAritavAn - etat tu satyam / kintu mayA tadarthaM yaddeyaM tad hya eva bhavate dattamAsIt' / etat zrutvA'tIva ruSTena tenoccaiH kathitaM - 'bhoH ! asatyaM 34 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadan na lajjate bhavAn ? hyo bhavatA mahyaM na kimapi dattam' / mullA zAntyA kathitavAn - 'bhoH ! bhavatA hya eva matpArzve dinamekaM yAcitamAsIt, tacca mayA bhavate dattamapi ! paNavArtA tu tadaiva na samAptA kila ! adhunA tu na kimapi deyamavaziSTaM khalu !!' / abdulaH kiM vA vadet ? (3) yAtrikaH eko yahUdIyo dharmaguruH svIye nivAsasthAne upaviSTa AsIt / taM ca milituM kazcana amerikIyo yAtrikaH samAgata: / namaskArAdikaM kRtvA so'pyupaviSTaH satsaGgaM ca kRtavAn / tataH sa itastato vilokya dharmaguruM pRSTavAn - 'guro ! bhavato gRhe kAnicana pustakAnyatiricyA'nyat kimapi na dRzyate / kutrA'sti bhavataH sarvo'pyanya upaskara: ?' dharmaguruNA sasmitaM pratipRSTaM - 'bandho ! bhavata upaskaro'pi na dRzyate / sa kutrA'sti ?' tenoktaM - 'guro ! ahaM tu yAtrArthaM bhraman yAtriko'smi !' / guruNA'pi prasannatayoktaM 'ahamapi.......!!' / - 35 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAgataM nUtanasaMskRtapatrikAyAH jainasamAje sAptAhika-pAkSika - mAsika - dvaimAsikAdyAH zatazo mukhapatrANi patrikAzca prakAzyante / etAzca sarvA api prAyazo jainamunibhiH sAkSAdeva anyapreraNayA vA prakAzyante / mukhyatayA caitA gUrjarabhASayA hindIbhASayA ca prakAzyante / kAzcana punarAGglabhASayA'pi prakAzyante / yadyapi ca prAyazaH sarve'pi jainamunayaH saMskRtabhASA-vyAkaraNaM zikSanta eva / tathA'pi saMskRtabhASIyapatrikA na kenA'pi prakAzyante sma / paramitaH saptadazavarSebhyaH pUrvaM (vi.saM. 2055 tame varSe ) gUrjararAjye dhandhukAnagarAntikasthasya nandanavanatIrthasya pratiSThAsamaye jainasamAjasya prathamA saMskRtapatrikA ( SANmAsikI) nandanavanakalpatarunAmnI prAkAzyaM nItA yA'dyAvadhi prakAzyamAnA vijRmbhate / asyAM ca patrikAyAM saMskRta - prAkRtobhayabhASAyAM vividhaM nUtanaM sAhityaM prakAzyate / tatazcaturdazamita varSebhyaH paraM tannAmeto varSatrayAt pUrvaM niHzreyasam- nAmnI dvitIyA SANmAsikI saMskRtapatrikA jainamunibhiH prakAzayituM prArabdhA / asyAM ca patrikAyAM dvau vibhAgau staH / prathame vibhAge prAcInamadyAvadhyaprakAzitaM ca saMskRtasAhityaM hastalikhitapratibhyaH saMzodhya prakAzyate / apare ca vibhAge nUtanaM gadya-padyasAhityaM prakAzyate / - sAmprataM ca tRtIyA'pi saMskRtapatrikA jainamunibhiH prakAzayitumupakrAntA'sti / setubandhanAmnyAH traimAsikyAH patrikAyA asyAH prathamo'Gko gatavarSasya (vi.saM. 2071 - tamasya) Azvine mAse eva prakAzito'sti / asyAmapi patrikAyAM dvau vibhAgau staH prAcInaH setubandho'rvAcInazca / prAcIne vibhAge pUrvarSibhirviracitebhyo granthebhya: kecana viziSTA aMzAH prakAzitA dRzyante, arvAcIne ca nUtanAnAM racanAnAM prakAzanaM vidyate / uttame kargade cAturvaNikamudraNena zozubhyamAnAyA asyAH patrikAyAH prakAzanena saMskRtabhASAsAhityaM jainasamAjazca lAbhAnvitau jAtau staH / nandanavanakalpataruparivAraH setubandhanAmnyA asyA nUtanasaMskRtapatrikAyAH hArdaM svAgataM karoti / "vyAharAmo vayaM svAgataM svAgatam !!" 36 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA zrIjinadAsa zreSThikathA - A. vijayahemacandrasUri : asti pRthvItale ramyA, dharmapuryabhidhA purI / anvarthA dharmyakAryAlI - maNDitA bhUmimaNDanA // 1 // anekaratnakhacita - prAsAdagaNabhUSitA / candrakAntamaNisyanda - mAnatoyAtipaGkilA // 2 // gaganAGgaNacumbyagra - gopurAJcitavIthikA / nandanAhvavanonnindi-sadudyAnopazobhitA ||3|| tatra copAzraye nityaM, munInAmamRtopamAH / upadezakathA moha - vyathAhantryaH prajajJire ||4|| zrAddhAH zraddhAghanA tattva- zravaNotsukamAnasAH / zrutvA munimukhAmbhojAd, dezanAM tatRpurnahi // 5 // jinadAsAbhidhastatra, zreSThI dharmaparAyaNaH / audAryAdiguNairyukto vasati smA''rhataH sudhIH ||6|| pUjayan devamarhantaM sadA sadbhAvasundaraH / guruM zuzrUSamANaH sa, vipulairazanAdibhiH // 7 // vAkpateriva naipuNyaM, gAmbhIryaM cA'mbudheriva / kalpadroriva dAtRtva-magrahId yo vivekavAn // 8 // alpAyAse'pi prAgjanma - puNyena vipulaM dhanam / sopArNya vyatarat sapta-kSetryAM prAvRSameghavat // 9 // kRtvA'pi sumahatkArya - manutsekamanAH sudhIH / nagare sva-pareSAM sa, prazaMsAmasamAM yayau // 10 // patnI jinamatistasya, zIlAbharaNabhUSitA / pativratA patiM svIyaM, chAyevA'nujagAma yA // 11 // 37 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadattAbhidho jyeSThaH, kaniSTho jinarakSitaH / tayorabhUtAM putrau dvau, vinItau saralAzayau // 12 // dayA-dAkSiNya-vAtsalya-guNaraJjitamAnasaH / / bhUpo'smai nagara zreSThi-padaM yogyAya dattavAn // 13 // sa zreSThI tena lokAnAM, mAnyastannagare'bhavat / tatkItirindukundAbha-dhavalA diza Anaze // 14 // so'gaNyapuNyayogena, labdhAM lakSmI kRtArthayan / sAnandaM suciraM kAlaM, ninAya bhUribhAgyavAn // 15 // kadAcid daivayogena, kSINe puNye purAkRte / prArebhe rodituM rAtrau, lakSmIretya mahAnase // 16 // nizamya rodanaM tasyAH, zreSThinA tu vicAritam / nizIthe karuNArAvaM, kAcid roditi duHkhataH // 17 // utthApya yoSitaM svIyAM, dIpamAdAya tatra saH / papracchopetya tatpArzve, kasmAd rodiSi sundari ! // 18 // iti pRSTA tadA devI, taM zreSThinamuvAca sA / vibhUtestava vatsA'hamadhiSThAtrI surIzvarI // 19 // avAtsaM tvadgRhe zreSThi-stvaddAnaguNaraJjitA / guNAnurAgato baddhA'hamadyAvadhi nizcalA // 20 // kintu samprati durdaivA-nizcalA'pi ca caJcalA / ahaM tava gRhAdadya, yiyAsuH praSTumAgatA // 21 // snehabaddhA'pi he bhadra !, daivanaddhA hi sAmpratam / hantA'nyatra gamiSyAmi, tvayA''jJA me pradIyatAm // 22 / / tasyAstadvacanaM zrutvA, svasthaH zreSThI sa uktavAn / kasyA'pyekarasA'vasthA, dRSTA loke'thavA zrutA ? ||23|| tat tvaM mama gRhAd devI !, gaccha svairamanAkulA / ahaM svadaivayogena, kariSyAmi yathAtatham // 24 // 38 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savitA prAtarudyAti, sAyamastaM prayAti ca / puruSAH prAganeke'pi, kiM kiM duHkhaM na lebhire ? // 25 / / lakSmIdevyapi tacchrutvA-'nukUlaM tamuvAca sA / guNAnuraktA saptAha-matra sthAsyAmi tvadgRhe // 26 / / iti procya zriyAM devyAM, gatAyAM svIyasadmani / prAtaH pramuditasvAntaH, zreSThyevaM sa vyacintayat ? // 27 / / yiyAsuzcet svayaM lakSmIH, snehabaddhA yadRcchayA / dAnameva varaM manye, tasyAH sadupayogakRt // 28 // yAni yAni ca tasyA''san, sAravastUni sadmani / pAtrebhyastAni sarvANi, dAtuM sa samakalpayat // 29 // kurvan dAnaM cakArA'sau, dInAnapi mahezvarAn / niHsvo'STame'hanyabhUcchreSThI zaradIva balAhakaH // 30 // atra sthitirayogyeti, nizcitya nagarAd bahiH / sakuTumbo sarittIre, sa svaprAsAdamAsadat // 31 // rAtrau muzaladhArAbhi - megho'varSat samantataH / nIrapUreNa jIrNaH sa, prAsAdo bhuvi saMmrase // 32 // jIrNe gRhe'pyavasthAnaM, na daivenA'numanyate / ityArohat sa nediSThaM, taruM strIputrasaMyutaH // 33|| sa saudhAnissarat sAravastujAtena saGlAt / svarNasthAlabhRtAM goNI, tatra vIkSya vyacintayat // 34 // vAripUre samastAni, vastUni mama sAmpratam / bahumUlyAni gacchanti, ced gacchantu samantataH // 35 // etanmadhyAt kRSeyaM cet, sthAlamekaM tadA mama / Ayatau syAt phalAyeti, sthAlaM kraSTuM sa prAvRtat // 36 / / kintvantarAyadoSeNa, kRSTe sthAle'pi tatkare / tatkaNThakhaNDa evA''gA-daho bhAgyavicitratA ! // 37 / / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaNDenaitena kiM naSTe, sarvasminnapi vastuni ? / gajarAje gate moho, dhoraNigrahaNe hi kaH ? // 38 // athavA dhArayAmyetat, "kSepAt saMdhAraNaM varam" / iti nizcitya soSNISe, sthAlakhaNDamado dharat // 39 / / jale'thA'pasRte nadyAste'vatIrya mahIruhAt / kiMkartavyavimUDhAzca, celurekAM dizamprati // 40 // ubhau zizU parizrAntau, tayorekaM zizuM prasUH / zreSThI cAnyaM samAropya, svaM svaM skandhaM prajagmatuH // 41 // alpIyasi gate mArge, kSutpipAsAditau sutau / kSutpipAsAsahiSNU tau, yayAcAte svabhojanam // 42 // tAbhyAM bhojyaM pradAtuM na, samarthau dampatI ubhau / amandaduHkhapAthodhau, sahasaiva mamajjatuH // 43 // mArge sudaivAllabdhAni, supakvAmraphalAni te / AsvAdyA''sAditasvAsthyAH , praceluH punaragrataH // 44 / / evaM mArgaM ca duHkhaM ca, vyatikramya padAtayaH / svakIyadezAnniraguH, zanairdUrataraM same // 45 / / annodakopabhogo hi, balIyAniti vizrutam / adRSTamazrutaJcaiSa, dezaM nayati dehinam // 46 // vihvalA nIrasagalAH, bubhukSAkSAmakukSayaH / yena kena prakAreNa, puraM vimalamAyayuH // 47|| tatpurasya bahiH zreSThI, saMsthitaH saparicchadaH / kathaJcit yApayAmAsa, durdaivAt kRcchrajIvanam // 48 // sArthavAhazca tatrA''sId, dharmadAso mahodyamI / krayANakAni saMgRhya, vANijyArthaM gataH purA // 49|| sindhumArgeNa gacchan san, ratnadvIpAdikasthalam / / nAnAvidhAni ratnAni, sopArjayadanAkulaH // 50 // 40. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadAsaH prahRSTAtmA, bhUridraviNalAbhataH / acireNaiva kAlena, svadezAbhimukho'bhavat // 51 / / jinadAse dhanaM yadya-nnadIpUre pravAhitam / dharmadAsena tatsarva-manAyAsena prApitam // 52 / / strIcaritraM nRbhAgyaJca, bhUpacittaM khaleGgitam / kRpaNasya tathA vittaM, devairapi na lakSyate // 53 / / akasmAdvipulAmRddhi-mAsAdyA'tipraharSitaH / maharddhikazca sampattyA, tayA'yAsIt svakaM puram // 54|| cintitA dharmadAsena, prAptadravyopayogitA / dAnabhogavinAzaizca, lakSmIstripathagA yataH // 55 // yathA dAnena santuSTi- vA'zanena karhicit / tadA''mantrya janAH sarve, bhojanIyA prayatnataH // 56 / / nirmApya madhurAhArAn, nAnAvyaJjanasaMyutAn / sa bhojayitumArebhe, sarvAn nAgarikAn janAn // 57|| tadAnImakhilagrAmaH, sArthavAhena bhojitaH / jinadAsamRte grAmAt, sakuTumbaM bahi: sthitam // 58|| nA'nne'nyasmin kuto labdhA-zcaNakAneva kevalAn / carvayanto'mbuhArIbhi - nArIbhiste nirIkSitAH // 59 // vilokya tAstadA tA~stu, premNocurbho mahAzayAH ! / dharmadAsakRte bhojye, nAnA bhojyAni cakrire // 60 // bhuGgdhvaM tatra prapadyA''zu, yathecchaM svAdu bhojanam / sulabhe svAdumiSTAnne, kiM vazcaNakacarvaNam ? // 61 / / samAkarNya vacastAsAM, jinadAsapriyA'vadat / anudvignA saGkaTe'pi, parasaukhyAnapekSiNI // 62 / / anAhUtairna gantavya - masmAbhistatra khAditum / mAnino hi sukhaM prANA-nujjhanti na tu mAnitAm // 63 / / 41 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA'pamAnAt paraM duHkhaM, triSu lokeSu vidyate / tad varaM svAdubhojyebhyo'smAkaM caNakacarvaNam // 64 // svapriyAyAH sudhIrAyAH, nyAyyaM zrutvA vacastadA / tathyatvAjjinadAso'pi, sAdhu sAdhvanvamodayat // 65 / / kArye dAsI ratau rambhA, bhojane jananIsamA / vipattau mantriNI dhIrA, nArI yA sA tu durlabhA // 66 / / gAmbhIryaM ca tayorjJAtvA, hRSTAH pauryo gRhaM yayuH / jinadAsasya vRttaM tA, dharmadAsaM nyavedayan // 67 // bhavatA bhojitaH zreSThin, grAma: sarvo'yamAdarAt / kintu grAmAd bahiH kecidAgatAH paradezinaH // 68|| anAhUtairna gantavyamiti siddhAntavAdinaH / nA'trA''gacchanti te bhoktuM, bhUrikSutpIDitA api // 69 // sarvasmin bhojite tuSTe, tava pattanasannidhau / eka evA'vaziSTo'yaM, sakuTumbo na tad varam // 70 // dharmadAso'pi tacchRtvA, dharmakarmadhurandharaH / prAhiNot sevakAzIghraM, tAn samAnetumAdarAt // 1 // AkAritastadA tena, sAdaraM sAgrahaM tathA / jinadAsa: kuTumbena, dharmadAsAlayaM yayau // 72 // dharmadAso'pi dharmAtmA, jinadAsaM samAgatam / pratyutthAyA'tha satkRtya, varAsane tamAsadat // 73|| mithaH kuzalavArtAnte, bhojanArthaM nyavedayat / mAnena cA''tmanA sArddha, sarvaM bhojyamupAharat // 74 // bhojanAvasare tatra, dharmadAsena dhImatA / janAn darzayituM sarvA-nAtmavaibhavavistaram // 75 / / prAGgaNe lokasAnnidhye, tena kIrtyabhilASiNA / svarNasya sthApitAH sthAlyaH, prAptA yA daivayogataH // 76 / / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadAsakuTumbAgre, muktAstAstena sAdaram / na jAne kasya kAryasya, bhUmikA syAdiyaM vidheH // 77 / / bhavitavyatvayogena, jinadAsapurastadA / kaNThe'dhikhaNDitA sthAlI, bhojyayuktA samAgatA // 78 / / tAM dRSTvA cintayAmAsa, sthAlyeSA mama vA'parA / vikalpena vinizcetuM, jinadAsaH pracakrame // 79|| sthAlIkhaNDaM tu niSkAsya, ziroveSTanakAnnijAt / sthAlIkhaNDitabhAge tu, yojayAmAsa pUrvavat // 80 // atyuSNatvena bhojyAnAM, dravIbhUtena yojitaH / sa khaNDo jatunA tatra, yathApUrvamajAyata // 81 / / vicAritaM tadA tena, sarvarddhiryadi me gatA / tadA'nenA'lpakhaNDena, kiM bhaviSyati me hitam ? // 82 // so'pyapaitu yathApUrvamiti nizcitya nA'grahIt / sthAlyAM pUrvavallagnaM, sthAlIkhaNDaM vivekataH // 83 / / vikrIte gajarAje hi, kiM bhavedaGkuzena vA ? / tasmAjjIvanabhAro'yaM, bhAgyAdhIno'stu me'khilaH // 84|| gaNyantAmakhilAH sthAlya, ityukto dharmakiGkaraH / ekaikato vinA kRtvA, gnnnaamevevmbrviit // 85 // AsId yA khaNDakaNThA, sA sthAlI dRzyate na hi / tasya tAdRgvacaH zrutvA, dharmadAso vicakSaNaH // 86 // uvAca kiGkaraM kasmai, bhoktuM sthAlI tvayA'pitA / paGaktyAM kaNThavidIrNA sA, saMsmRtyeti nigadyatAm / / 87 / / iti pRSThaH kiGkaro'sau, smRtvA tasmai nyavedayat / adyA''gatAyA'tithaye, zreSThine'pitavAnaham / / 88|| kramAnmayi dadAne ca, mandabhAgyasya daivataH / jinadAsasya purataH, sA sthAlI khaNDitA''gatA // 89 // 43 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThinA cintitaM nUnaM, gRhItA khalu tena hi / kAryAkAryaviveko hi, daridrasya na vidyate // 90 // sakuTumbaM tamAnetuM, jinadAsaM mahAjanam / dharmadAso'tiruSTAtmA, preSayAmAsa kiGkaram // 11 // kiGkarasya vacaH zrutvA, jinadAso'tinirbhayaH / sakuTumbastadA gatvA, dharmadAsamavocata // 92 // kimarthamahamAhUtaH, zrImatA dharmavedinA ? / iti pRSTaH spaSTamAha, dharmadAso'pi taM prati // 93 / / dharmazAstre zrutaM pUrvaM, sarvadevamayo'tithiH / daridramapi bhadraM tvAM, jJAtvA'tha paramAdarAt // 94|| mayA supAtrabuddhyA tvaM, bhojanAya nimantritaH / tathA'pi tvaM mahAduSTaH, zaTho'sIti pratIyate // 95 / / bhojanAnantaraM yasmAd-hemnaH sthAlIM tvamagrahIH / zreyaskAmo'si ceddehi, svayamAnIya tAM mama // 96 / / tadoktaM jinadAsena, vaco vajrAhatena ca / nA'grahISaM tava sthAlI, satyaM satyaM vadAmyaham // 97 / / nizamya tadvaco dharmo, dharmarAja ivA'paraH / kodhitastamuvAcetthaM, mahAdhUrtA'si pApadhIH // 98 / / na vadiSyasi satyaM tvaM, vinA tADanayA svayam / ityuktvA sagalagrAhaM, pAdAbhyAM tamatADayat // 99 / / niSprANamiva so'kArSI -jjinadAsaM nirAgasam / anubhUya padAghAtaM, jinadAsena cintitam // 100 / nUnaM parAGmukhe daive, mayaitat svAdubhojanam / bhuktaM tenaiva saJjAtA, mama pAdAbhighAtanA // 101 / / yadi satyaM vadAmItthaM, na hi manyeta tena tat / tattUSNIM pAdaghAtasya, sarvathA sahanaM varam // 102 // 44 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tADyamAno'pi vipulaM, tUSNIM tiSThan hi tatkSaNe / muJcannazrUNi netrAbhyAM, kiJcinnA'vaGmukhena sa // 103 / / rudantaM taM tathA dRSTvA , dhairyAtizayazAlinam / papraccha vismitaH zreSThI, kiM te rodanakAraNam // 104 / / jinadAsastadovAcA-'kathanaM kathanAd varam / bADhaM visiSmiye zreSThI, zrutvA tadvacanaM mRdu // 105 / / anvayukta tadA'tIvA-''graheNA'muM sa sAdaram / brUhi satyaM tvametasya, kAraNaM saMzayApaham // 106 / / dharmAgrahaM tathA matvA, jinadAso'bravIdidam / aye sthAlI: saMgaNayya, mAM tvaM pRccha mahAzaya ! // 107 / / iti tasya vacaH zrutvA, dharmadAsena satvaram / AhUya kiGkaraH pRSTaH, kiM sthAlyo gaNitA na vA ? // 108 / / pratyuvAca tato bhRtyaH, sthAlyo no gaNitA mayA / vinaiva gaNanAM nAtha !, sthUladRSTyA vilokitAH // 109 / / santi sthAlyo'khilAH kintu, na dRSTA kaNThakhaNDitA / etAvadeva vijJAya, mayoktaM te tathA tadA // 110 / / idAnI gaNitAstAzca, sampUrNAH santi pUrvavat / AzcaryaM kevalaM tatra, yA''sIt kaNThakhaNDitA // 111 / / sA'pi jAtA kathaM pUrNA, sthAlIyaM zilpinA vinA / mantratantraprayogo'pi, na jAto jJAnagocaraH // 112 / / (yugmam) tannizamya tadA''lokya, vicitrAM ghaTanAmimAm / avAdi dharmadAsena, pazcAttaptena taM prati // 113 / / pAdA''ghAtaiH prahRtya tvAM, jinadAsa ! nirAgasam / anabhijJAtatattvena, mayaivaM dRSkRtaM kRtam // 114|| kSantavyo me'parAdho'yaM, jinadAsa ! mahAmate ! / avicAritamevaitat, kRtyaM kalmaSakAraNam // 115 / / 45 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadAsastadA vIkSya, pazcAttaptaM tathAvidham / dharmadAsamuvAcetthaM, daivamevA'tra kAraNam // 116 // nA'parAdho'sti te bhadra ! sarvaM me karmaNaH phalam / puNyaM vinA yataste'tra, gRhe bhoktuM samAgamam // 117|| prArabdhe yadi me nAsti, miSTAnnaM tasya bhojane / viparItaM phalaM tasyA- 'vazyambhAvyabhavanmama // 118 // zreSThinA dharmadAsena, prahvIbhUtena sarvathA / uktaM tena kathaM sthAlI, pUrNA kaNThe'bhikhaNDitA ? // 119 // tadoktaM jinadAsena, bhojanAya ca me puraH / kaNThe'bhikhaNDitA sthAlI, sthApitA pariveSiNA // 120 // mamaiveyaM na vA sthAlI, tAM dRSTvA cintitaM mayA / tasyAH khaNDitabhAge ca kaNThakhaNDo niyojitaH // 121 // bhojyoSNatva- drutIbhUta-jatunA ca dRDhIkRtA / bhagnA na dRzyate tAsu, tasmAd bhrAntirajAyata // 122 // khaNDamAtreNa kiM kAryaM, bhavediti vimRzya ca / na gRhIto mayA khaNDa- statkaNThe yojito'pyasau // 123 // prAtikUlyena daivasya, jAtaM kAryaM vilakSaNam / tadeva svavipattInAM manye'haM mUlakAraNam // 124 / / itthaJca sarvavRttAnta-nivedanapurassaram / vadati sma mamaivaiSA, jJAyatAmRddhivistRtiH // 125 // svAnte te ced bhavecchGkA, tadA satyApanAkRte / yat pRcchAmi bhavantaM tad, vaktavyaM bhavatA sphuTam // 126 // sthAlyaH prAptA yataH sthAnAt, tatrA'nyadapi vastu kim ? / prAptaM tvayA na vA zreSThin !, satyaM satyaM nigadyatAm // 127 // jinadAsavacaH zrutvA, dharmo dharmyamuvAca tam / dhruvaM mayA prabhUtAni vastUnyAptAni tatsthalAt // 128 // 46 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apyanyad bhArapaTTAdi, palyaGkAdi mahAzaya ! / cArUNi kASThajAtAni, mahArghyANIti budhyatAm // 129 // dharmadAsavacaH zrutvA, nidAso'bravIttadA / santi yatra ca vastUni tAni sarvANi sAmpratam // 130 // taM dezaM mAM nayantvAzu, zrImantastattvadarzinaH / hetugarbhaM vacaH zrutvA, tadA taistatra prApitaH // 131 // tatraikaM jinadAso'sau, sthUlapaTTaM dvidhA'karot / lakSamUlyAni ratnAni, nirgatAnyaikSatA'mutaH // 132 // evaM vIkSya tatastatra, dharmadAsena cintitam / asyaiva nikhilA sampa- dasmai deyA hi satvaram // 133 // evaM svacitte nirdhArya, dharmadAso mahAzayaH / tadvastujAtaM tasmai hi, dAtuM samupacakrame // 134 // tvadIyaM vastu bhoH zreSThistubhyameva samarpyate / gRhANa tatkRpAM kRtvA, svakaM duHkhaM nivAraya // 135 // tadoktaM jinadAsena, kSINapuNyasya me yadi / RddhirnaSTA'khilA daivA - tava pArzva samAgamat // 136 // avaziSTaM na hI puNyaM tadA tadgrahaNena kim ? / prakSAlanAddhi paGkasya, dUrAdasparzanaM varam // 137 // iti nizcitya manasA, taM khaNDaM tyaktavAnaham / ata eva grahISyAmi na kiJcidvastu sAmpratam // 138 // evamuktvA'grato yAntaM, jinaM dharmo'bravIt punaH / gRhANa kiJcidranaM tvaM sarvepsA cenna te sakhe ! // 139 // athA'pi nA'grahIt kiJci-jjinadAsastadA tataH / pratyekaM bAlakAbhyAM tu, saranaM modakadvayam // 140 // pAtheyaM dharmadAsena, dattaM svopakRtau mudA / na svIkRtaM tad bAlAbhyAM piturAjJAnusArataH // 141 || ( yugmam) 47 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hetau jijJAsite tatra, dharmadAsena hArdataH / jinadAsa uvAcA'ti-mAmikaM vacanaM tadA // 142 / / yasya bhojanamAtreNa, saJjAtA tADanA mama / modakAdanasaktAnAM, na jAne kiM bhaviSyati ? // 143 / / ato'haM prArthaye zreSThin !, modakagrahaNAd varam / nikhilApattihetUnAM, teSAmagrahaNaM nanu // 144 // evaM jinavacaH zrutvA, dharmadAsa uvAca tam / yadi tvaM zaGkase lAtuM, tarhi mA lAhi modakau // 145 / / dampatyorna dade kiJcit, kintu bAlakahetave / catuSTayaM modakAnAM, sAgrahaM premapUrvakam // 146 / / tadapi taM gRhItvA te, sarve grAmAd bahiryayuH / tarucchAyAM samAzritya, vasanti sma yathAruci // 147 / / (yugmam) - anyedhuragre gacchadbhi-vipine taizca saGgatAH / madhyAhne vimalApuryAM, vAstavyAH kASThahArakAH // 148 / / grahItuM te hi kASThAni, saMbhUya vanamAgatAH / kintu vRSTyanurodhenA -'prApya kASThAni duHkhitAH // 149 // cintayAmAsurevaM te, kASThAlAbhena vyAkulAH / aho'smAkaM mahatkaSTaM, durdaivAt samupasthitam // 150 // kimadya bhakSayiSyAmaH kiM vA dAsyAmahe gRhe / kSuttRDArtakuTumbAya ?, bhUyo bhUyo mitho jaguH // 151 / / cintitaM ca tadA taistu, kvacitkAle samAgate / janamAnyairbudhaizcA'pi, gamyate cotpathena vai // 152 / / luNTanasya prayogeNa, nirvoDhavyA'dya jIvikA / itthaM nizcinvatAM teSAM, saJjAtastaiH samAgamaH // 153 / / bhImakAyAn mahAghorAn, sAkSAdyamasahodarAn / dRSTvA sarve tadA jagmuH, kiM kuryAmeti mUDhatAm // 154 / / 48 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadAsaM ca te vIkSya, procuH paruSayA girA / re ! te pArzve'sti kiM vastu, satyaM satyaM nigadyatAm // 155 / / anyathA prahariSyAma-zcaNDadaNDena bhUrizaH / dIyantAM hi samastAni, vastUni kSemakATibhiH // 156 / / vicAritaM tadA tena, jinadAsena dhImatA / nirbhAgyena gRhItAnAM, modakAnAmidaM phalam // 157 / / tasmAttadarpaNaM zreya, iti satyaM jagAda saH / pAtheyaM bAlayorasti, modakAnAM catuSTayam // 158 / / naivA'nyat kiJcidastIha, saMdeha'zced vilokyatAm / gRhItAzca tataH sarve, modakAstaistu hArakaiH // 159 / / phalAhAreNa nirvAhaM, kurvantazca jinAdayaH / agre gacchanta evaite, kasyA'pi karuNAvataH // 160 / / Thakkurasya tato grAma-metya saMprArthya taM punaH / nijAvAsakRte yogyaM, sarvasAmagrIsaMyutam // 161 / / sthAnaM vIkSya tatastaistu, niSadyA vihitA tadA / sarpistailaguDAdIni, vikretuM tatra sa nyadhAt // 162 // (yugmam) vANijyavyavahAreNa, dampatyorjIvikA'bhavat / svaM svaM kAlamavekSyaiva, sarve jAtAH kriyAparAH // 163 / / yadA samIpagrAmeSu, vikrayArthaM sa gacchati / tadA paNAyate haTTe, tadbhAryA zemuSImatI // 164 / / gacchantau pAThazAlAM tad-bAlAvAstAM dine dine / itthaM teSAM gate kAle, nirvighnenA'lpavAsare // 165 // itaH kASThaharAste tu, daivayogena saMgatAH / jinadAsAd gRhItaM yai-rmodakAnAM catuSTayam // 166 / / vimalaM nagaraM prApya, nirbhAgyatvena nirjitaiH / vicAritaM tadA taistu, jIvikAkRSTamAnasaiH // 167 / / 49 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathaM no modakairetai-nirvAho'tra bhaviSyati / vikrIteSu modakeSu, kAryaM syAdatizobhanam // 168 / / yato modakamUlyena, bahu dravyaM bhaviSyati / vyatyeSyanti dinAnItthaM, tena saptAdhikaM sukham // 169 / / bhUyo bhUyo vicAryetthaM, haTTaM kAndavikaM yayuH / kathayAmAsuretaM bhoH !, zrotavyaM no nivedanam // 170 // atremAn modakAn bhadra !, vikretuM vayamAgatAH / gRhNAtUcitamUlyena, tattvaM jAnAsi yat svayam // 171 / / sarasAMstAn sugandhIMzca, modakAnavalokya saH / tanmUlyamucitaM dattvA'krINAttebhyo dvirUpyakam // 172 / / nyadadhAt sa ca tAnAtma-haTTe yatnena bhUyasA / bahumUlyena dAsyAmi, grAhakebhya itIcchayA // 173 / / dvitIyA divase prAta-dharmadAsasya bAlakAH / / gRhe bubhukSitA jAtAH, prAtarAzaM vinA tadA // 174 / / kiJcidannaM na vA bhojyaM, siddhamAsIt sutuSTidam / AhUya sevakaM zreSThI, preSayAmAsa tatkSaNam // 175 / / bhojyAnayanakAmo'yaM, haTTaM kAndavikaM yayau / sevakastatkSaNaM tatra, vimRzan grAhyatAM punaH // 176 / / gRhItau modako yena, rUpyakadvayamUlyataH / daivAttameva samprApto, haTTe kAndavikaM tu saH // 177 // tatastaM dharmadAsasya, kiGkarastvarayA''kulaH / pakvAnnaM sarasaM svAdu, yAcate sma nidezataH // 178 / / tataH kAndavikaH zIghraM, gRhItvocitamUlyakam / sevakAya dadau tasmai, yathAvasthaM dvimodakam // 179 / / modakadvayamAdAya, sevaka AgatastataH / zreSThine pradAyaivaM, tasyA''dezaH prapAlitaH // 180 // 50 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilokya dharmadAsa-staccintayAmAsa tatkSaNe / etanmodakalAbhastu, kutaH kasyA'pi vA katham ? // 181 // tataH kAndavikAd haTTA-dAnItau tau svamodakau / saMprekSya zreSThinA tatra, tayorekazca khaNDitaH // 182 / / tanmadhyAniHsRtaM ratna- mekaM dRSTaM savismayam / tato bhagnAdvitIyasmA-nmodakAcca dvitIyakam // 183 / / evaM ratnadvayaM prekSya, zreSThinA''zu vicAritam / tAvetau modakau sto yau, dattau ratnayutau mayA // 184 // jinadAsakRte pUrvaM, modakAH ratnasaMyutAH / tasmai dattAstu catvArastatrA'pi dvitayaM katham // 185 / / jinadAsena vikrItI, gRhItau vA tato balAt / kenA'pi nirdayeneti, nirNetuM kiGkaraM drutam // 186|| kathitaM dharmadAsena, vizvastaM buddhimattamam / yAvanto modakAH santi, haTTe kAndavike sthitAH // 187 / / gRhItvA''gaccha tAn sarvAn, nA'tra kAryA vicAraNA / nizamya tadvacaH zIghraM, kAryadakSaH sa kiGkaraH // 188 // gatvA kAndavikaM svAmi-nirdiSTaM sa nyavedayat / savidhe te'dhunA santi, yAvantazcA'pi modakAH // 189 / / dehi me nikhilAMstAMstvaM, svAmyAdezaprapUrtaye / kiGkarasya vacaH zrutvA-'bravIt kAndavikazca tam // 190 / / dvAveva modakau pArzve, vartete mama sAmpratam / ityuktvA tau dadau tasmai, kiGkarAya sa modakau // 191 / / gRhItvA kiGkarazcA'pi, dharmadAsAya tau dadau / bhaJjayAmAsa tau tUrNaM, sa vijJAtasvamodakaH // 192 / / bhagnAbhyAM ca tatastAbhyA-mapi ratnadvayaM tathA / / vinirgataM tadA vIkSya, na taddhetumabudhyata // 193 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jijJAsamAnastad vRttaM, dharmadAso'tivismitaH / kutaH kAndavikaH prApa-diti nirNetumantataH // 194 / / so'pi tatra samAhUtaH, pRSTazcA'pi nyavedayat / mayaiva nirmitA bhadra !, vikrIyante ca pratyaham // 195 / / evamevA'tra bho dhIman ! cirakAlAnnirantaram / krayavikrayarUpeNa, vyavahAro calatyayam // 196 / / AkarNya tadvacaH zreSThI, sakrodhastamavocata / satyaM nivedayA''zu tvaM, no ceddaNDena yokSyase // 197 / / satyamuktaM tadA tena, yathA prAptistayorabhUt / gRhItau modako kASTha-hArakebhyaH svahaTTake // 198 / / zreSThinA vAstavaM jJAtu - mAhUtAH kASThahArakAH / darzayitvA bhayaM kiJci-tpRSTastena ca tadyathA // 199 / / satyamuktaM tatastaistu, gRhItA modakA yathA / araNye zreSThinaM kaJcilluNTitvA khalu nirjane // 200 / / iti vRttaM tu vijJAya, zreSThinA cintitaM bhRzam / bAlakArthaM mayA dattA, luNTAkaiste'pi luNTitAH // 201 / / jinadAsaniSiddhe'pi, modakagrahaNe tadA / mayA dattA balAttasmai, tato jAtaH sa duHkhitaH // 202 / / mahAtmanastu tasyA'haM, duHkhaheturihA'bhavam / kiM karomi vidhistasmai, yadi ruSTo'sti sAmpratam // 203 / / anukUle vidhau sarvamanukUlaM prajAyate / pratikUle vidhau sarva, pratikUlaM bhavatyalam // 204 // daivAdhInaM jagat sarvaM, nA'tra kAryA vicAraNA / acintitaM samAyAti, cintitaM yAti dUrataH // 205 / / rAmo bhAvI nRpaH prAta-jaMgAma gahanaM vanam / itthaM vicintya nizcinto, dharmadAso'bhavattadA // 206 / / . Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivasan ThakkuragrAme, jinadAsaH sa ekadA / varSAkAle svakAryArthI, kiJcidgrAmAntaraM yayau // 207 / / tataH parAvRtasyA'sya, mArgamadhye samAgamat / sandhyAkAle nadI caikA, jalapUreNa pUritA // 208 / / uttarItuM nizAyAM tAM, nIrapurAplutAM nadIm / azaknuvan sarittIre, tarumArUDhavAnasau // 209 / / tarau nizi vasanti sma, bhAraNDAkhyA vihaGgamAH / teSAM sthitiH svarUpaM ca, citrakRt jJAyate zrute // 210 / / ekodarAH pRthaggrIvA-stripadA martyabhASiNaH / bhAraNDapakSiNasteSAM, mRtibhinnaphalecchayA // 211 / / tatraiko bAlabhAraNDa, uvAca pitaraM prati / na vyatyeti nizA'smAka-matra kiM pravidhIyatAm // 212 / / kAvyazAstravinodena, kAlo gacchati dhImatAm / vyasanena tu mUrkhANAM, nidrayA kalahena vA // 213 / / tasmAnmanovinodAya, vaktavyA surasA kathA / yAvat prabhAtaM he tAta !, vicitrA nItigabhikA // 214 / / zrutvA bAlavacastatra, vRddhabhAraNDa uktavAn / zrUyatAM hi mayA kA'pi, kathA citrA nigadyate // 215 / / viharantaH samAgacchan, kadAcijjainasUrayaH / saMyatA bahuvarSebhyaH, pUrvamatra vicakSaNAH // 216 / / rAtrau nivasatAM teSA - metattarutale sukham / bahudhA samajAyanta, dravyayogapravRttayaH // 217 / / kathitaM muninaikena, prabhAvo maNimantrayoH / loke na zakyate vaktumauSadhInAM vizeSataH // 218 / / analendhanayoge'pi, candrakAnte suyojine / dAho na jAyate tatra, prabhAvo hi maNeH smRtaH // 219 / / 53 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantre'pyuccArite samya-gviSavaidyena tatkSaNam / sarpadaSTA janAstAvad, jIvatIha yathAsukham // 220 // tatrauSadhiprabhAvastu, pratyakSeNaiva dRzyate / lakSmaNo jIvitaH pUrvaM, saJjIvanyeti zrUyate // 221 // adhastAdasya vRkSasya, late ye dve vinirgate / tatprabhAvo'pyacintyo'sti, karNaM dattvA nizamyatAm // 222 / / patrAzanena caikasyAM, akSibhyAmazrubindavaH / patanta eva jAyante, mauktikAni ca tatkSaNe // 223 / / dvitIyasyA latAyAzca, patrANAM bhakSaNena ca / saptAhAbhyantare bhoktU rAjyaprAptirbhaved dhruvam // 224 / / evaM prabhAvasampanne, late ete suvizrute / bhavadbhiste prayujyetAM, yathAkAlaM yathAvidhi // 225 // kathAM kathayatastasya, mukhAd bhAraNDapakSiNaH / vArtA imAH zrutAH zreSThi-jinadAsena sAdaram // 226 / / tato jAte prabhAte tu, vRkSAttasmAdavAtarat / tadadhaHsthalatAyugma- patrANi sa samAcinot // 227|| nIre nyUne nadI prAtaH, sutarAM zreSThisattamaH / uttatAra tadA tUrNaM, samutsAhitamAnasaH // 228 // samuttIrNanadIko'sau, sAnandaM gRhamAyayau / kAlaM sa yApayAmAsa, patnI-putra-samanvitaH // 229 / / ekadA cintayAmAsa, jinadAso vicakSaNaH / / brAhma muhUrta utthAya, zrIjinendraM hRdi smaran // 230 // pUrvasaJcitamatkarmo-dayenaiva vinAzitA / sarvardviH khaNDazo'dAyi, deyaM pUrvabhave yataH // 231 / / jinacaityavihIne'smin, grAme jAtu na jAyate / Agamo munivaryANA - mupadezastu durlabhaH // 232 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmArAdhanamasmAkaM, kathaM jAyeta taM vinA ? | cintayanniti dharmAtmA, zraddhAzuddhadhiyA mudA // 233 / / dharmamArAdhayan dInA-nanAthAMzca samuddharan / vidadhAnaH sadA paJca-parameSThinamaskRtim // 234 / / AtmapreraNayA dharma, svaM kuTumba niyojayan / tatra zreSThI ciraM kAlaM, yApayAmAsa toSabhAk // 235 / / zreSThinA jinadAsena, citte cintitamekadA / prabhAvibhilatAparNaiH, kiM vidheyaM mayA'dhunA ? // 236 / / putradvayAya dadyAM kiM, latAparNAni vA nahi ? | bhAgyahInatayA kiM naH, paNairebhirbhaviSyati ? // 237 // yato bhAgyavihInAnA-muttamA'pi na lAbhadA / sAmagrI jAyate loke, sarvAMzairapi zobhitA // 238 // evaM vicintya sa zreSThI, paropakRtitatparaH / parasmai tAni patrANi, visraSTuM samakalpayat // 239 / / tatastaddAnapAtraM sa, gaveSayitumudyataH / svagrAmasvAminaM taM hi, ThakkuraM niradhArayat // 240 / / upakArI mamaivA'yaM grAmAdhIzo'sti ThakkuraH / prasAdenaiva yasyA'haM, nivasAmi sukhena yat // 241 // maNDayitvA tathA haTUM, krayavikrayayogataH / upAya' draviNaM kiJci-jjIvAmaH sukhanirbharam // 242 // tasmAddeyAni parNAni, ThakkurAyopakAriNe / vicAryetthaM jagau svIyAM, patnImAjJAnusAriNIm // 243 / evaM priye ! kuruSvAzu, sugandhI svAdazAlinau / modakau cUrNasaMmizrau, sthApanIyau pRthak-pRthak // 244 // latayoretayobhinnA, guNAssantIti he priye ! / taccUrNaM militaM naiva, nyasyaM modakayostvayA // 245 / / 55 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kintu dvayormodakayo -rekaikasmin pRthak-pRthak / latayobhinnapatrANAM, cUrNaM kSepyaM prabhAvayuk // 246 / / yataH putradvayAyaitau, Thakkurasya mahAmateH / samapyauM modakau sadyo, yathoktaphaladAyinau // 247 / / evamuktvA latAcUrNe, dattvA patnyai pRthak pRthak / bahiryayau svakAryArthaM, jinadAso mahAzayaH // 248 / / modakAtipriyau bAlau, cirAnna modakaM mama / abhakSatAmatastAbhyA-mapi kAryA hi modakAH // 249 / / jinamatyA vicAryettha-madhikaM modakadvayam / nirmAya rakSitaM tatra, bhinne bhinne sthale svayam // 250 // sauSadhaM ca dvayaM tatra, nirauSadhamatho dvayam / upariSTAttu niH zreNyAH, sthApitaM prathamaM dvayam // 251 // adhastAt sthApitaM tatra, nirauSadhamatho dvayam / athA'pi bhAgyavaicitryAjjAtaM vismayakArakam // 252 / / madhyAhnakAla AyAtau, tasya putrAvubhAvapi / vidyAlayAdadhItyA''zu, mAturAhvAnatatparau // 253 / / kSutpipAsAkulau tau ca, jAtau bhojanakAkSiNau / haTTa AsIttadA mAtA, kurvatI krayavikrayam // 254 // kSudhitatvAcca niHzreNyA, gatAvUrdhvaM tu tau sutau / tatrasthau modakau dRSTvA, puNyenauSadhisaMyutau // 255 / / gRhItvA bhakSayitvA tA-vekaikaM bahutuSTidam / pAThazAlAM gatau bAlau, tataH zreSThI samAyayau // 256 // kiJcitkAlaM gRhe sthitvA, yathAbuddhi vimRzya ca / adya pratyupakurve'haM, ThakkuraM guNazAlinam // 257|| adhobhAgasthitau tau ca, gRhItvA modakAvubhau / ThakkurasyA'rpaNAyaiSa, saharSa tamupAyayau // 258 / / 56 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapraNAmamuvAcedaM, ziSTAcAravizAradaH / prerito daivayogena, 'bhavitavyaM na rudhyate' // 259 / / sAmAnyairmodakaistulyaM, na jJeyaM modakadvayam / etatprabhAvaM vijJAya, sAdhurItyopayujyatAm // 260 / / manasA sAvadhAnena, zrUyatAM vacanaM mama / na pramAdo vidheyo'tra, kalyANaviSaye prabho ! // 261 / / saptAhAbhyantare rAjya - lAbha ekasya bhakSaNAt / jAyate dhruvamityatra, naiva kAryA vicAraNA // 262 / / anyabhakSaNamAhAtmyaM, tadbhoktA hi praroditi / tannetrapatitAzrUNi, mauktikAni bhavanti ca // 263 / / tato'tiharSitenaiva, ThakkureNa ca modakau / bhakSituM nijaputrAbhyAM, dadAte to phalecchayA // 264 / / bhakSaNAnantaraM putrau, sa lobhAnmakSvatADayat / kintu kasyA'pi cakSuAM, mauktikAni na niryayuH // 265 / / tato'tiruSTaH provAca, jinadAsaM sa ThakkuraH / putratADanamAtrArthaM, tvamevaM vyadadhA dhruvam // 266 / / mayA'numIyate cetthaM, kauTilyaM tava hArdikam / ato'haM te haniSyAmi, putrau dvAvapi sAmpratam // 267 / / ityuktvA''hUya zAlAto, jinadAsasya nandanau / nihantuM so'rpayattUrNaM, cANDAlAya nRzaMsine // 268 / / sa cANDAlamuvAcettha - mare ! cANDAla ! me vacaH / zrUyatAM sAvadhAnena, hanyetAM bAlakAvimau // 269 / / no cedviyokSyase prANai-stvameva suvinizcitam / etatchutvA gRhItvA ca, jinadAsasya nandanau // 270 // cANDAlastadvadhaM kartuM, niryayau nagarAd bahiH / kimAlocya kRtaM kiM hi, jAtaM bhAgyena kazmalam ? // 271 / / 57 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itazca jinadAso'sau, manasA'cintayad bhRzam / kimasatyaM vaco jAtaM, munInAM tathyavAdinAm ? // 272 / / mannimittavadho bhAvI, putrayorme nirAgasoH / athavA bhAgyahInasya, mamaitAdRg viparyayaH // 273 / / kiM karomi prapadyaikaM, zaraNyaM vA kRpAjuSam ? / athavA zaraNaM duHkhe, dharma eva na saMzayaH // 274 / / ato me putrayoH puNyaM, taccharaNyaM bhaviSyati / nizcitaM tatprabhAveNa, kSemaM sarvavidhaM tayoH // 275 / / bhAgyAdhInaM jagatsarvaM, cintanaM me nirarthakam / jinadAso vimRzyedaM, dhRti lebhe ca zAzvatIm // 276 / / cANDAlena nIyamAnau, vadhasthAnaM zizU ubhau / vijJAtAtmavadhau bhUri-mArge rurudatustarAm // 277 / / tatraikasya kaniSThasya, jinarakSitakasya tu / mauktikAni prajAtAni, patitA azrubindavaH // 278 / / vastrAJcale mauktikAni, jagrAha matimAnasau / jinarakSitanAmA'tra, prayatnenA'khilAnyapi // 279 // rudantau bAlakau dRSTvA, dayAyukto'pi ghAtakaH / etau kandarpadarpaghnAvidaM vacanamabravIt // 280 // he bAlau ! zRNutaM svasthau, ThakkurAdeza IdRzaH / imau bAlau tvayA ghAtyau, no cetprANairviyokSyase // 281 // ato yuvAM haniSyAmi, vadhasthAna ubhAvapi / etadarthaM naye hantuM, smarataM sveSTadevatAm // 282 // iti tadvacanaM zrutvA, jinadattAbhidhaH zizuH / jyeSTho'vadat ko'pi, naivA'parAdho'kAri jAtucit // 283 / / Thakkurasya purezasya, cAvA''bhyAM bhadra ! nizcitam / tadA kathaM nau hantuM tvA-mAdizanmatimAnasau // 284|| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlasyaivaM vacaH zrutvA, ThakkurAjJAvazaMvadaH / avadat taM ghana- krUra-karmalupta-vivekadhIH // 285|| ahaM varte parAdhIna-stat vAM yadi jahAmyaham / Thakkuro mAM dhruvaM hanyAditi tyaktuM kSamo'smi na // 286 / / evamuktvA sa cANDAlaH, khaDgamAdAya tau zizU / hantuM prAyukta tatpuNya-prabhAvAt sa ca nA'calat // 287|| puNyodaye hi sakalaM, vighnaM nazyati tatkSaNam / nazyati hi tamo'vazyaM, sUrye tuGgodayAcale // 288 // tataH saJjAtakaruNa-zcANDAlastau nyavedayat / upAyamekaM kalyANa-kArakaM sUcayAmyaham // 289 // he bAlau ! yadi naivA'tra, grAmejAtu bhramAdapi / AgacchetaM tadA nUnaM, muJceyaM na cA'nyathA // 290 / / evamastviti tau bAlau, cANDAlaM prati UcatuH / mauktikAni ca dadatuH, saMgRhItAni bhUrizaH // 291 / / cANDAlastadA tUrNaM, tatsaundaryavimohitaH / prAptamauktikajAto'sau, mumoca vadhaniHspRhaH // 292 / / purAkRtAni puNyAni, rakSantIti vaco dhruvam / yannRzaMsajanasyA'pI-dRzI jAtA dayA hRdi // 293 / / cANDAlaSThakkuraM gatvA, provAca tuSTamAnasaH / svAmistvadAjJayA bAlau, vadhasthAne vyaghAtayam // 294 // ThakkurastvadvacaH zrutvA, saMjAtapratyayastadA / sukhaM nirgamayAmAsa, kAlaM kRtyaparAyaNaH // 295 // itazca vadhanirmuktau, pitRbhyAM tu viyojitau / calantau nagarANyeto, bahUni collalaGghatuH // 296 / / yantau rudantau saMprAptau, vipinaM gahanaM zizU / pitroviyogajaM duHkhaM, sahamAnau suduHsaham // 297|| 59 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divAkaro'pi taduHkha-mIkSituM na kSamo'bhavat / astAcalamagAttUrNaM, tamisrA samupAgamat // 298 / / tatastarutale tAbhyAM, manasItthaM vicintitam / hiMsakA bahavaH santi, tatkathaM zayanaM dvayoH // 299 // . ekenaivA'tra suptavya-mapareNa tu jAgratA / / supto rakSyo mahAghore'raNye hiMsakajantutaH // 300 / (yugmam) evaM vimRzya jyeSTho'vag, bhrAtastvaM zeSva pUrvataH / tvayi prabuddhe'hamapi, zayiSye rakSitastvayA // 301 // kanIyAnAha he bhrAta-stvameva prathamaM vane / svapihIha tataH pazcA-haM svapsyAmi rakSitaH // 302 / / jinadattaH kaniSThasya, bhrAturvacanataH purA / suptastatra vane bhISme, jinarakSita-rakSitaH // 303 / / jajAgAra tadA jyeSThaM, bhrAtaraM paripAlayan / laghuH snehaparItAtmA, hiMsrAbibhyanmahAvane // 304 // tasmijjAgrati tadrAtreH, prahare'tigate sati / alakSitaM dadaMzA'hi-jinadattaM sunidritam // 305 / / prAbodhayallaghubhrAtA, jyeSThaM svaM bAndhavaM tadA / nA'sau prabubudhe kintu, nidrayA hRtacetanaH // 306 / / tato'jJAsIt sa me bhrAtA, gADhanidrAM gato'dhunA / evaM suptasya rajanI, niHzeSA samajAyata // 307|| ajAyata tadA'tIva-cintAsantAnasaGkulaH / nizceSTaM bhrAtaraM dRSTvA , vyasadad vijane vane // 308 / / ruroda bahu hA daiva !, kiM tvayA pitRbandhutaH / viyogo duHsaho'dAyi, kiM karomi kva yAmyaham ? // 309 / / prapadye zaraNaM kaM ca, vilalApatarAM bhRzam / nA''zvAsadAyakaH kazci-dAsIttasyA''padAgame // 310 / / 60 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM prarudatastasya, kiyAnkAlo vyatItavAn / tataH sa sthiramAtmAnaM, kRtvA cintitavAnidam // 311 / / nijabandhormRtyukRtyaM, karomi tadanantaram / agnidAhaM kariSyAmi, ko'pi grAmaH samIpagaH // 312 / / mahIruhaM samAruhya, pazyatA'tha dizodizam / dizi yAmyAmapazyacca, grAmamekaM samIpagam // 313 / / jinarakSito'tha vastreNa, bandhordehaM tarordutam / zAkhAyAM sudRDhaM baddhavA, dakSiNasyAM prayAtavAn / / 314 / / rudan gacchan kiyaTUre, nagaraM prAptavAnasau / saMgRhNannazrubindUttha- mauktikAni muhurmuhuH // 315 / / kenaciccheSThinA tatra, lubdhena sa nirIkSyata / aho bAlo vicitro'yaM, mauktikakSArako muhuH // 316 / / tataH zreSThI zizuM lubdho'pRcchat tvaM kuta AgataH / kimarthamiti mAM brUhi, tadovAcA'rbhako'pi tam // 317 / / dayAlo ! bandhuvaryo me, vane daSTo'hinA mRtaH / asti samprati tasyA'haM, mRtakRtyacikIrSayA // 318 // ihA''yAto'smi kRpayA, taddAhArthasAdhanam / mahyaM dehi bhaved yena, tasya dAhakriyA drutam // 319 / / tannetrAzrUNi jAtAni, mauktikAni muhurmuhuH / tallobhapAzabaddho'sau, tamanaiSId gRhAntaram // 320 // kareGgitena dAsaM sva-mAdizattvaritaM tadA / mayemaM saptamabhUmyAM, prAsAdasyA'sya satvaram // 321 / / nItvA sthApaya maJjUSA-madhye pUraya tanmukham / yenA'yaM naiva niHsartuM, prabhavejjAtu bAlakaH // 322 / / tataH zreSThivacaH zrutvA, dAsastadanusArataH / nItvA taM saptamAvanyAM, sthApayAmAsa yatnataH // 323 / / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maJjUSAyAM vizAlAyAM, pidhAnena ca tAM vyadhAt / itazcA'sau viSaNNAtmA, bhrAtRdAhasamutsukaH // 324 // aparAdhIva nigaDe, baddho niHsartumaihata / kaSTena yApayan kAlaM, rudana gADhaM muhuH zizuH || 325 || taM zizuM svAdubhojyAni, bhojayitvA dine dine / prabhAte kazayA''ghAtya, rodayitvA'tinirdaya || 326 // azrubindUnnipatato, mauktikatvamupeyuSaH / lipsU rudantaM nA'muJcatprArthito'pi muhurmuhuH // 327 // evaM niSkAsya maJjUSA - madhyAcchreSThI sa pratyaham / rudantaM kazayA nighnan, nirdayo'sau tutoda tam // 328 // azrubindusamudbhUtaM, gRhNan mauktikasaMcayam / itthaM kazA'bhighAtena, pratipAte'tiduHkhitaH // 329 / / zreSThinaH saptamAvanyAM, maJjUSAyAM niyantritaH / bandhunA rahito bAlo, ninAyA'hAni kAnicit ||330|| itazca jinadattasya kiM jAtaM tannigadyate / tasminnaraNye madhyAhna-kAle tadbhAgyayogataH // 331 // gAruDIM vizrutAM vidyAM, dharantaH kecidAyayuH / te mArgazramazAntyarthaM, tarostasyA'dha AsthitAH // 332|| kurvantaste hi saMlApaM, gAruDAstarulambitam / jinadattaM dRDhaM baddhaM dRSTvA vastreNa vismitAH // 333|| tatraiko vRkSamAruhyA-'dhastAttamavatArya ca / nizceSTaM dadRzuH sarve, kRSNavarNakalevaram // 334|| tato gAruDikaiH sarpa-daSTa eSo'sti mAnavaH / evaM nirdhAritaM tarhi, sarpadaSTaH pumAn khalu // 335 // SaNmAsAn jIvatItyasmA - dasya gAruDikena hi / mantreNa jIvitaM deyamasmAbhiH karuNAparaiH ||336 // ( yugmam ) 62 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paropakArato'smAkaM, jIvitaM syAtphalAnvitam / ityAlocyA''zu taiH so'hiviSamukto vyadhIyata // 337 / / jinadattaH kSaNenA'sau, jajAgAra prasuptavat / tato gAruDikAn svIya-samIpasthAniraikSata // 338 / / nijabandhumadRSTvA so-'pRcchattAMstadA drutam / mama bandhuragAtkutrai- tacchrutvA te nyavedayan // 339 / / vayamatrA'dhunA''yAtA, baddhaM vastreNa zAkhini / sarpadaSTaM vilokya tvAM, mantreNa gAruDena hi // 340 / / akAdma nirviSaM kintu, na te'pazyAma sodaram / tacchrutvA jinadatto'sau, cintayAmAsa cetasi // 341 / / (yugmam) nUnaM me bandhurAlokya, mAM daSTaM phaNinA taroH / zAkhAyAM vAsasA bavA, kutrA'pi vajito bhavet // 342 // taM kutrA'nveSayAmIti, duHkhitaM prekSya cintayA / gAruDikAstamapRcchan, kiM tvayA cintyate'dhunA ? // 343 / / iti taiH pRSTa AkhyAt sa, vRtAntaM sakalaM svakam / mahAzayA ! na yuSmAkaM, kSamaH pratyupakarmaNi // 344 // tadA kiM karavANIti, zrutvA te taM babhASire / asmAkaM nAsti vA'pIho-pakAro yaH kRtastava // 345 / / bhavAntare stAt kSemAye-tyuktvA gAruDikA api / / svAbhISTapathamAzritya, tataH prAsthuH kRtArthakAH // 346 / / itazca jinadattaH sa, svabandhuM mArgituM paraH / babhrAmetastataH kvA'pi, bandhoH zuddhiM na lebhivAn // 347 / / saptame divase yatra, nagare jinarakSitaH / AsIt kRpaNagehe'sau, tabahirdezamAyayau // 348 // tadA tannagarAdhIze'putre'kAle divaMgate / tatra pradhAnA rAjArha - puMgaveSaNahetave // 349 / / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatracAmarabhUSAdyai-ralaJcakurmahAgajam / sa gajendro bhramaMstatra, nagare kramato bahiH // 350|| nagarAniHsRtaH prApa-dudyAnaM sAndravRkSakam / tatra vRkSatale suptaM, jinadattamupeyivAn // 351 // kuJjarendro'bhyaSiJcattaM, svayaM chatramadIdharat / cAmare svayamevaite, vIjayAmAsatustarAm // 352 // gRhItvA svakareNA'muM, svapRSThoparyatitiSThipat / tato mantrimukhAH paura - janA navanarezvaram // 353 / / amandAnandasandoha-saGghalAstaM vavandire / prAvezayaMzca nagaraM, mahAmahapurassaram // 354 // rAjyAbhiSekasAmagyA-'bhyaSiJcan rAjasaMsadi / evaM rAjyapradauSadhyAH, prabhAveNa sa tatpure // 355 / / mahArAjo'bhavad daive-'nukUle syAt zubhodayaH / tataH svaM bandhumanveSTuM, cArAn sarvatra prAhiNot // 356 / / jinadattaH nRpaH kintu, tad vRttaM naiva labdhavAn / sadaiva bandhuvirahA- nalasantaptamAnasaH // 357 / / ninAya sa dinAnyevaM, rAjyamApto'pi duHkhabhAk / sampadyapi na saukhyaM syAt, pratikUleSu karmasu // 358 / / itazca kRpaNazreSThi-gehe vividhatADanam / sahamAno'tikaSTenA'nayadvArAn kathaJcana // 359 / / zreSThinastasya kuSThyeko, janmato rogyabhUt sutaH / loke prAkhyApayanme'sti, putro'tIva manoharaH // 360 // tasyopari na kasyA'pi, dRSTidoSo lagedataH / ityasatyena vacasA, sarve tena pratAritAH // 361 / / sthApito'sti mayA bAlaH, sa me bhUmigRhAntare / tasya rUpakathAM zrutvA, sarve mumudire janAH // 362 / / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho puNyamahobhAgyaM, phalaM labdhaM nRjanmanaH / iti zazaMsire te taM, zreSThinaM cA'pi nandanam // 363 / / ratnazreSThI nijAM kanyAM, dAtuM kRpaNamibhyakam / prArthayAmAsa taM tasya, putrAya zrutimAtrataH // 364|| kRpaNebhyo maNizreSThi - mahAgrahavazaMgataH / svIcakArA'thitaM tUrNaM, harSotkarSeNa saGkulaH // 365|| muhUrtaM ca vivAhasya, vinizcetuM pracakrame / vaizAkhazuklapakSasya, tRtIyA nizcitA'bhavat // 366 / / itazca kRpaNazreSThI, kRte vAsaranizcaye / cintayAmAsa kiM kurve ?, putro'sti kuSThikaH khalu // 367 / / kuSThAkAntasutasyA''syaM, kathaM lokAn pradarzaye ? | iti cintAturasyA'syA- 'sphuraccitte sapadyatha // 368 / / yadyeSa mauktikakSAro, bAlo matvA vaco mama / maddArakasya sthAne cet, kuryAd vaivAhikaM vidhim // 369 / / tadA sarvaM zubhaM bhAvI-tyevaM so'bhUnnirAkulaH / prAha ca mauktikakSAraM, maJjUSAsaMsthitaM takam // 370 / / kanyAM zIlavatI nAmnI, putrArthaM pariNIya me / yadi datse tadA bho ! tvAM, mokSyAmyaparathA na tu // 371 / / zreSThinastad vacaH zrutvA, prAha bAlaH sa nirbhayaH / kanyAyA jIvitaM tasyAH, kariSye palitaM na hi // 372 // (yugmam) tadA''ha kRpaNazreSThI, yadyevaM na kariSyasi / tadA tvA''nidhanAdatra, maJjUSAyAM nivAsayeH // 373 / / kariSyAmyahitAM tIvrAM, vedanAM te na saMzayaH / bhavanti durjanA nityaM, parapIDanatatparAH // 374 / / zrutveti mRtyubhItyA sa, mauktikakSArako hRdi / cintayAmAsa kiM kurve ?, bhAvi yanna tadanyathA // 375 / / 65 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etAdRzaiva kanyAyA-stasyAH syAt bhavitavyatA / tenaivedRk prasaGgo'dyopasthito'bhUdacintitaH // 376 / / ato'dhunaitadvacana-svIkriyaiva garIyasI / pazcAdahaM kariSyAmi, samaye hi yathocitam // 377 // saMprApte saGkaTe dhImAn, kuryAdApatitaM tathA / yathA saGkaTamuttIrya, bhaveniSkaNTakaM sukhI // 378 // evaM vimRzya kRpaNa - zreSThinaM pratyabhASata / pariNIya pradAsyAmi, kanyAM te tanujanmane // 379 / / tvayA'pi vacanaM svIyaM, samyak pAlyaM mahAzaya ! / evaM tadvacanaM zrutvA, kRpaNebhyo'tuSattarAm // 380 // gRhe vaivAhikamahaM, prArebhe sa mudAnvitaH / narendrAgramupetyA'sA - vupAyanamadAttataH // 381 // nijaputravivAhArtha-malaGkArayutaM gajam / turaGgamarathAdIMzca, vivAhopaskarAn nRpAt // 382 // gRhItvA sadanaM svIya - mAyAsIt kRpaNebhyarAT / lagnayAtrAdine hasti-ratne mauktikaniHkSaram // 383 / / taM saMsthApya sutaM svIyaM, kuSThinaM ca paTairvRtam / rathamAropya nagara-madhyena niHsasAra saH // 384 // (yugmam) nirIkSya nikhilAH paurAH, mauktikakSArakaM varam / varavAraNamAsInaM, zazaMsuH zreSThinaM tathA // 385 / / aho ! manoharAGgo'yaM, varaH smara ivA'GgavAn / zreSThyapi bahudhanyo'sti, yasyedRg rUpavAn sutaH // 386 / / evaM svasutabhUtasya, tasya svasya ca zlAghayA / prasannaH kRpaNaH prAptaH, zIlavatyAH puraM param // 387 / / ratnazreSThI tu nAgendra-sthitaM taM jinarakSitam / adbhutAkAramAlokya, bhRzaM pramumudetarAm // 388 / / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajAyata vivAho'pi, mahAmahapurassaram / durghaTaghaTanAniSNo, vidhiragamyakRtyakRt // 389 // mauktikakSAriNA sAdhU, zIlavatyA vidhAnataH / karamocanakAle'dA- jjAmAtre draviNaM bahu // 390 / / evaM vaivAhikamahA-mahe pUrNe tato'khilAH / varapakSagatA lokA, niryayurnagarAbahiH // 391 // asau zIlavatI pitroH, praNamya caraNAmbuje / prasannamanasaH prApyA''ziSaM tutoSa vaNinI // 392 / / mauktikakSAriNA sAdhU, svAminA''nandamaNDitA / rathavaryaM samAruhya, prAsthAt patigRhaM prati // 393 / / surUpaM svapati prekSya, mudA meduramAnasA / svajanma saphalaM mene, sukhaM daivavazaMvadam // 394 / / hRdaM mAntyA mudA sA'tha, prAzaMsad dAsikAgrataH / rambhike ! me patI rAja-kumAra iva dRzyate // 395 / / ahaM puNyavatI strISu, yadIdRkpatimIyuSI / rambhA''ha yuvayoryoga-kalAM vetti vidhiH khalu // 396 / / so'pi mauktikaniHkSArI, na kiJcitpratyabhASata / calacitto'tha luluke, smayamAna itastataH // 397|| tataH zIlavatI svIya-patiM vIkSyA'ticaJcalam / asyA''syaM zyAmalaM mlAnaM, cintayA vahnikalpayA // 398 / / tadA'pRcchadaye nAtha !, vinodasamaye'dhunA / kimevaM caJcalasvAnto, lakSyase ? kAraNaM vada // 399 / / mauktikakSArako'vak tAM, bAle ! nA'haM patistava / bhATakena mayA'si tvaM, pariNItA parAjJayA // 400 // yadeSa kRpaNazreSThI, mauktikagrahaNecchayA / svagehe saptamAvanyAM, maJjUSAyAM nirudhya mAm // 401 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baddhaM mAmanvahaM totra - tADanena madakSitaH / cyutamauktikajAtaM ca, gRhNAti sa dayojjhitaH // 402 / / (yugmam) navAM vadhUmadhunA tvAM, vivoDhAM bhATakena hi / kRpaNasyA'rpayiSyAmi, kuSThine tasya sUnave // 403 / / tanmAM mokSyati kuzreSThI, pApiSThaH putrapremataH / premAndhA na hi pazyanti, parapIDAM kadAcana // 404 / / sundari ! pazya mAmeSa, nirmamaH karasajJayA / AjJApayatyavatarItuM, raMhasA syandanAdataH // 405 / / ato'haM drAggamiSyAmI-tyuktvA'sau mauktikakSaraH / avatIrya rathAttUrNamAruroha rathAntaram // 406 / / athA'sau zreSThinaH kuSThI, putro rathamupAgamat / ArurukSU rathaM zIlavatyA''rohantamaJjasA // 407 / / pArzvasthadAsIhastena, pAtayAmAsa taM bhuvi / sa bhUyo rathamAroDhu- mAjagAma punazca tam // 408 / / ceTI pANitalenA'dho'pIpatad vegabhAginA / tato'sau khedamApanna-statra rudannavAsthita // 409 / / zreSThiprabhRtayo lokAstAmAgatya babhASire / kimevaM kuruSe ? sA'vak, kuSThiko'yaM na me varaH // 410 / / pariNetA tu mAM yo'ti-rUpavAn rAjaputravat / tasmAd yadyeSa AyAti, tadA niSkAsayAmi tam // 411 // tatraivaM pathi vAgyuddha-mabhUtteSAM parasparam / madhyasthapuruSA Ucu-ratra vAkkalahena kim ? // 412 / / yatkAryaM tad gRhe kArya, lokamadhye kvacinnahi / mauktikakSArakopetA, jagmurgAmaM same janAH // 413 / / zIlavatyA nivAsAya, vAsamekaM samArpayat / tatra dAsIyutA zIla-vatyuvAsa yathAsukham // 414 / / 68 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyedyustAtaprahitaH, sa kuSThI zreSThinandanaH / zIlavatyA samIpaM cA''gacchan dAsyA'vamAnitaH // 415 / / niHzreNyA adha AkSipta-cUrNitAGgo hyajAyata / evaM yadA yadA so'gAd, dAsyakSaipsIttadA tadA // 416 / / adhastAt kuSThinaM zreSThinandanaM nindyavigraham / tenaivaM niracaiSIt sa, nA'traiSyAmi kadA'pyaham // 417 // kati vyatIyurevaM hi, dinAni zreSThisadmani / na mene kasyacid vAkya-masau zIlavatI satI // 418 / / ekadA kRpaNazreSThI, cintayAmAsa cetasi / yadi tAM dharaNInAtho, bodhayet tarhi maMsyate // 419 // evaM vicintya vividhai-rupahArairvarairnRpam / upetyopahatiM dattvA, svavRttAntaM nyavedayat // 420 // svasnuSAbodhanArthAya, prArthayAmAsa pArthivam / bhaviSyati zubhaM kiJci-diti matvA sa bhUpatiH // 421 / / svIkRtyaitadavocacca, zva eSyAmi tavA''layam / tato'sau kRpaNazreSThI, nijagehaM samAgataH // 422 / / nRpAgamanavRttAntaM, svakuTumbaM nyavedya saH / sajjIcakAra rAjArha - satkAropaskaraM varam // 423 // parivArairvRtaH prAgAt, kRpaNazreSThisadmani / dvitIyadivase rAjA, pradhAnapramukhainijaiH // 424 / / svArthasiddhyai sudhIH sarvaM, kAlocitaM samAcaret / zreSThI tasya narendrasya, suSThu svAgatamAcarat // 425 / / antarvezmopavizyA'tha, vizAMpatiH narottamaH / prAsAdamadhyabhAgasya - siMhAsanamadhiSThitaH // 426 / / parastrINAM mukhaM nekSyamiti cAruvicArataH / zreSThisnuSAM javanikA'bhyantare svAnirIkSatAm // 427 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhUya sthApayAmAsa, tatastAM samabhASata / ayi putri ! kulastrINAmeka eva patiH khalu // 428 / / pariNetA sa yAdRg vA, tAdRzo bhavatAt param / nA'nyo bhavati taddhetoH, so'vamAnyo na jAtucit // 429 // tvayA'pi svapatirdeva, ivA''rAdhyo hRdA'nizam / eSo hi kulabAlAnAM, dharmastu jIvitAvadhi // 430 // tataH zIlavatI prAha, vinayena nRpaM prati / naradeva ! nRpAH nityaM, janAnAM janakAyitAH // 431 // taddeva ! tAtakalpasya tavA'gre'vAcyamasti kim ? / satyaM vakSyAmi tasya tvaM, dAsyasi nyAyyamuttaram // 432 // pUrvaM tu paripRcchAmi, strINAM syAt kIdRzaH patiH ? / pariNetA tadanyo vA, grahItA bhATakena vA ? // 433 / / uvAca nRpatistarhi, laukikAcArapezalaH / prasiddhaM janatAmadhye, evameva virAjate // 434 / / yaH strINAM pariNetA syAt, saiva bhartA bhavediti / nA'nyastAsAM bhavennAtha, iti zAstreSu nizcitam // 435 / / zIlavatI tadovAca, vAcaM vAcaMyamA satI / rAjan ! na pariNetA me-'yaM kuSThI zreSThinandanaH // 436 / / smararUpo naraH ko'pi, vivoDhA bhATakena mAm / kSaranti netratastasya, mauktikAni tu bhAgyataH // 437|| narendrastanmukhAmbhojAnmauktikakSaraNasya tu / vAH zrutvA nijaM bandhu, zaGkamAnaH sma pRcchati // 438 // vartate so'dhunA kutra, putri ! gatabhayaM vada / tadAnImavadat zreSThI, bibhyat pApaprakAzataH // 439 / / eSA mama snuSA rAjan, calacittA'styatazca sA / yadvA tadvA'bhidhatte yat, tadvaco na pratIyatAm // 440 // 70 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadAkarNya narendrastu jagAda paruSAkSaraiH / zreSThistvayA kimapyatra, na vaktavyaM narAdhama ! // 441 // naranAthaH punaH zIlavatIM prapaccha sAdaram / putri ! tvameva kathaya, so'dhunA kutra vartate ? // 442 // tataH sovAca he rAjan ! kRpaNazreSThinA'munA / prAsAdasyA'sya saptamyAM bhUmikAyAM dayAM vinA // 443|| mauktikAnAM pralobhena, mauktikakSArakaH sakaH / maJjUSAbhyantare kSipto, vartate naranAyaka ! ||444 // evaM zrutvA narendro, drAk, parivArasamanvitaH / gatvopari sa maJjUSA - madhye'pazyat svasodaram // 445 // tato niSkAsya harSeNA - ''liGgayad gADhamaJjasA / virahAnalasantApaH, zAntimApA'zrudhArayA ||446 // cirAt svabandhusaGgatyA, saparicchada - bhUpateH / adbhutAtulitAmandA-nandasandoha udyayau // 447|| mauktikakSArakasyA'pi, daivAd bandhoH samAgamAt / vizeSatastathaivA'bhUt, pramodo'tulito'dbhutaH // 448 // rAjA'nujaM