Book Title: Mahavira Vani
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: Bharat Jain Mahamandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002750/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vApI pra.vevaradAsa vozI-- It www.aurelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa bhagavAna mahAvIra Jain Education For Pivated Hainelibrary.org Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra - vANI mAnanIya zrI vinobA bhAve ke do zabda aura DaoN. bhagavAndAsakI prastAvanAke sAtha : sampAdaka : becaradAsa dozI Lates bhArata jaina mahAmaNDala, vardhA [ mArca 1953 ] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sugaNAbAI bar3ajAte jaina granthamAlA-4 (dillI sastAsAhitya maMDala) pahalI bAra; bhUla aura anuvAda ke sAtha 2000 (vardhA bhArata jaina mahAmaMDala) dUsarI bAra mAtra anuvAda 1942 1000 tIsarI bAra mArca 1950 2000 cauthI bAra mArca 1953 2000 mUlya : savA do rupaye prakAzakaH jamanAlAla jaina prabandha maMtrI bhArata jaina mahAmaMDala, vardhA parameSTIdAsa jaina jainendra presa lalitapura (u0 pra0) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . samarpaNa sau. zrImatI ajavAlI kojinakI saprema sahacAritA ke binA - sAhitya-kSetra meM maiM kucha bhI nahIM kara sakatAsAdara samarpaNa -becaradAsa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - viSaya-sUcI 1 viSaya pRSTha viSaya pRSTha prakAzaka kI ora se 5 13 kaSAya-sUtra ... 87 saMpAdakIya 7 14 kAma-sUtra , ... 93 mahAvIra aura unakI vANI 20 15 azaraNa-sUtra '... maiM unhoMkA kAma kara rahA hU~ 22 16 bAla-sUtra 5 ... mahAvIra vANI ke tRtIya 17 paNDita-sUtra .... saMskaraNa kI prastAvanA 23 18 Atma-sUtra : ... 1 maMgala-sUtra ... . 3 19 lokatattva-sUtra ... 2 dharma-sUtra 2 ... 7 20 pUjya-sUtra 4. ... 135 3 ahiMsA-sUtraH ... ___21 brAhmaNa-sUtra'"... 141 4 satya-sUtra 22 bhikSu-sUtra " ... 147 5 astenaka-sUtra ... 23 mokSamArga-sUtra ... 155 6 brahmacarya-sUtra ___ 24 jatimadanivAraNa-sUtra 165 7 aparigraha-sUtra ... 25 kSamApana-sUtra ... 171 8 arAtribhojana-sUtra pAribhASika zabdoMke artha 173 9 vinaya sUtra ... 10 caturaMgoya-sUtra ... mahAvIravANIke padyoMkI 11-1 apramAda-sUtra akSarAnukramaNikA 179 11-2 apramAda-sUtra 71 zuddhipatraka ... 188 12 pramAdasthAna-sUtra 3 79 saMskRtAnuvAda ... 1-50 5 asA ... AM - - - Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka kI ora se pahalI bAra 'mahAvIra vANI ' sastA sAhitya maMDala, naI dillI kI orase janavarI san 1942 meM prakAzita huI thI / usake bAda mahAmaNDala kI ora se, sugaNAbAI granthamAlA ke antargata hI, isakA kevala hindI anuvAda - aMza prakAzita kiyA aura prAyaH amUlya hI vaha vitarita huA / aba yaha pustaka apane pUrva aura pUrNa rUpa meM sampAdaka aura prakAzaka kI anumatipUrvaka prakAzita kI jA rahI haiyaha hamAre liye prasannatA kI bAta hai / isa mahaMgAI meM bhI mUlya meM adhika vRddhi nahIM kI gaI hai / hama cAhate haiM ki isa 'vANI' kA ghara -ghara meM pracAra ho / sugaNAbAI- granthamAlA zrI. ciraMjIlAla jI bar3ajAte kI mA~ kI smRti meM cala rahI hai aura yaha usakA cauthA puSpa hai / isakI bikrI se prApta honevAlI rakama se yathA-zakti dUsare prakAzana bhI bheMTa kie jA sakeMge / AzA hai, isa pustaka kA samAjameM yathocita Adara aura upayoga hogA / dRSTi-doSa se yadi kucha azuddhiyA~ raha gaI hoM to kRpayA pAThaka sudhAra leM / } pannA