nijaM vRttaM, vyAladaMzanataH samam / Arabhya viSamokSAnta - muktvA taM tat sma pRcchati // 449 // sa ca zreSThigRhA''gatyA, Arabhya sakalaM nijam / zIlavatyA vivAhAntaM, vRttAntaM hi nyavedayat // 450|| tato'sau dharaNInAtho, roSAruNekSaNo'bhavat / etAdRkSe hi niHzUke, kasya roSo na jAyate ? ||451|| nRpo'tha kRpaNaM kruddho, vadhyaM sa svakamAdizat / nRpAH kSAmyanti nA'nyAyaM, vizeSaM bAndhave kRtam // 452|| kaniSThasya tu vijJaptyA, vihAyA''jJAM vadhe'sya hi / narezvaro'khilAM lakSmIM, tadIyAmapahArayat // 453 // 71 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niravAsayadAzveva, svabandhuparitApakam / nikaTaM kaNTakaM naiva, rakSanti sukhakAGkSiNaH // 454 // nRpaH svabandhunA yuktaH, zIlavatyA tayA mudA / gajendraskandhamAruhya, nijamandiramAgamat // 455 // svabandhoH zIlavatyAzca rAjA'STAhnikamutsavam / jinendracaitye saMhRSTaH, kArayAmAsa bhaktitaH // 456 // evamAnandasandohAd, vyatIyurvAsarAH sukham / vidhijJAnAM na citrAya, sukha-duHkhaparamparA // 457 // ekamevA'bhavad duHkhaM, duHsahaM sahajanmanoH / yanmAturjanakasyA'pi, cirAya viraho'bhavat // 458 // sabandhurnaranAthaH sva-pitrostu milanotsukaH / prAptaikasmin sukhe'nyat tad, vAJchyate hIdRzo naraH // 459 || pradhAnAnIkinInAtha-muktvA kari-turaGgamaiH / rAjyarakSArthamAdizan - mantrisenApatIMstathA // 460 // padAti-rathamukhyaizca, prabalaiH sainikairyutaH / niryayau svIyabhavanA - dutko vijayayAtrA ||461 // sAma-dAna-bheda-daNDaiH, pathisthAn nRpapuGgavAn / vazIkurvan krameNA''zu, ThakkuragrAmamAgamat // 462 // yadgrAme mAtA- pitarA-vAstAM tadgrAmato bahiH / kvacid bhUmisthale tUrNaM, skandhAvAramatiSThipat // 463|| Thakkuro'pi mahArAjAgamanAd bhayAnvitaH / tatrA''gatya nanAmaivaM, sabhrAtRkaM narezvaram ||464|| subahUpAyanaM dattvA tadAjJAM zirasA'vahat / kathAvinodairnRpati-jinadatto'nvayukta tam // 465 // tvadIyanagare ko'pi vaNigastyathavA nahi / so'vagasti mama grAme, jinadAsAbhidho vaNik // 466 || 72 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsarebhyaH kiyadbhyo'sA - vasti vANijyamAcaran / nRpo'pi zreSThinantaJcA''netuM kamapi prAhiNot ||467|| tadUtAkAraNAvAkyaM zrutvA zreSThI tvarAnvitaH / samAgatya nRpaM bandhu - sahitaM praNanAma ca // 468 / / paryapRcchannarendrastaM, zreSThin ! tvaM mAmavehi kim ? | namrAnano'vadat zreSThI, hRdi saMkocamAvahan ||469 // bhavantaM pRthivInAthaM, ko na jAnAti sAmpratam ? | narendro'vaG naivamasti, kintu pRcchAmyahaM khalu // 470 // sambandhitvena tadA smAha, jinadAso mahAzayaH / satyaM sabandhuM rAjAnaM, putratvenA'bhyalakSayat // 471|| (yugmam) kintvasau kathamitthaM drAk, kathayet tvaM suto'si me / tataH zreSThI samaunena, tasthau nRpatisannidhau // 472 // tadA sabandhU rAjA'sau, siMhAsanAt samutthitaH / tatpAdapuNDarIke'tha, caJcarIko'vadanmudA ||473|| tAtA'smAkamiyAn kAla - stavA''syekSaNavarjitaH / vinA'smajjananIpAda- padmavandanato'pi ca // 474|| adyA'smAkaM dinaM tAta !, saphalaM jAyatetarAm / yatpitRcaraNAmbhoja-sAkSAtkAro hyajAyata ||475|| mAtA jinamatI zrutvA, vRttAntaM lokatastataH / snehAmRtarasAsvAda - prasAditamanAH drutam ||476 // gRhAnnirgatya tatrA''gAd harSAzrubhRtalocanA / sahasaitAM nijAmbAM tau, nirIkSya dvAvapi drutam // 477|| dhAvitvA nematurmAtR-pAdAbje bhaktibhRddau / na tyajanti vivekaM hi santaH sAradhiyaH zukAH ||478|| mAtA'pyatipramodena, niHsravatstanamaNDalA / nayanadvayato'zrUNi muJcantI prekSate takau // 479 // 73 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harSotkarSomimAlAbhi-rudyad-hRdayasAgarA / tau sutau sahasotthApya, prAliliGga subhAgyabhAk // 480 / / jinadatto'pi pitarau, nijasiMhAsanopari / saMsthApyovAca yuSmAkaM, puNyapuJjaprabhAvataH // 481 // rAjyametanmayA prAptaM, nA'tra zaGkAlavo'pi hi / svIkarotu kRpAM kRtvA, tad re tAta ! guNAmbudhe ! // 482 // (yugmam) vayaM ca vaH padAmbhoje, niSeviSyAmahi sadA / samayaM prApya kalyANa-mayaM ko gamayet sudhIH ? // 483 // pitarAvUcatuH putrau !, yAvajjIvaM subhAgyataH / idamArAdhitasyA'ho-dharmakalpataroH phalam // 484 // tasmAd yuvAmapi prAjya-bhaktisambhRtamAnasau / bhavataM sarvadA putrA-vapi dharmonmukhAvubhau // 485 / / dInAnAthAdisattveSu, dayAkRtyeSu tatparau / jineza-guruvaryANAM, bhaktArau ca babhUvatuH // 486 / / zreSThisutavadhAyA''jJAM, nijAM smaraMstu ThakkuraH / manute svamaparAddhaM, lajjayA mlAnamAnasaH // 487 / / vadhAdezabhavaM mantuM, nijaM kSAmayituM tadA / saputrajinadAsasya, samIpamupajagmivAn // 488 // parAdareNa namraH san, namati sma padAmbuje / nRpo'pi cakSame tasyA'gAdhamapyaparAdhakam // 489 / / pradAtre AzrayasyA'tha, ThakkurAyA'pi bhUpatiH / dadau pratyupakArArthaM, grAmAn muditamAnasaH // 490 // jinadattanarendro'sau, jinarakSitasaMyutaH / svakIyapitRnirbandhAt, siMhAsanamadhiSThitaH // 491 // zaktimAn sa zazAsA'tha, rAjyaM nirnaSTakaNTakam / putravat pAlayAmAsa, prajAH sarvAH dayAhRt // 492 // 74 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamatyA yuto nityaM, jinadAso'pi zuddhadhIH / AcAryabaryavaktrAbjAt, zRNoti dharmamArhatam // 493 / / jinendrapratimAmarchan, dadad dAnaM ca pAtrake / sAdhamikeSu vAtsalyaM, dharan vrataparAyaNaH // 494 / / dharmamArAdhayannevaM, kiyAn kAlaH vyatItavAn / purAkRtAni puNyAni, phalantyeva nRNAM dhruvam // 495 / / zrIdharmaghoSasUrIza - pArve prAnte sabhAryakaH / dIkSAmAdAya prArAdhya, devalokAtithitvamait // 496 / / itazca jinadatto'sau, jinarakSitasaMyutaH / nyAyena pAlayan rAjyaM, dharmakRtyarato'bhavat // 497 / / jinendracaityarucyAni, nagarANi samAcaran / kurvan dhArmikavAtsalyaM, dInAdIMzca samuddharan // 498 / / saddharmakRtyaiH pUjyAha-cchAsanaM ca prabhAvayan / zrAddhadharmadhurINaH sa, ninAya samayaM sukham // 499 / / bhavAbdhitAriNIM dIkSA-mAdAya gurusannidhau / zAstrANyadhItya cAritraM, zuddhamArAdhya bhAvataH // 500 / / tapastaptvA ciraM prAnte, kRtvA paJcanamaskRtim / / mRtyuM samAdhinA prApya, svarjagAma nirAkulaH // 501 // (yugmam) tatazcyutvA ca samprApya, naratvaM dharmavAsitam / kramazo dharmamArAdhya, siddhi prApsyati nizcitam // 502 / / ityevaM zreSThivarya zrI-jinadAsakathAM zubhAm / zrutvA zuddhadhiyA dharma, samAcarantu dhIdhanAH // 503 / / iti upAdhyAyazrIhemacandravijayagaNivaryaviracitA jinadAsazreSThikathA samAptA // * * * ... 75 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA ahaGkAraH - munidharmakIrtivijayaH kazcidekaH zreSThI sadguruM vanditumAgatavAn / guruH svasAdhanAyAM magna AsIt, tataH sa zreSThI guroH sAMnidhye upAvizat / gurordaihAd nirgacchanti AndolanAnyanubhUtAni / tasya hadi paramazAntirjAtA / prasannamanasA tena zreSThinA cintitam - sadguroH sAMnidhyena kSaNamAtreNaitAvatI zAntiranubhUyeta mayA tarhi AjIvanaM gurucaraNasevanena kiyatI zAntiH prApyeta ? manasyAjIvanaM gurucaraNasevanasyA'bhilASA saJjAtA / zreSThinA vijJaptiH kRtA - gurudeva ! mahyaM dIkSAM dehi ? guruNoktam - sarvamapi vihAya tvamAgaccha, pazcAddIkSAM dAsyAmi / / zreSThI sarvamapi vihAtuM sannaddho jAtaH / gRhaM gatavAn / putro nA''sIt, patnIzcA'pi mRtA''sIt, ato na ko'pi praSTavyo'sti / dhanaM gRhaM gRhavastu ceti sarvamapi dharmasaMsthAyai tena samarpitam / svasamIpe tena rUpyamekamapi na rakSitam / ___bAhyadRSTyA zreSThinA sarvaM tyaktaM, kintu manasi sUkSmAhaGkAra AsIt / tatassa cintayati-bahavo lakSAdhipatayaH koTyAdhipatayazca ziSyA guroH samIpe santi, kintu mAdRzo'rbudapatiH ziSyo na ko'pyasti / tato gururmAM dRSTvA prasannIbhUyA'vazyaMtayA mAmAliGgiSyati, iti cintayan sa guroH samIpe AgatavAn / guruNA tasya mukhaM dRSTam / gururmanogatabhAvajJa AsIt / tato guruNoktaM-bhavAn gacchatu, dIkSAyogyo nAsti / zreSThI cakito jAtaH / bahirgatvA sa cintayati - kutra gaccheyam ? ahaM tu sarvamapi tyaktvA''gataH ! mama samIpe gRhaM dhanaM ca kimapi nAsti / kiM karavANi ? zanaiH calan sa zreSThI udyAne gatvopavizati / punaH zAntamanasA sa vicArayati - kathaM guruNA mahyaM dIkSA na dattA ? gurustu uttama evA'sti, mamaiva kA'pi kSatirastIti / zreSThinA kSaNaM gurorvAkyaM cintitam - "sarvamapi vihAya Agaccha / " punaH punaretadvAkyaM cintayati sa zreSThI / aho ! jJAtaM jJAtam / gurorvAkyasya marma jJAtaM mayA'dya / tyajanazabdasya sambandho na kevalaM bAhyapadArthaiH saha yuktaH, kintu cittavRttinA sahA'pi yojyaH / mayA dhanaM gRhaM ceti sarvaM tyaktaM kintu hRdi 'ahamarbudapati'riti tIvratayA'haGkAro bhRto'sti / ata eva guruNA dIkSA na pradattA mahyam / eSa mamaivA'parAdho'sti / punaH sa zreSThI nirmalamanasA guroH samIpe gatavAn / guruNA zreSThino manogatabhAvA dRSTAH / tatkSaNaM guruNA sa zreSThI svorasyAliGgitaH, dIkSA ca dattA zreSThine / * * * 76 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA buddhezcAturyam - munidharmakIrtivijayaH - ekena zreSThinA mukhyamArgopari bhojanAlayamudghATitam / tanmArgAdaneke janA gacchanti, kintu daurbhAgyena tatra na ko'pi tiSThati, tataH zreSThI duHkhyAsIt / kiM karavANyahamiti cintayataH zreSThino manasyeko vicAraH udgataH / zreSThinA mitrANAmanekAni 'TeksI'yAnAni bhojanAlayasya bahiH mArgopari sthApitAni / zreNibaddhAni TeksIyAnAni nirIkSya tanmArgAd gacchajjanairapi kutUhalena tatra svayAnAni sthagitAni / tatkSaNaM zreSThisUcanAnusAraM paJcaSA bAlakAstatrA''gacchanti / te bAlakA jalArdritavastraistAni TeksIyAnAni saMmArjayanti / yAnAdhU saMmAya' tiSThanti / tatastattadyAnasya zreSThI kathayati - mitrANi ! yAnaM sampUrNatayA saMmArjayantu / ___ bAlakA vadanti - zreSThivarya ! yAnasya sampUrNamArjane vilambo bhaviSyati, ato bhavAn bhojanAlaye upavizatu / zreSThivaryo yadA bhojanAlaye upavizettadaiva trayo vitArakAstatra AgaccheyuH / te vadanti - zreSThivarya ! kimAnayAma: - cAyam ? zItajalam ? takram ? uSNadosAkhAdyaM vA ? iti / zanaiH zanaiH zreSThina eSa upAyaH saphalIbhUtaH / * * * 77 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA viralAni saMskAramUlyAni - muniakSayaratnavijayaH (1) saMskArabIjAropaNam kazcijjanaH svasantAnena saha melasya darzanAya gatavAn / melasya saGkulaM gatvA melArthaM mUlyapatrikAgrahaNAya sa mUlyapatrikAgavAkSaM gatavAn / tena tatrastho'dhikArI pRSTa: - 'bhoH ! melakA) kIdRzaM mUlyaM deyamasti ?" adhikArI pratyuktavAn - "bhavataH kRte dazarUpyakamitaM mUlyamasti, paraM SaDvarSIyabAlArthaM mUlyaM nAsti / " "tato dve mUlyapatrike yaccha / " sa bhrAtA uktavAn / "paraM bhrAtaH ! bAlArthaM mUlyaM nAsti / " adhikArI kathitavAn / "paraM mama bAlo'yaM saptavarSIyo'sti / atastasyA'pi mUlyapatrikA kretavyA'sti / " adhikArI sAzcaryam uktavAn - "mahAzaya ! yadi bhavAn "bAla: SaDvarSIyo'sti' iti asatyamavadiSyat, taoNpi mayA kiJcinnA'jJAsyat / tataH kathaM dhanavyayaH kRtaH ?" atha sa saMskArazIlo bhrAtA pratyuktavAn - "mitra ! mamA'satyavacanena tvaM kAmamajJAta evA'bhaviSyan, paraM mama putreNa tu jJAtamevA'bhaviSyat - 'ahamasatyaM vadAmI'ti / kAlAntare so'pi asatyaM vadediti nA'hamicchAmi / ato mayA etat kRtam / dhanavyayo bhavet tasmin mama na ko'pi bAdhaH / kintu putramanasi kusaMskArabIjasya ropaNaM bhavet, tena ca nimnamudAharaNaM prApyeta, tasmin mahAn bAdho'sti / " mUlyapatrikAvikretA tu natamastako'bhavat - 'kaliyuge'pi etAdRzI saMskArabhAvanA vidyamAnA'stI'ti cintanena / asmAbhirapi jIvanametAdRzaM jIvitavyaM yenA'nyaiH zobhanA preraNA prApyeteti kathAsArAMzaH / (2) dhairyam iyaM kathA kalpanAkalitA'sti / ekadA kasmiMzcid dugdhAlaye dugdhasArasyaikasmin bhAjane dvau da1rau patitavannau / bahinirgantuM tAbhyAM bahuH prayatnaH kRtaH / pazcAdeko da1ra uktavAn - "mitra ! adhunA'smAkaM mRtyuniNIta evA'sti / sarve prayatnA vyarthAH santi / " Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "tathA'pi AvAbhyAM prayAsaH kartavya evA'sti", dvitIyo darduro'vadat - "kadAcit prayAsena jIvanamapi prApyeta / " ___ "vyarthaprayatnena ko lAbhaH ?" - prathama uktavAn / "taraNAya padArtho'yamatighaTTo jJAyate, kUrdanAya padArtho'yaM pratanurasti, ArohaNAya cA'yaM padArtho'titailamayo'sti / ato'smAkaM rakSA nAsti zakyA / tato vyarthaprayatnaM kathaM kuryAva ?" idamuktvA sa darduro rakSAprayatnaM tyaktavAn / ataH sa dugdhe maGktvA mRtyumAptavAn / paraM, dvitIyo darduraH svarakSAprayatnamavirAmeNa kRtavAn / pAdAMzcAlayitvA cAlayitvA sa klAnto'bhavat / kintu tasya sambhramaNena prAtaryAvat dugdhasArAd ghaTTitaM navanItaM viyuktaM jAtam / tasyopari sa dardura upaviSTavAn / pazcAt katipayakSaNAntaraM dugdhAlayasya kAryakareNa dRSTaH sa bahiniSkAsito rakSito'bhavat / asmAkaM jIvane'pi yadi vighnA ApatitA bhaveyustahi dhairyaM na tyaktavyam, yato yadi dhairyaM bhaviSyati tarhi ApatitA vighnA api naSTA bhaviSyantIti kathAsAraH / (3) paramaM premarUpam kasyacijjanasya putraH krikeTakrIDAM prati atyAkRSTa AsIt / paramayaM janaH krikeTakrIDAM prati nitarAM parAGmukha AsIt / tathA'pi keSucid vizrAmadineSu saputraH sa vizeSataH kAJcit krikeTakrIDAM draSTuM gatavAn / anyasminnagare sA krikeTakrIDAspardhA AyojitA''sIt / saptadinAni yAvat tena krikeTaspardhA dRSTA / dhanavyayo'pi bahuH saJjAtaH / tathA'pi sa sAnando dRzyate sma / ata: kenacid mitreNa sa janaH pRSTaH - "bhoH ! tubhyaM krikeTakrIDA nUnaM rocate ? krikeTakrIDAyAH kRte tvayA kiyad dhanaM dattam ? kiyAn samayavyayazca kRtaH ?" tena janena sAntaHkaraNaM pratyuktam - "bhoH ! mahyaM krikeTakrIDA manAgapi na rocate / paraM, mama putrastu mahyaM bahU rocate / " idaM zrutvA 'aho ! kIdRzaM premarUpam ?' iti cintane magno'bhavat sa sahacaraH / premNA'priyamapi sarvaM kriyate / ato'smAbhirapi asmAkaM cittaM nityaM premapUrNaM kartavyam / asmAkaJca netre nityaM prItisnigdhe kartavye / tena jIvanamAnandamayaM bhaviSyati nUnamiti tAtparyam / (4) tAttvikaM jJAnam ___eko yuvA sannyAsI sadguroH sAnnidhyaprAptyai grAmasya nikaTasthaM kaJcidAzramamAgataH / dvitrANi dinAni vyatItAni / atrAntare tena yUnA sannyAsinA'nubhUtam - 'atrastho vRddha AzramaguruH kiJcidapi tattvaM na jAnAti' iti / 'ato mayA kasyacidanyaguroH pArve gantavyamiti tena cintitam / paraM yasmin dine tasya vihAra AsIt, tasmin dine'nya ekaH sannyAsI AzramasyA'tithirabhavat / rAtryAmAzramaguronizrAyAmantevAsinaH sammilitAH / tatrA''gantukasannyAsinA zAstrajJAnasyA'tisUkSmA gabhIrA ca vArtA kRtA / ato yUnA sanyAsinA cintitam - guruNA tvetAdRzenaiva bhavitavyam / sa mantramugdhaH Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saJjAtaH / kIdRzameSAmadbhutaM jJAnam ? iti cintane ca nimagno'bhavat / / madhyarAtriparyantaM zAstracarcA'vikSiptA jAtA / pazcAdAgantukasannyAsinA vRddha AzramaguruH pRSTa: - "bhoH ! mama vArtA kIdRzI anubhUtA bhavadbhiH ?" sa vRddhaguruH sAzcaryamuktavAn - "kIdRzI tava vArtA ? tvaM vArtA karoti sma / paraM tasyAM vArtAyAM 'tava vArtA' tu AsIdeva na / mayA tvatyavadhAnataH zrUyate sma yat tvayA'pi kiJciducyeta / paraM, tvaM tu kiJcidapi na proktavAn / " Agantuka uktavAn - "kimucyate bhavadbhiH ? adhunA yAvanmayA noktam, tarhi kenoktam ?" AzramaguruH pratyuktavAn - "bhoH ! azobhanaM mA cintaya / paraM, vastutaH adhunA yAvat tvaM na, kintu tvayA paThitAni pustakAni vadanti sma / ekaH zabdo'pi tvayA noktaH / tvayA yajjJAnaM saJcitamasti, tasya tvaM vamanaM karoti sma / tava vamanaM dRSTvA ahamatibhItavAn - 'tvamatirugNo'stI'ti cintayA / jJAnasya parimalastasmin vaktavye nA'nubhUtaH / paraM, vamanasya mAlinyaM nUnamanubhUtam / atastava vacanaM kiJcidapi nA''sIt / " AzramagurormArmikaM yaSTiprahAramiva vacanaM zrutvA prazaMsAlipsuH sa AgantukaH sannyAsI niHzabda: stabdhalocanazcaiva jAtaH / AdAvAgatena yUnA sannyAsinA'pIdaM sarvaM zrutam / AzramaguruM prati tasyA'ruciridAnI tirobhAvaM prAptavatI / sa svasya vihAranirNaye parivartanaM kRtavAn / adya prathamatayaiva tena jJAtam - 'jJAne jJAne'pyantaraM bhavati / ekaM jJAnaM tadasti yadasmAbhiH saJcitamasti / dvitIyaM ca jJAnaM tadasti yadantaHkaraNAdudeti' iti / tayordvitIyameva jJAnamasti tAttvikam / * * * Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA gurorvacanam sA. zrIdhRtiyazAzrIH dvitIye vizvayuddhe briTan-jApAndezayormadhye yuddhaM pracalati sma / briTizasenAyAM bahavo bhAratIyasainikA Asan / ekadA briTizadalaM parAjitam / jApAnIyaistadIyA bahavaH sainikA yuddhabanditvenA'dhriyanta / ko'pi dezo yuddhabandibhiH saha samyag na vyavaharatIti tu prasiddhameva / jApAnIyairapi te yuddhabandino bhRzaM pIDitAH / ___ atho bhojanavelAyAM te sarve'pi bandino militvA svasvAnubhavaM varNayanti sma / tadaiko bandI kathitavAn - 'hyaH kaJcid bandinaM te pRcchArthaM nItavantaH / tatra ca taM tathA tADitavanto yathA so'mriyata / ' etacca kathanaM dvAbhyAM bandibhyAM zrutam / tayorekastu zravaNamAtreNaiva bhIto'bhavat, bhojana-zayanAdiSu cA'nAsthAvAn jAtaH / anyastu svastha: san niyatatayaiva bhojana-zayanAdiSu vyApRtaH / / - bhojanAntaraM tatratyo niyAmaka etau dvau kathitavAn - 'zvaH prAtaryuvayorapi pRcchA bhaviSyati / ' bhIto bandI etacchrutvA'dhikamabibhyat / vihvalamAnasaH sa sarvamapi nityakRtyaM vismRtya cintAvyAkulo jAto yat - zvaH kiM bhaviSyatIti' / anyastu na kimapi jAtamiva vyavahAran svasthatayaiva nityacaryAyAM prasaktaH / tadA bhIto bandI taM pRSTavAn - 'kiM bhavataH kimapi bhayaM nAsti vA ?' sa uktavAn - 'mama gururmA bodhitavAn yat - "vartamAnakSaNa eva satyo'sti, bhaviSyat-kAlaH satyo nAsti / sa hi bhramarUpa: / " ahaM tu tadeva pramANIkRtya jIvAmi / ato mama kimapi bhayaM nAsti / ' etacchravaNe'pi bhItasya bandino bhayaM nA'pagamat / tatazca tasyAmeva rAtrau bhayavyAkulatayA sa hRdayAghAtaM prApya mRtaH / dvitIyadine prAtareva ghoSaNA jAtA yat - parAjayaM prApto jApAnadezaH zaraNAgati yAcitavAnasti iti / tatazca sarve'pi yuddhabandino muktA abhavan / [bodhaH gurovarcanaM sadA sukhadAyi bhavati / yAvajjIvet tAvat svasthatayA jIvet / bhaviSyatkAle sukhaprAptyarthaM cA'pi vartamAnakSaNa eva saphalIkartavyaH / ] * * * Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA moharahitassatpuruSaH sA. zrIsaMvegarasA zrIH ekadA dehugrAme paJcadazA'zvavArAH samAgacchan / teSveko'zvavAro kamapi janamapRcchat, kimasmAkaM bhavAn sattukArAmasya gRhaM neSyati ? om ! ityuktvA sa janazzIghramutthAya nijaskandhasyopari kambalaM ca dhRtvA sarvANAmazvavArANAmagre'calat / sarve grAmajanA api patha upari calata etAn sarvAn dRSTvA vismitA jAtA: / teSu paJcAnAmazvANAmupari tu nAnA prakArANyalaGkArANi sthApitAnyAsan / te sarve'pyazvavArAH stokavelAyAmeva sattukArAmasya gRhAgramAgatyA'tiSThan / janAnAM nAdaM zrutvA tukArAmo gRhAd bahirAgatavAn / tadA mahArASTranAyakaMstukArAmasya samIpamAgacchat / yAvacca sa satpuruSasya caraNayo: spraSTuM gacchati sma, tAvat satpuruSo manAganuvartya avadat - he bandho ! yathA mamA'ntare viThobA vasati, tathaiva tavA'ntare'pi vasati / tata AvAM tu parasparaM vandanIyau staH / tato namrastukArAmaH sarvebhyo namaskaroti / AdarapUrvakaM ca tAn gRhamAnayati / sarve janA api tasya gRhamAgatyopAvizan / tato nAyakassatpuruSAyA'kathayat, he mahAtman ! zivAjyA bhavatkRte idaM patraM preSitamasti / tathA asmAbhissaha bhavAn pUnAnagaramAgantuM vijJapto'sti / patreNa sahedaM tucchaM prAbhRtamapi dattamasti / tato bhavAnasmAkamupari anugrahaM kRtvA tadupahAraM gRhNAtu / tasya kRte preSitaM prAbhRtaM dRSTvA satpuruSa ISadahasIt uktavAMzca - matkRte imAH sarvAH sAmagrayo bandhanarUpA santi / amISAmazvANAmapi mama kA'pi AvazyakatA nA'sti / yato mayA yatra yatra gantavyaM, tatra tatra ahaM pAdAbhyAM gantuM samartho'smi / etat sarvaM tu mama bhaktyAM vikSepakArakamasti / sAmAnyajano yazaHkIrtimAnAdiSu manuSyajIvanaM vyarthaM kurvanti / matkRte tu viThThalasya nAma vinA triSu lokeSu anyat kimapi mahattvayutaM nA'sti / viThThalasyA'bhidhAnasya samIpe idaM sarvaM tucchameva asti / tasyedRzAni madhurANi vacanAni zrutvA sa nAyako'pi avadat, he satpuruSa ! yadi vayaM tatrabhavantaM vinA gacchema tadA'smAkaM mahArAjo bhavantamapazyan asmAn bhartsayet / tato bhavAnasmAkamupari kRpAM karotu / tatassatpuruSaH zivAjyA upari patramalikhat / tasmin patre evamalikhacca, ahaM mamoTajaM mahAprAsAdena tulyaM manye / ahaJca ahorAtraM viThThalasya nAmnA''nandenA'tra vasAmi / bhavantaH sarve'pi pratyekaM zvAsocchvAseSu viThThalasya nAma gRhaNantu / etAvadeva mahyaM dadatu / tarhi me tribhuvanasya rAjyaM prAptamityevamahaM maMsye / patraM gRhItvA te sarve'pi azvavArAH zivAjyAH samIpaM gatAH / mamatvarahitasya satpuruSasya tatpatraM paThitvA zivAjyAH netrayorapi azrUNi AgatAni / tato yatra dehugrAma AsIt, zivAjI taddizi gatvA bhaktyA aJjaliM ca kRtvA taM satpuruSamavandata / 82 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA paropakAraH | sA. zrIsaMvegarasAzrIH prAcInakAlasyemA kathA'sti / tadA zAlA mahAvidyAlayAzca nA''san / ya abhyAsakaraNamicchati sma sa chAtro gurorgRhe sthitvA tasya gRhasya kAryaM karoti sma / kASThAni Anayati sma / jalamapyAnayati sma / tadudyAnasya kAryamapi karoti sma / guruzca tamadhyApayati sma / yadA abhyAsa: pUrNaH syAt, tadA chAtro gurubhyo dakSiNAM dattvA nijagRhaM gacchati sma / / ekadA ekasya RSeH samIpe AgatayordvayozchAtrayorabhyAsaH pUrNo jAtaH / tatastau gurave'kathayatAm - he AcArya ! AvAM gurukulaM tyaktvA gRhaM gacchAvaH, tatpUrvamAvAM bhavate dakSiNAM dAtumicchAvaH / vandanaM ca kRtvA sthitau ziSyau dRSTvA guruNA kathitaM - yadadhunA me kA'pi AvazyakatA nA'sti / tahyapi yuvayoH kiJcidapi arpaNIyaM syAt, tadA zuSkAni parNAni matkRte Anayatam / . gurorvacanaM zrutvA dvau chAtrau ISad dUraM vanasya samIpaM gatau / tatra calantau calantau ekasya vRkSasyA'dhastAt tau zuSkaparNAnAM rAziM dRSTavantau / tato yAvat tau parNAnyAnetuM gacchataH sma, tAvat tatraiko jano dhAvannAgacchat / so'vadacca - imAni parNAnyahaM saJcitavAnasmi / tatasteSAmupari me'dhikAro'sti / ahaM tAni parNAni mama kSetraM neSyAmi / zuSkaparNAnAM ca bhasma kSetre kSiptvA'haM bahUni dhAnyAni prApsyAmi / tato yuvAmimAni parNAni na nayatam / tacchrutvodvignau tau dvau agre'calatAm / kiJcidagraM gacchadbhyAM tAbhyAM dvAbhyAmekasmin sthale ko'pi bAlo dRSTaH / ekala eva sa bAlaH zuSkAni parNAni vaTavRkSasya zAkhayA banan AsIt / tato dvau chAtrau tasya samIpaM gatau, parNAni cA'yAcatAm / kintu sa bAlaH parNAni nA'paryat / tena tau bAlakamapRcchatAM tvamimAni zuSkAni parNAni baddhvA kutra gacchasi ? tAni ca kimarthaM nayasi ? tadA so'dat me pitA'gadaGkAro'sti / sa parNAni piSTvA tasmAt sAraM racayati / tato'hamimAni parNAni nItvA mama gRhaM gacchAmi / bAlakasya vacanaM zrutvA glAnamukhau tau dvau punaragre'calatAm / ISadagraM gatvA tAbhyAM parNAni saJcinvatyau dve striyau dRSTe / tatazzIghraM tau ekaM striyamapRcchatAM - he amba ! bhavatI etAni zuSkAni parNAni kimarthaM nayati ? tadA sA'vadat, yadahamimAni zuSkaparNAni mamoTajasyopari kSepsyAmi / tato mamoTajo na tapsyati / varSau apImAni parNAnyeva mamoTajaM rakSiSyanti / evaM zrutvA tau dvau vismitamukhau jAtau / zrAntau ca sajAtau / athA'khile vane na kutrA'pi ekaM zuSkaM parNamapi prAptamato bhrAntvA bhrAntvA zrAntau tau dvau riktahastau eva punarAzramamAgacchatAm / ekamapi zuSkaM parNamAnetuM samartho na jAto, tato mlAnamukhau tau dvau AcAryasya samIpamAgatya taddinasyA'nubhavaM tasmai akathayatAm / 83 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tayorvRttAntaM zrutvA gururavadat, yat zuSkaparNAnyapi janAnAM, pakSiNAM ca kiyanti sahAyakAni bhavanti tasya pratyakSamanubhavaM yuvAM dvau adyA'kArTAm / idamadhyayanaM yuvayoH kRte'ntimamadhyayanamasti / gurorvacanaM zrutvA tau dvau sAzrunayanau chAtravapi guruM kathitavantau, yadAvAmapi zuSkaparNAnAM pArvAd bodhamagRhNAva / tato janAnAM sAhAyyamAvAmapi kartuM prayatnazIlau bhaviSyAvaH / evaM zrutvA sasmitena guruNoktam - eSaiva mama dakSiNA'sti, antimA zikSA cA'pi asti / atha yuvAM gRhaM gantumarhathaH / tato dvau chAtrau gurozcaraNayoH patitvA vandanaM ca kRtvA svIyaM gRhaM gatau / / * * * 84 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA asti-nAsti | sA. zrInisargaprajJAzrIH ekadA kazcana rAjA nijamamAtyaM parIkSitumaicchat / sa tamAhUya kathitavAn yad - 'nagaramadhyAnmama kRte catvAri vastUnyAnaya' iti / 'kAni tAni vastUni ?' iti tena pRSTe rAjA'vadat - 'asti asti, asti nAsti, nAsti asti, nAsti nAsti ceti / ___ zrutvaitat sarve'pi sabhAsado vismitA jAtAH / amAtyo'pi kiJcit cintito jAtaH / paraM sazraddhaM kathitavAn yat - 'zva etAni catvAryapi vastUnyAneSyAmI'ti / tato gRhaM gatvA sa rAjJoktaM gabhIratayA cintitavAn / ghaNTArdhenaivA'vagatavAMzca tasya tAtparyam / tatastena vipaNiM gatvA sarvatra nirIkSya ca catvAro janAH zvastanadine rAjasabhAyAmAgantuM samanunItAH / tato dvitIyadine rAjAsthAnaM gatvA rAjJaH puratastena catvAro'pi janA upasthApitA: kathitaM ca - 'prabho ! bhavata AjJAnusArametAni tAni catvAri vastUni bhavatkRte samAnItAni santi / rAjJoktaM - kathamiva ? tadA tena prathamaveva caturNAM janAnAM madhyAt zreSThinamekamagrekRtya kathitam - 'ayaM hi prathamaM vastu "asti asti" iti' / 'tacca kathaM nanu ?' iti rAjJA pRSTe tenoktaM - 'prabho ! zreSThyayamasmin janmani sukhasampattiyuto'sti yatastena pUrvajanmani satkRtyAni kRtAni / paratra cA'pi sa sukhIbhaviSyati, yataH sa iha janmanyapi sannItyA vyavaharan dharmakRtyAni karoti / ata: asti - asti iti siddhaM khalu !' / tatastenaikA vezyA rAjJaH puraskRtya kathitam - 'iyamasti dvitIyaM vastu "asti nAsti' iti / yatastayA pUrvatra satkarmANi kRtAnyata iha sA sukhaM prAptavatI, parantu kukarmANIhA''carantI sA paratra duHkhIbhaviSyatIti asti nAsti iti siddham' / tadanantaramekastapasvI sAdhustRtIyavasturUpeNA'gre kRtaH kathitaM ca - 'ayaM hi tapasvI sAdhuratra janmani sarvathA niSkiJcano'sti paraM paratra tapaHprabhAveNa mahAsukhI bhaviteti nAsti asti iti siddham / pazcAcca tenaiko dhIvara upasthApya kathitaM - 'prabho ! ayaM caturthavasturUpo jano dhIvaro'sti / sa hi pUrvatra duSkarmakArakatvenA'tra duHkhyevA'sti paratra cA'pi duHkhyeva bhavitA yata ihA'pi sa hiMsAdikaM duSkarma eva kurvannasti' / ___sodAharaNaM svapraznAnAmuttaraM prApya rAjA'mAtyopari prasanno'bhavat tasmai pAritoSikaM cA'pi dattavAn / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marma narma - kIrtitrayI glAnaH cikitsakaH (cikitsakaM) mahodaya ! bhavAn sarvadA kimarthamAhAraviSayikI pRcchAM karoti ? aho ! AhAraviSayaM jJAtvA yuSmAkamArthikaparisthitiH sukhena jJAtuM zakyA, tatazca tadanurUpaM deyaka(Bill)mapi kartuM zakyam ! zikSakaH ekatra kSetre ekAdaza meSAH santi / tebhyazca SaT yadi palAyeyustadA kati meSA avaziSyerana ? AbhIravidyArthI eko'pi naiva mahodaya ! / zikSakaH are ! paJcA'vaziSTA bhavanti na vA ? vidyArthI mahodaya ! bhavAn gaNitaM tu jAnAti paraM meSasvabhAvaM naiva jAnAti !! svAmI sevakaH svAmI sevakaH svAmI sevakaH kutra gata AsIt ? kezakartanArtham / kAryakaraNavelAyAM kezAn kartayati vA ? kAryakaraNavelAyAM kezA nodgacchanti vA ?. te tu gRhe'pyudgacchanti nanu ! ata eva khalatirnaiva kAritA / ye kezAgrAH kAryAlaye udgatAsta eva kartitAH !! cauraH abhibhASakaH ayamabhiyogaH kadA pUrNo bhaviSyati ? matkRte ghaNTAdvayena, tvatkRte tu varSadvayena !! 