bhuvana, bhusAvala vIra jayantI, 2476 tA0 31 mArca 1950 phakIracanda pan0 jaina prabandha maMtrI bhArata jaina mahAmaNDala Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punazca tIna varSa ke bAda 'mahAvIra-vANI' kA tIsarA saMskaraNa prakAzita ho rahA hai| ___isa bAra 'mahAvIra-vANI' meM sampAdaka ne kucha saMzodhana kie haiN| 'vivAda-sUtra' nikAlakara 'jAti-mada-nivAraNa sUtra' die gae haiM tathA kucha gAthAeM, nikAla dI gaI haiN| pAThakoM kI suvidhA ke lie pustaka kA hindI anuvAdaaMza alaga se chApA gayA hai| prAkRta aura saMskRta meM ruci na rakhane vAloM ke lie yaha saMskaraNa upayogI hogaa| pustaka paM0 parameSThIdAsa jI ke jainendra presa meM chapI hai| unakA jo sambandha hai vaha vyAvasAyikatA se Upara hai| unhoMne chapAI ke sambandha meM paryApta dilacaspI lI hai aura zuddha chapAI kA dhyAna rakhA hai| hama chapAI ke kAma ko jhADU dene kA kAma samajhate haiN| kitanA bhI bArIkI se dekhA jAya, kucha na kucha galatiyA~-azuddhiyA~ raha jAtI haiN| jo ho; bhAI parameSThIdAsa jI ko dhanyavAda denA apanI hI prazaMsA karane jaisA hogaa| vardhA 15 mArca, 53 -jamanAlAla jaina [6] Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TAVA WASESAMAAVATAVANIAMAVASAVAVAVAYASAN VIDIOXIDY9 AR A saMpAdakIya - - "mahAvIravANI'nI A jAtanI A zrIjI AvRtti gaNAya. prathama AvRtti 2000 nakala dillIsastAsAhitya maMDala dvArA prakAzita thayelI. pachI mULagAthA vinAno kevaLa hindI anuvAda (1000 nakala) bhAI zrIciraMjIlAlajI baDajAtepa potAnAM mAtuzrInA smaraNamAM vardhAthI chapAvelo. bhAIzrI ciraMjIlAlajI baDajAte sadgata zrI. jamanAlAlajI bajAjanA vizeSa saMparkamA AvelA jainadharmaparAyaNa eka sajana bhAI che. vardhAmA rahe che ane yathAzakti janasevAmAM tatparatA batAvI rahyA che. mahAvIravANI dvArA mAro emanI sAthe snehayukta madhura gADha paricaya thaI gayo che. mULa ane hindI anuvAdavALu A prastuta prakAzana temaNe potAnAM mAtuzrInA smaraNamA prakAzita karavA sAru mAre tatparatA dAkhavI che. te artha temanuM ahIM nAmasmaraNa savizeSa ucita che. A bhAI bhArata jaina mahAmaMDaLanA savizeSa kAryakara che. [7] Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyArabAda mULa sAthenI anuvAdavALI bIjI AvRtti (2000 nakala ) bhArata jaina mahAmaMDalanA kAryAdhyakSa bhAIzrI riSabhadAsa zaMkAjIpa potAnI ukta saMsthA dvArA prakAzita karelI. A prastuta AvRtti ( 2200 nakala ) paNa eja saMsthA (bhArata jaina mahAmaMDala ) bhAIzrI ciraMjIlAlajI baDajAtenI sahAyatA dvArA chApIne prakAzita karI rahI che. prakAzaka saMsthAnA prANarUpa bhAI rAMkAjIno paricaya mane vIsApura jelamAM 1930 mAM thayela che. teo tyAM satyAgrahI tarIke eka ke be varasanI jela laIne AvelA. dharmacarcAne nimitte mAro ane emano savizeSa paricaya thaI gayo. A bhAI hamaNAM hamaNAM potAno badho samaya rASTrasevA ane bhArata jaina mahAmaMDaLanI sArvajanika pravRttiomAM rokI rahyA che. mAnanIya zrI. vinobAjInI ahiMsAmUlaka bhUdAna yajJanI sarvodayI pravRttimAM emane vizeSa rasa che. A bhAI paNa vardhAmAM rahe che ane tethI ja vardhAmAM vaselA saMtakoTinA mahAnubhAvo sadgata zrI. ki. gha. mazaruvALA, nirvANa pAmelA pU. bApujI vagerenA saMparkamA rahenArA che. vardhA nivAsane kAraNe ane sadgata jamanAlAlajInI gosevA pravRttimAM vizeSa rasa hovAne lIdhe teo mAnanIya zrI. vinobAjInA paNa vizeSa saMparkamAM che. [<] Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAro ane emano jelanivAsa daramiyAna thayelo snehasaMparka mahAvIravANIne nimitte Aja sudhI pavo ne evo cAlu rahela che- vizeSa sumadhura gADha banela che. A bhAIne mahAvIravANI pratye nirvyAja prema che tene lIdhe ja teoe mAnanIya vinobAjIpAsedhI A pustaka vize vizeSa sUcana mAgeluM, pane pariNAme A pustakamAM thoDI vadhaghaTa thayelI che ane pALaLa saMskRta anuvAdano umero paNa thayela che. tathA A vANI mATe mAnanIya vinobAjInA khAsa sUcaka 'be zabdo' suddhAM maLI zakyA che. A mATe huM bhAI rAMkAjIno savizeSa AbhArI dhuM ane rASTrasevAnI asAdhAraNa pravRttimAM rokAyelA hovA chatAM zrI vinobAjIpa 'mahAvIravANI' pratye je potAno sadbhAva vyakta karI batAvyo che te mATe temano. paNa savizeSa AbhAra mAnavAnuM ahIM jatuM karI zakAya pama nathI. A vakhate mAnanIya DaoN. bhagavAnadAsa jIpa pote khAsa navI prastAvanA lekhI mokalI che eTalaM ja nahIM paNa temaNe sarva dharma samabhAvanI dRSTie ane pote kharekhara samanvayavAdI che e bhAvanAne lIghe navI prastAvanAmAM temaNe mahAvIravANI pratye potAnI asAdhAraNa lAgaNI pragaTa karela che ane jaina baMdhuonI udAratA bAbata asAdhAraNa vizvAsa batAvavA sAthai [3] Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIravANInA pracAra mATe potAno aMgata abhiprAya paNa darzAvala che. AthI khAsa AzA baMdhAya che ke taTastha DaoN. thA lAza budhAra bhagavAnadAsajInAM vacanonI jaina samAja jarUra kadara karaze. mahAvIravANI pratye DaoNkTara mahAzayanI lAgaNI badala ahIM huM temano paNa savizeSa.AbhAra mAnuM chu. 1942 thI 1953 sudhImAM mULa ane anuvAda sAthenI mahAvIravANInI traNa AvRttio thaI gaNAya ane jo temAM kevaLa hiMdI anuvAdavALI AvRttine meLavIe to cAra AvRttio paNa thaI gaNAya. Ama ekaMdara bAra varSanA gALAmAM A pustakanI sAta hajAra nakalo prajAmA pahoMcI kahevAya. AvA viSama samayamAM jyAM ahiMsA ane satyanA mArga tarapha prajAnAM mana DagamagatAM dekhAya che ane jyAre loko-bhagavAna mahAvIranA anuyAyI loko paNa tyAMsudhI ya mAnavA lAgyA che ke vyavahAramA satya ane ahiMsAno mArga nahIM ja vAlI zake, pa to maMdiramAM ke sabhAmAM bolI batAvavAno mArga che. eve kapare kALe A pustakanI sAta hajAra nakalo bAra varSanAyagALAmAM gaI te pustaka- ahobhAgya ja kahevAya. sauthI prathama AvRtti vakhate bhAI mAnamalajI golecchA (jodhapura-khIcanavALA) Arthika sahAyatA [.1.] Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApI mane potAno RNI banAvela te mATe te bhAIrnu nAmasmaraNa avazya karI lauM chu. pahelI AvRtti vakhate huM amadAvAdamA, DaoN. bhagavAnadAsajI banArasamAM bATaluM lAMcaM aMtara hoIne teo tatkAla prastAvanA lakhI mokale e kaThaNa hatuM, paraMtu mArA uparanA nirvyAja snehane lIdhe e kAma bhAI gulAbacaMda jaina (vartamAnamAM adhyakSa zrI mahAvIra bhavana pustakAlaya ane vAcanAlaya dillI 6) sArI rIte prayAsa karIne paNa bajAvI zakyA che eTale e svajananuM paNa nAma saMkIrtana ahIM jarUra karI larDa chai. A uparAMta mArA snehI kavi munizrI amaracaMdajI, paMDita sukhalAlajI, bhAI dalasukhabhAI (banArasa hindu yunivarsiTI) tathA bhAI zAMtilAlajI (byAvara gurukuLa mudraNAlaya )no paNa A pravRttimAM mane je sahakAra maLyo che te bhUlI zakAya tema nathI. A badhA mahAnubhAvono paNa huM jarUra RNA chaM. gujarAta yunivarsiTIe A pustakane inTaraArTanA prAkRtabhASAnA abhyAsakramamA yojeluM che te mATe e saMsthAno tema e saMsthAnA saMcAlakono paNa ahIM AbhAra mAnavo jarUrI che ane