86 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cikitsakaH vyAdhitaH bhavata: karNayoH zravaNayantravinyAsena bhavatparivArajanAnAM sauvidhyaM jAtaM syAt nanu ? naiva mahodaya ! mayA teSAM naiva kathitaM yacchravaNayantraM vinyAsitamiti / kintvavagataM mayA yad drutameva madIyamantimAdezapatraM (Will) parAvartanIyaM mayA !! - - - - kiM bhavAn jAnAti, ko'hamasmIti ? bhavAneva vadatu, ko'sti bhavAn ? asmyahaM mahAkaviH ! bADham / ahamasmi nirakSaraH !! dagdhaH kimiti bhavAn mUrkhavad bhASate ? kiM vA karavANi tarhi ? vaidagdhyapUrNaM tu bhavAn naivA'vagacchati !! vidagdhaH bhikSukaH patnI (dampatI AgacchataH) he sundari ! andhajanAya paJca rUpyakANi pradehi / (patistasmai dazarUpyakapatraM pradatte) (kopena) kiM dhanamatiriktaM jAtaM vA ? / naiva bhoH !, kintu sa satyamevA'ndho'stItyataH !! patiH / dagdhaH . putraH kasminnapi vyavasAye saphalIbhavituM dvau guNAvatyantamAvazyakau staH - prAmANikatA cAturyaM ca / prAmANikatA nAma kim ? tannAma yadapyasmAbhiH pratijJAtaM tat sarvathA pAlanIyaM, mahatyAmapi ca hAnau tato na parAGmukhIbhavitavyam / bADham / atha cAturyaM nAma kim ? cAturyaM nAma kadA'pi kasmiMzcidapyarthe naiva pratijJAtavyam !! putraH pitA suhRt svayaM koTijaneSu advitIya iti manvAnaH sa manorogI kiJcit sajjo jAto vA ? mAnasacikitsakaH Am / sa zanaiH zanaiH sajjo jAyamAno'sti / idAnIM sa nijaM lakSajaneSvadvitIyaM manyate !! Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavibhAgaH cauvIsajiNiMdathottaM - paM. amRta paTelaH saMbohi-nANapavidAliyamohanAgaM sammattatattaravibhAsiyabhavvapommaM // kallANasArasamayaM sumayaM jiNidaM vaMdAmi nAhinivavaMsanahammi bhANuM // 1 // jassa'tthi laMchaNamisAhiyarammadhammo bhavvANa kammaviDavINa vibhaMganAgo // kallANavaNNasamayaM jiyasattujAyaM taM nAgalaMchaNajiNaM paNamejja ajja // 2 // taM jesu saMbhava ! bhavAnaladAhameha ! kallA''NavANisamayAmayasAradhAra ! / peccA pamattahiyayA ! samayaM suha'ppaM bhavvA kalAvisamuhA surasaM rasaMti // 3 // he ! he ! 'hinaMdaNa ! pahU tuha daMsaNaM me saMsArasAyarataDaM niaDaM vihejjA / taM ceva bhAvasamayaM samaNe nihAya na'TTejja nAha ! tuha daMsaNameva ciccA // 4 // sammuttimaggagamaNe jiNarAya ! tujhaM rAyaM vihAya na hi pAyaDarAyamaggo / icceva mANa-samae sumaI Nu kiccA seveha taM sumaideva ! sudevasevva ! ||5|| bhavva'ppapommanivahe paumappaho taM saddhammadesaNakarA suhabohado si / pommappaho iha ravI kila atthameti teNaM nu pommanivaho na sayA viyAsI // 6 // 88 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chiMdAhi nAha ! bhavapAsamaIvagADhaM rAgAiNiddha-daDhagaMThimauggaphAsaM / tumheccayaM vayaNamIsa ! supAsa ! vajjaM pujjaM ca vajjiya'Najja ! sukajjasajjaM // 7 // caMdappaha !'ppamaha'Naggha ! mahaggha ! sigghaM mohaMdhayArabhamiraM dia maM sumaggaM / rattimmi bhIsaNamahaMdhapahesu jAhe laddhe'jja ! dIvayakare pahio pasanno // 8 // jammodahimma sayayaM pariaTTio mhi micchAvihissa vasao visamassa Isa ! | he nAha ! deha maha taM suvihiM suvIhiM jaM jAmi pAramarihA suvihI ! bhavassa // 9 // ghattho mhi kAmakaluseNa, kasAyavahijAlAsaeNa sayayaM palijAlio mhi / saMtattamattha jiNa sIala ! sIalejja maM saMti-sIlasuha-bhAvasuhAvanaM // 10 // sejjaM na kajjamiha mohaaNajjakajjANaMtaM bhavaM viaDakammapisAyanaTTaM / sejjaMsa nAha! parivAlasu maM vinAsA jaM nAha ! taM kila pahU jaNapAlaNo si || 11|| taM vAsupujja ! jagapujja nihejja majjha cittammi ceyaNavasuM varadhammasohaM / saccaM si taM jiNa ! jaya'ppasujAyaNaMdo itthaM pi mokkhatuliyaM suhayaM turatto // 12 // 'he bhavva ! jhaMkhasi kimeva siNehabaMdhaM ekko sitaM, na tuha ko vi, na kassaI taM' / vANi suNittu vimalesa ! tuhassa bhavvA pakkhAliuM aghamalaM vimalA bhavaMti // 13 // 89 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAruNNachattaparirakkhiyabhUyajAya ! vaMdAmi taM jiNa anaMta ! anaMtasokkhaM / sukkeNa sokkhajaNaNo tava mokkhamaggo jhANeNa kammajalaNA amayassa ho ||14|| mohaMdhAragahaNe bhavaraNamajjhe kovAisAvayavayA bahudUrabhIme / kAmaggijAlabahumummuratAvaDaDDhe maM rakkha dakkha ! bahudukkhavimokkha ! dhamma ! // 15 // lehAliseviyakamaMbuya ! naTThakamma ! saMdiTTha savvasuha ! sattamasattasamma ! | saMvAyakomuipaNaTThakumaggadhamma ! taM saMtinAha ! saraNaM bhaviANa sammaM // 16 // suddhaM suhaM ca vayaNaM nayaNaM jaNANaM bhavvANa sukkhajaNaNaM varamukkhamaggaM / kuMthussa savvahiyaaM varadhammacakkaM chiMdijja kammamaiaM nibiDaM tu sallaM ||17|| mo kammabhAraguravo aranAha ! bADha annANapAsiyakarA hu Numajjimo hA / te sAsaNaM bhavasamuddasutAraNaDDha sAmI ! maNIsigaNasaMthuipattameyaM // 18 // bhavva'jjabohaNa ! parappa ! parappahAva ! kuMbhappajo asuhakammasukuMbhisiMgho / taM nAha ! mohabha'rohamahallabhAro mallIsaro mama varappasamaM vihejja // 19 // majjhaM pasijja muNisuvvaya ! sAmisAla ! jaM taM si deva ! paramaM karuNikkadhAmaM / rakkhejja vammahasudummahaghorabANA bhI ki jaNassa jiNa ! te calaNaTThiassa // 20 // 90 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maM attamattamimamIsa ! kasAyadaMDA bhaTThe hahA aisudussahadUhapattaM / pattaM suhAya caraNaM naminAha tujjha jaM nAha ! taM caraNamappasuhANa ThANaM // 21 // he nAha ! ua maNaM mama NaM maNoo vehaM vihAi ahiaM ahiaM kililaiM / maM pAhi bhattayaNatANa jiNiMda ! NemI ! bhattIa vigghaharaNekkasuvikkamo taM // 22 // saMmohapAsamarihA mama pAsa chide aNNANa-jaDDajaNasattavibohabhANU / taM AsaseNanivavaMsasirissa vAsa ! taM Asio visahareNa visaM haresi // 23 // tArAsu tujjha nayaNANa jiNesa ! vissaM kAruNNamaMDiyamihaM ca hiyaM ca pattaM / majjhammi nAha ! karuNaM taM tahA haM jaM vIra ! pekkhami mamaM tuha nettavisse // 24 // * * * Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavibhAgaH pAiyavinnANakahA kathA - A.vi.kastUrasUrIzvarAH (1) bhogaMtarAe mammaNaseTThiNo kahA. puvvadANapattabhogA, bhogaMtarAyakammuNA / bhujijaMti na loehiM, jaha mammaNaseTThiNo // egaMmi nayare ego vaNio Asi, so bhajjArahio Asi / egayA tattha nayare ko vi dhaNaDDho niyaNAivagge surahigaMdhasaMjuyalaDDuANa pahAvaNaM akAsI / teNa vaNieNa vi laDDuo ego laddho / teNa 'ajja kallaM vA khAissaM'ti viyArittA kattha vi bhAyaNamajjhe Thavio / annadiNaMmi ego paMcamahavvayadhArI mAsovavAsI bahuladdhisaMpaNNo samaNavaro tassa gehaMmi bhikkhaNaTuM samAgao / taM mahAmurNi daThUNa pAe vaMdittA so vaei - 'dhaNNo ahaM jao mama gharaMmi mahArisI samAgao' / evaM kahittA annannAbhAveNa taM ciya sAurasaM moyagaM visuddhabhAvaNAe samappei / so samaNo suddhamAhAraM daThUNaM giNhei, dhammalAhaM ca dAUNa tassa gharAo niggao / ___tayaNaMtaraM ceva kAvi pADivessiyA tassa samIvaMmi AgaMtUNa kahei - 'kiM tumae so moyago khAio na vA' / so kahei - 'mae so bhikkhatthamAgayassa muNivarassa diNNo' / tayA sA kahei - 'are murukkha ! so laDDuo abhuttapuvao surahigaMdhasaMjutto suraso avassaM cakhkhaNijjo Asi / kiM tumae na khAio ?' tayA so bhAyaNagayamoyagacuNNaM AsAyaMto moyagAsAyarasaluddho taM bhakkhiuM icchaMto vissariadANadhammaphalo lohaMdho dhAvamANo tassa muNivarassa piTThao gao, taM samaNavaraM pAviUNa kahei - 'he muNivara ! mae appiyaM moyagaM paccappehi' / tayA muNI kahei - 'muNipatte paDiyamannaM kayAvi na paccappijjai' tti evaM taM paDibohei / so moyagarasamUDho na mannei, tayA so muNivaro 'eso appio AhAro na kappei mama taha ya na paccappijjai' evaM viyArittA taM laDDuaM cuNNiUNa rakkhAe pariDhuvei / evaM viNaTuM taM daThUNa so tammi luddho nirAso paccAgao / __ so samaNavaro varNasi gaMtUNa nirAhAro samabhAvo sajjhAyajjhANaMmi saMlINo jAo / so vaNio muNivarassa aMtarAyakammaNA baddhabhogaMtarAyakammo maccu lahiUNa mammaNaseTThI saMjAo / evaM supattadANeNa pattabahudhaNo vi bhogaMtarAyakammaNA tilla-cavalaM viNA annaM kimavi khAiuM na pArei / evaM aMtarAyakammuNA laddhabhogA vi na a~jijjati // 92 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaeso - bhogaMtarAyakammassa, vivAgaM asamaMjasaM / pAsittA, aMtarAyAo, tumhe bhaveha dUrao // bhogaMtarAe mammaNaseTThissa kahA samattA - jaNaparaMparAo * * * (2) nAyajjaNovariM jiNadattassa kahA 'nAyanippaNNadavvassa, pariNAmo suho' jao / dhammio dhIvaro jAo, jiNadattassa saddhaNA // egayA bhoyanariMdo rAyajoggapAsAyaM kAriuM nemittiyavarANaM purao khAyamuhattaM pucchai, jao suhadiNe AraMbhijjamANo pAsAo bahuvaMsaparaMparaM jAva ciTThai / joisiA vi sammaM nirikkhittA vesAhasuddhataiyAdiNaM appeire / taMmi diNe samAgae mahIvAlo pahANamaMti-purohiya-seNAvai-seTThippamuhanayarapahANapurise bollAvei, joisiA vi khAyamuhuttasamayaMsi khAyabhUmIe vivihavarapupphAivatthUI khivaMtA naravaiM vayaMti - 'jai nAyajjiya-paMcajaccarayaNAI ettha pakkhivIejja tayA imIe bhUmIe nimmavio pAsAo vAsasahassaM jAva akhaMDio bhave' / nariMdo kahei - 'majjha kosAgAre bahUI rayaNAI saMti, tANi giNhaha' / nemittiA vayaMti - 'karabhArapIliyapayAhiMto laddhaM davvaM kahaM nAyanippaNNaM suddhaM ca siyA ? / ao ettha sahAmajhUmi je suhiNo vAvAriNo saMti, tehiMto maggAveha' / nariMdo sahAthiasavvavAvArivaggesuM diTTi dei, kiMtu savve vAvAriNo niyaM davvaM kerisaM, taM tu te cciya jANaMti / ao te savve hiTThamuhA ciTuMti, na kiMpi vayaMti / tayA naravaI bollei - 'majjha nayare kiM nAyamaggadavvajjaNasIlo ko vi vaNio natthi ?' evaM soccA ego puriso naridaM kahei - 'mahArAya ! appA niyaM pAvaM, jaNaNI ya puttassa piyaraM jANei' / evaM ettha savve vi vaNiavarA aNIippiyA cia najjaMti, paraMtu jaha "saesu jAyae sUro, sahassesu ya paMDio, vattA dasasahassesa" taha koDIsa vi nAyasaMpaNNavihavo kayA kattha vi lbbhii| ao imaMmi nayare jiNadatto nAma seTThivaro nAyamaggeNa eva vavahareI' / evaM soccA bhoyanariMdo taM seTThivaraM vAhaNapesaNeNa bollAveI / so seTThI rAyadavvaM asuddhameva ciMtittA pAehi ciya nariMdasahAe Agacchei, nivaM ca paNamiUNa uvaviTTho / nariMdo puccheI - 'tumhANaM samIve nAyasaMpaNNadavvaM kimatthi' ? / jiNadatto 'ha' tti bhaNei / tayA nariMdo khAyamuhuttaTuM paMcaviharayaNAI maggei / jiNadatto kahei - 'nAyadavvaM pAvakajje ahaM na demi' / evaM soccA kuddho nariMdo vaei - 'jai na dAhisi tA balAo vi gihissAmi' / seTThI kahei - 'mama gharasavvassaM tumhakeraM, jahecchaM tumhe giNheha' / tayA joisiA kahiti - 'he naravara ! evaM balAo gahaNeNa aNII hojjA, erisaM davvaM na kappaI' / tayA naravaI vaeI - 'ettha kiM pamANaM ?' / jiNadatto vaei - 'mahArAya ! parikkhaM kuNAhi' / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tayA rAyA parikkhAkae niyasaMtiyaM seTThisaMtiyaM ca egamegaM dINAraM saciNhaM kAUNa maMtissa dei kahei ya - 'maIo dINAro pavittapurisassa dAyavvo seTThiNo ya dINAro pAviTThassa appiyavvo / tassa keriso pariNAmo hossaI, taM samae jANissaM' / / so maMtI bIyadiNaMmi paccUsakAle bAhiraM gao / tayA saMmuhamAgacchaMtaM macchavahagadhIvaraM pAsittA viyArei - 'savvatto ahamayamo pAviTThayamo ya ayaM ciya, jo niratthayaM niravarAhe macche haNei'ti ciMtittA seTThissa dINAraM macchavahagassa dhIvarassa dei / aggao gacchaMto maMtI kassa vi tarussa hiDhe paMcaggisevagaM jhANamaggaM ThiaM kaM pi tavassi daThUNa tassa purao pacchaNNaM rAyasaMtiyaM dINAraM Thavia tassa cariyaM pecchaMto tarussa pacchAbhAge Thio / khaNaMtare so tavaMsI jhANamukko samANo sUrakiraNehiM dippaMtaM taM dINAraM daThUNaM calacitto jAo / so viyArei - 'apatthaNAe pattaM davvaM avassaM IsareNa diNNaM / mae AjammAo bamhavayaM pAliyaM, kayA vi kAmabhogA na bhuttA, tao eyAo dINArAo IsareNa kila kAmasuhabhogAya perio haM' / evaM so asuddhadavvasaMsaggeNa kalusiyacitto jhANabhaTTho paraMgaNAsu ratto vayabhaTTho saMjAo / eyAriso aNNAyadavvassa pariNAmo / so dhIvaro seTThisaMtiyaM dINAraM lahittA ciMtei - 'eNaM kattha rakkhissaM ?' jiNNavatthattaNeNa taM dINAraM muhe muMcei / seTThidINArarasAyaNeNa tassa suho viyAro saMjAo / viyArei - 'keNa vi dhammiTeNa dhammaTuM majjha dINAro diNNo / eyassa dINArassa paNNaraha rUvagA bhavissaMti / jAlagayamacchavikkaeNa egadiNassa vi kuDuMbanivvAho na hohii / ajja vi jAlagayamacchA jIvaMti / tayA eyANaM macchANaM rakkhaNeNa puNNaphalaM tassa dhammiTThassa kiM na demi ?' tti viyArittA savve macche saraMmi pakkhivittA nayaraMmi samAgao / kassa vi vaNiassa haTTAo egeNa rUvageNa dhaNNAI kiNiUNa gharaMmi gao / tassa kuDuMbavaggo vi dhaNNehiM sahiyaM sigdhaM AgayaM dhIvaraM pAsittA pucchei - 'kuo eyAiM adiTThapuvvAiM suddhadhaNNAiM laddhAiM ?'' ti kahittA so kuDuMbavaggo kacce dhaNNakaNe khAiDaM paratto / suddhadavvAhArattaNeNa savvassa suhapariNAmo jAo / tassa bhajjA vi pucchaI - 'kuo eyAiM laddhAiM ?' | so dhIvaro kahei - 'keNAvi dhammieNa mama ego dINAro appio / tattha egeNa rUvageNa dhaNNAI ANIyAI / avasiTThA cauddasa rUvagA saMti' / te daThUNa dhaNNakaNabhakkhaNeNa ya jAyasuddhabhAvA bhajjAputtAiNo kahiMti - 'eehi rUvagehiM dumAsaM jAva kuDuMbanivvAho hohI / tao eyaM mahApAvakAraNaM niravarAhajIvavahasarUvaM niMdaNijjaM jIvaNaM caiUNa nidosakammaNA vittI siyA to aIva sohaNaM' / evaM soccA so dhIvaro pAvamaI vittiM caittA niddosavAvAreNa vavahariuM laggo / evaM nAyanippaNNadavvappahAveNa eso dhIvaro saparivAro suhI jAo / maMtI vi nAyadavveNa dhIvarassa lAhaM, aNIidavvAo ya tavassiNo hANi dahNaM bhoyanariMdassa aggao savvaM kahei / rAyA vi nAyanippaNNadavvassa pahAvaM naccA NAyadavvajjaNe pauNo jAo / evaM suhakaMkhiNA jaNeNa nAyadavvajjaNaMmi sai payaTTiyavvaM ti // 94 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaeso - nAya-annAyadavvassa, phalaM naccA suhAsuhaM / 'nAyajjaNe payaTTejjA, jaNA kallANakaMkhirA' // nAyajjaNovariM jiNadattassa kahA samattA - bhoyanariMdakahAe * * * (3) bhAvabhattIe puliMdassa kahA davvabhattibharAo vi, bhAvabhattI varA mayA / sivabhattiparo vippo, puliMdo ya niyaMsaNaM // iha bharahe gaurIgirI nAma mahaMtavitthAro selo asthi / tassa saMnihimmi ujjANamajhe saMnihiyapADihero sivo nAma suro Asi / taMmi pavvayavare bahavo puliMdA nivasaMti / tANaM ego puliMdo sive deve niccalabhattimaMto paidivasaM sivaM devaM pUiDaM Agacchai / so bANadhaNuvAmahattho dAhiNahattheNaM kusumAiM ghettUNa muhakamalANIajaleNa sivaM devaM bhAvao pUei / sa devo tassa niccalabhattIe saMtuTTho samANo sai taM kusalAiyaM vattaM paripucchai / __. samIvagAmavAsI ego vippo tattha AgaMtUNa taM sivaM devaM savivegaM nic ArAhei, jahA nimmallaM osArei, nijjharasalileNa NhAvae, viNaNNaM caMdaNacacciagattaM kiccA sugaMdhapupphehiM pUei / aha annadiNe accaNAya mAhaNo AgacchaMto sivabhuvaNe saMlAvaM suNei / avahiyamANaseNa teNa nAyaM - 'sayaM sivadevo puliMdeNa saha saMlAvaM kuNei / tao so citei - 'eso miliccho viNaya-vivegehi vajjio asuimayagatto atthi, eyaMmi eso devo pasanno jAo / aho !! assa sivadevassa aikaDuo vivego / kiM cojja kalikAle jaM iha guNavaMtA dullahA huMti ? / jaM saMkaro vi aisurahiM keyaI pariccajja dhattUrapupphAI icchai, kiM ettha vottavvaM ?' iccAI ciMtiUNa tammi puliMde gae samANe so mAhaNo abbhaMtaraM gaMtUNa sovAlaMbhaM sivaM bhaNei - 'he deva ! kiM eso nAo jaM iha puliMde tumaM supasAo asi ? kiM mama bhattivisesAo eyassa puliMdassa pUA ahiyA ? kiM gaMDUsajaleNa abhisee he sAmi ! tava nehatarU viyasio ? / huM nAyaM araNNe sahavAso, teNa puliMdovari pemmaM kuNesi, amhANaM bhattANaM deva ! AlAvaM na desi, milecchaM ca sakkhaM kusalAiyaM savvaM pucchasi' / evaM so uvAlaMbhaM dAUNa uvasaMto jAo jaM 'kahie dukkhe jIvo suhI hoI' / tao sivo devo citei - 'annAyaparamattho ayaM jaM vAM taM vA vaei, ao eso bohiyavvo' / egayA sivo devo pabhAe sasattIe kANaM acchi kAuM Thio / mAhaNo tArisaM taM devaM daThUNa aIva roei, vaei a - 'keNa ahammiNA pAvidveNa mama devassa acchiviNAso hA hA !! kao ? / tassa hatthA galaMtu, rogAyaMkehiM apasatthA havaMtu' - iccAI bahuM palavittA bhuvaNikkadese tuNhio Thio / 95 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etyaMtare puliMdo saradhaNuhehiM vAvaDakaraggo jalapuNNavayaNakalaso devaccaNaM kAuM samAgao / so sivaM devaM kANacchi pecchiUNaM ciMtei - 'hA hA !! kaTTe kaTuM devassa nayaNaM imaM naTuM / kA deve maha bhattI ? ko aNurAgo ? ko va bahumANo ? hA hA !! jaM devo mama eganayaNo, mahaM doNNi nayaNAiM, eyaM ajuttaM' / tao so sAhasollasio sareNa niyanayaNaM ukkhaNeUNa devavayaNe Thavei / tao so devo mahuragirAe taM mAhaNaM jaMpei - 'he mAhaNavara ! pecchasu pulliMdassAvi imassa bahumANabhattiM aNurAgaM nayaNappayANapayaDIkIrataM aMtaraMgaM bhAvaM ca / bahumANakaNayakasavaTuMmi niyanayaNasamappaNeNa suparikkhiyakallANaparaMparA diNNA hoi / jeNa viiNNA diTThI teNa savvaM sohaggamahagghayaM jIviyaM viiNNaM / to eso puliMdo vi hu visesavinnANAviyalacitto vi jaM diDhasatto ratto surANaM pi pasAyajoggo saMjAo / maNuyANaM nivvaDiyakajjasAraM sabbhAvaM jANittA savvAyareNa devA vi supasannA saMbhAsaM diti / to he mAhaNa ! eso puliMdo surappasAyassa ajoggo tti mA bhaNa, tumae vi diTThidANAo jaM eyassa niccalasabbhAvo jANio' / .. evaM sivadevassa vayaNaM soccA asahaNo vi so mAhaNo sivadevassa vayaNasuhAe sitto IsAe rahio pasannacitto sivadevaM vinnavei - 'he deva ! tumaM uddisiUNa jaM mae aviiaparamattheNa annANadosAo jaMpiyaM, taM ihi tucchahiyayassa majjha khamiyavvaM' / evaM vottUNa tassa pAe puNo puNo namai / tao sivadeveNa tassa puliMdasa appaNo ya divvAe sattIe jahAvatthaM nayaNaM vihiyaM / evaM nayaNasuMdaraM suya-nANaM dhammapahe viyaraMtANaM vihiNA deyaM // uvaeso - nAyaM vippa-puliMdANaM, soccA tattAvabohagaM / 'sayA jatteNa kAyavvA, bhAvabhattI sunimmalA' // bhAvabhattIe puliMdassa kahA samattA - jayaMtIcariAo * * * (4) davvapUAe duggayanArIe kahA bhAvo vi davvapUAe, saggasokkhapayAyago / diLeMto duggayA nArI, jiNapUaNamANasA // egayA bhayavaMto mahAvIro gAmANugAmaM viharamANo kAryadi nayariM samAgao / tattha ujjANe devA samavasaraNaM akariMsu / samosaraNe uvavisittA caummuho sirimahAvIro deva-nara-tiriya-parisAe desaNaM karei / kAyaMdInayarIe naravaI jiyAribhUvaI ujjANapAlagamuhAo sirivIrapahussa AgamaNaM soccA nayarImajjhe AghosaNaM kAravei - 'bho bho logA ! logAlogapayAsago, kevalanANadivAgaro sirivIro bhayavaMto nayarIe ujjANe samavasario / paccUse jiyArinariMdo savviDDhIe, vaMdiuM vaccihii, tao tumhehiM pi so titthayaro vaMdaNijju'tti / 96 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ imaM AghosaNaM tannayaranivAsiNI AjammadAliddaduyA jarAjiNNaMgI egA kAvi duggayanArI therI soccA ciMtIa - 'puvvameva kiMpi sukayaM na kayaM, teNeha bhave duhiyA jAyA / iha bhave vi kiMpi dANAisakkamma na kayaM, teNa paraloge vi majjha duhaM ciya bhavissai / hA !! dhiddhi maM, bhavakoDIsu vi dullahaM mANusaM jammaM nibbhaggAe mae hAriaM / ao ajja vi sirimahAvIraM naccA, dhammaM soccA, tannayaNasaroyaM daThUNaM jammassa phalaM gihissaM / paraMto tatto paccAyAyA kahaM bhoyaNaM ahaM kAhaM ? hA nAyaM, kaTThabhArigANayaNavikkaeNa bhoyaNaM me bhavissai' tti viciMtittA girinaIsamIvavaTTigiriNo pAsaMmi gaMtUNa kaTThabhAraM giNhittA girinaiM samAgayA / tattha hatthapAyaM pakkhAliUNa ciMtei - 'sirimaMtA jaNA varapupphehi jiNavaraM pUyaMti, "sirIe savvaM sijjhai' / mama u tAI natthi, ao ahaM muhAlabbhehiM siMduvArehiM tucchakusumehiM savvaNNuM pUissaM' / tao naItIre ThiyAI tucchapupphAiM ucciNittA vatthaMcale baMdhiUNa vIrappahuM vaMdiuM aggao niggayA / rAyA vi paccUse gayavarArUDho haya-gaya-pAikkANIgehiM samannio savviDDhIe sirivIravaMdaNAya niggao / taha ya nagaralogA saparivArA sAlaMkAravibhUsiyA niggayA / jiyArinariMdo kaTThabhArasahiyaM saNiyaM saNiyaM gacchaMti taM daThUNaM pasaNNamaNo jAo, teNa niyaseNAvaI AiTTho - 'mA eNaM theri ko vi maddejjA' / aha sA duggayanAriA vaddhamANasuhabhAvA vaddhamANajiNIsaraM jhAyaMtI samavasaraNaduvAramuvAgayA samANA nayaNasuhaMjaNaM caurUvaM dhammaM disataM sirimahAvIraM pekkhai / surAsuranariMdehiM sevijjamANaM vIrappahuM daLUNa romaMcaMciyadehA harisaMsupAvianettA jhAei - 'dhaNNA'haM kayapuNNA haM, suhagA'haM ca savvahA / ajja phalaM ca saMpattaM, jammaNo jIviyassa ya // vissavissesaro devo, jaM vIro pAsio mae / vaMdissaM accaissaM taM, dhammaM socchAmi tammuhA // ' iccAI uddhamuhI jhAyaMtI khaliyapAyA bhUmIe paDiyA, jhINAusA avimuttasuhajjhANA maraNaM pAvia sohamme devo jAo / jiyArinariMdo bhUmIe paDiyaM theri daLUNaM mucchiyaM mannamANo jaleNa taM siMcAvitthA / nippaMdattaNeNa vivannaM naccA aggiNA sakkAraM karAvesI / tao samosaraNe pavisittA tipayAhiNaM kiccA nAyauttaM mahAvIraM vaMdei, pacchA savve ya sAhuNo / tayaNaMtaraM desaNAsavaNaM akAsI / pacchA viraiyaMjalI rAyA pucchitthA - 'he pahu ! esA vuDDhA mariUNa kattha uppannA ?' mahAvIro Aha - 'esA duggayanArI maccaM pAvittA sohamme devo hotthA / ohinANeNa puvvabhavaM NAUNa maM namiuM ettha samAgao, tujjha purao Thio mahiDDhIe virAyamANo esa devo nAyavvo' / puNo nariMdeNa puThaM - 'jAvajjIvaM aNAseviyadhammA kahaM esA devattaNaM pattA ?' / pahU Aha - 'jiNapUAkaraNabhAvaNAe esA therI divvaM deviDDhi pattA' / evaM soccA savvajaNo vimhayaviyasiyaloyaNo 'aho !! pUAkaraNabhAvaNA vi mahAphala'tti vaei / ___ bhayavaMto vi Aha - 'maNAgaM pi supattavisayasuhabhAvo jaNANaM phalaparaMparaM dei / ao puNNANubaMdhipuNNANubhAvAo imIe therIe suhabhAvavivaDDhaNaM bhAvivaiyaraM suNejjA - ayaM therIjIvo pUApuNNeNa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saggasokkhAiM aNubhavittA, tao cavia kaNayapuraMmi kaNayadhao rAyA hohI / akhaMDasAsaNaM rajjaM pAlayaMto egayA bhujaMgameNa gasijjamANaM daDuraM, taM pi kurareNa, kuraraM ayagareNa gilijjamANaM nirikkhittA jAyasuddhabuddhI evaM bhAvissai - "baliNA vi dubbalo varAgo logo pIlijjai" / evaM jhAyaMto appakammo jAIsaraNaM pAvissaI / tao rajjaM caittA pavvajjaM gahissai, niraiyAraM cArittaM pAlitA sagge gacchihii / tao caittA aujjhAnayarIe uccakule jammaM pAvittA bAlavayaMmi saMjamaM laLUNa sakkAvayAraceie kevalanANaM lahittA kameNa mokkhasuhaM pAvissai' / ia sirivIrajiNavarassa vayaNaM soccA - 'aho dhammassa mAhappaM' ti pasaMsittA logA vIrapahuNo pAsaMmi jahasattiM vayaniyame abhigiNhitthA / tao pahuM naccA niyaM niyaM ThANaM savve gayA / sirimahAvIrajiNaMdo vi aNNattha viharitthA / uvaeso - nAyaM duggayanArIe, vIraccAbhAvaNojjalaM / soccA 'jiNaccaNe bhavvA !, ujjameha subhattio' // davvapUAe duggayanArIe kahA samattA - saddhadiNakicce * * * (5) sAhujaNasaMsagge naMdanAviassa kahA susAhujaNasaMsaggo, kAsa nonnaikArago ? / cojjaM duDhe vi tArei, naMdo ettha niyaMsaNaM // purA dhammaruI nAma aNagAro gaMgAnaIe nAvamArUDho / naMdo nAma nAvio bhADayaM maggei / muNI kahei - 'muNINaM natthi dhaNaM' / naMdo vaei - 'muNDa ! jai dhaNaM natthi tA kiM nAvamArUDho ? muNI kahei - 'tumhaM dhammo hohI' / naMdo sAhei - 'attheNa mama kajjaM, na u dhammeNaM / tao naMdeNa vivihajAyaNAhiM uvasaggio uvasamasAro vi aNagAro teolesAe taM dahei / so mariUNa kaMmi vi gAme sahAe gharakoilo jaao| dhammaruI muNI taM pAvaM AloiyapaDikkaMto pacchAtAvajuo viharamANo kameNa taMmi gAme samAgao, jattha so saNNI gharakoilo / so muNI bhikkhaM ghettUNa tattha sahAe Agao / tayA so girolio puvvabhavabbhatthadoseNa uvaviTThassa tassa aNagArassa uvariM kayavaraM khivei / so muNI bIyakoNage gao, tattha vi gaMtUNa evaM so kayavaraM khivai / evaM so puNo puNo kuNei / tayA kuddheNa teNa so daddho samANo mayaMgatIrAe haMso jaao| __muNI vi viharato mAhamAse tattha samAgao / naI uttarittA iriyAvahiyaM paDikkamei, tattha vi 98 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puvvadoseNa so haMso sIyajaleNa uvasaggaM karei / 'so ayaM' ti ciMtittA so aNagAro taM Dahei / haMso mariUNa aMjaNapavvae siMgho jAo / ghoratavaccaraNakammanijjaraNo so muNI viharamANo tattha vaNe samAgao / so sIho vi taM pAsittA haMtuM dhAvei, muNI vi taM siMghaM teolesAe dahei / evaM avarAvaramaraNehiM akAmaniTThaviyakammabharo vANArasIe mAhaNasuo jAo / kameNa vaDDhamANo bAlehiM saha egayA kIlei / so muNI dhammaruI AloiyapaDikkaMto paramaM saMvegaM Avano kameNa viharaMto vANArasIe bAhirujjANe samAgao / bhikkhatthaM nayare gacchaMto teNa baDueNa diTTho / taM muNivaraM daLUNa puvvabhavabbhAsao roseNa dhamadhamaMto bAlehiM saha taM mahappaM aIva uvasaggei / siTThaloeNa vArijjaMto vi muNiM tajjato aNugacchei / muNI avi 'kiM eso naMdajIvo'ti viyArittA taM Dahei / so baDuo dukkammalesanijjaraNe suhabhAvapariNaIe vANArasIe nivo jaao| ___ so dhammaruI 'te dhaNNA sappurisA je mokkhamagaM aNupattA jIvANaM kammabaMdhassa kAraNaM na huMti' evaM ciMtamANo suddhatavacaraNo dukkaDagarihaniMdaNeNa hayapAvakammo gAmANugAmaM viharei / jao uttaM - savvAsiM payaDINaM, pariNAmavasA uvakkamo bhnnio| pAyamaNikAiyANaM, tavasA u nikAiyANaM pi // egayA so nariMdo rAyamaggaMmi kaMmi vi muNimmi diDhe jAIsaraNaM patto / nAesu niyamaraNesu rAyA AsaNattho bhaNei logaM gaMgAe nAvio naMdo 1, sabhAe gharakoilo 2 / haMso mayaMgatIrAe 3 sIho aMjaNapavvae 4 // 1 // vANArasIe baDuo 5, rAyA 6 ettheva saMbhUo // eyaM saddhasilogaM jo pUrei tassa rajjaddhaM demi / kayAvi so dhammaruI aNagAro viharamANo tattha nayarIe samAgao, ArAme tarumUle saMThio / tayA tattha arahaTTavAhagamuhAo taM saddhasiloga soccA muNiNA sesaM kahiyaM jahA 'eesiM ghAyago jAo, so ettheva samAgao' // so arahaTTavAhago silogaddhaM soccA nariMdasahAe. Agamma rAyapurao taM kahIa / rAyA niyaM maraNaduhaM sariuM mucchAe dharaNIe paDio / sahAjaNA taM arahaTTagaM haNiuM pauttA / suddhipatteNa nariMdeNa hammaMto arahaTTago rakkhio / puNo vi puDhe - 'kattha tumae eyaM laddhaM ?' / teNa vuttaM - 'samaNAo' / tatto niveNa niNNIyaM - 'so eso muNivaro na saMdeho / kaha vi puNNajoeNa laddhAiM rajjasuhAI, kuvie taMmi muNiMde, maraNe tAI dUrIbhavissaMti / tao sayaM parehi pi khAmeyavvo mahAsatto muNI' / puvvaM tassa hiyayabhAvajANaNatthaM 99 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahANapurise paTThavei / te tattha gaMtUNa vaMdittA saMtappANaM muNidaM naccA nivaM jANAvei / nariMdo savviDDhIe samAgao samANo muNivarapayapaMkayaM namittA niyAvarAhaM khAmei / khamittA uvaesaM ca soccA sammattaM patto gihatthajoggavayAI giNhei / evaM so rAyA nimmalavayArAhaNeNa samAhIe kAlaM kiccA kameNa devaloge gao / kameNa sivaM gamihii / dhammaruI vi aNagAro savvapAvaM AloittA paDikkamittA saggaM gao, kameNa sijjihii / evaM dujjaNassAvi susAhusaMsaggo pariNAme suhadAyago hoi / uvaeso - soccA nAviyanaMdassa, bhave dukkhaparaMparaM / AsAyaNaM na kuvvejjA, niggaMthANaM mahesiNaM // susAhujaNasaMsagge naMdanAviassa kahA samattA - jayaMtIpayaraNAo * * * 100 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Little drop of water, Little grains of sand, Made the mighty ocean, And the pleasant land; So the little minutes Humble, though, they may be, Make the mighty ages, Of eternity. kSudrA jalabindavaH laghukAzca sikatAkaNAH nirmimate vikrAntaM mahAsamudraM ramaNIyAM bhUmiM ca; tathaiva laghukAH kSaNAH atIva tucchAstathA'pi nirmimate sanAtanAn Urjasvala-yugAn !! Kirit Graphics: 09898490091