DaoN. bhagavAnadAsajIe paNa potAnI prastAvanAmA e saMsthAne abhinaMdana pAThavela che. chelle bhAI jamanAlAlajI jaina ('jainajagata' [11] Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA sahakArI saMpAdaka) tathA A pustakanA mULa tathA hindI anuvAdanA mudraka bhAI parameSThIdAsajI jaina (mAlIka jainendra presaH lalitapuraH uttarapradeza) e banne mahAzayoe A pustakanA mudraNamA je bhAre dilacaspI batAvela che te mATe temano baneno hu~ savizeSa AbhArI chu. ahIM A bAbata khAsa jaNAvavI joIe ke jo A banne bhAIoe pustakanA mudraNa-saMzodhana mATe dilacaspI na lIdhI hota to mudrArAkSasanA prabhAvane lIdhe pustakane aMte Apela zuddhipatraka keTalu ya lAMbuM thaI gayuM hota. DaoN. bhagavAnadAsajIe potAnI prastAvanAmAM jaNAvela che ke prastuta AvRttinA kAgaLa sArA nathI ane tenuM samarthaka kAraNa paNa pote ja samajAvela che. tema hu~ paNa ahIM A vAta namrapaNe jaNAvavAnI rajA laDaM chu ke prastuta pustakamAM mULa gAthAmonuM ane anuvAdanuM mudraNa manapasaMda nathI chatAM mahAvIra vANI pratye sadbhAva rAkhanAro vAcaka varga A mudraNa pratye paNa udAratA dAkhavI tene vadhAvI leze e AzA asthAne nathI. . mahAvIravANInI kAyApalaTa AgalI badhI AvRtimao karatAM A saMskaraNamA je vizeSatA che te A pramANe cha / [ 12 ] Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 mahAvIravANInI tamAma prAkRta gAthAono saMskRta anuvAda temanA saLaMga AMkaDA ApIne pAchaLa Apela che. je vAcako hindI nathI jANatA tema ja prAkRta paNa nathI jANatA temane arthe zrI vinobAjIe saMskRta anuvAda ApavAnI sUcanA karelI. te pramANe A anuvAda Apela che. temAM kyAMya kyAMya saMkSipta TippaNa paNa Apela che. saMskRta anuvAdanI bhASA Ama to saraLa saMskRta rAkhI che chatAM temAM chAMdasa prayogo paNa mULa prAkRta bhASA sAthe tulanA karI jovAnI dRSTie ApelA che. 2 AgalI AvRtti omAM sauthI prathama AvRttimAM mULa gAthAo 345 hatI, pachInI AvRttimAM paMdaramA azaraNasUtramA challe eka gAthA vadhArelI tethI temAM mULa gAthAo 346 thaI. A AvRttimAM kula gAthAo 314 ke paTale AgalI AvRtti karatAM AmAMthI batrIza gAthAo ghaTADI che. tenI vIgata A pramANe ch| bIjA dharmasUtramAthI cAra gAthAo ghaTADI che je gAthAo jUnI AvRttimAM pAMcamI, chaTThI, sAtamI bhane AThamI tathA agyAramI, bAramI ane teramI hatI arthAt bIjA dharmasUtramAthI kule sAta gAthAo ochI thaI che. trIjA ahiMsAsUtramAMthI jUnI AvRttimA je [13], Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24mI ane 25mI gAthA tathA dasamA caturaMgIyasUtramAthI junA pramANe 97mI bhane 98mI gAthA hatI te gAthAo AmAM ochI karI che. pachI agiyAramA bIjA apramAdasUtramAthI jUnI AvRtti pramANe 127 thI 135 sudhInI paTale kule nava gAthAo ochI karI che. covIzamuM vivAdasUtra Aja kADhI nAkhyu che paTale panI kule 19 gAthAo ochI thaI. Ama to 7+2+2+1+19 kule ogaNacALIza gAthAo ghaTI ke paTale badhI maLone 307 gAthAo rahevI joIe paNa 24mA vivAdasUtrane badale jAtimadanivAraNasUtra navu ja goThavyuM che. tenI gAthAo kule sAta che paTale 30747 maLI A AvRttimA kule 314 gAthA thaI, A jotAM jUnI AvRtti karatAM AmAMthI kule 32 gAthAo ghaTI. vAcakonI ruci pratyakSa jIvana tarapha rahe ane pratyakSa jIvana ja bhaviSyanA jIvanano pAyo che e mATe e tarapha ja vizeSa dhyAna khecAya te dRSTine lakSyamA rAkhI A AvRttimAM thoDIghaNI vadhaghaTa karI che. dhartamAnamA ApaNe joIe chIpa ke tamAma dharmAvalaMbIonuM dhyAna pratyakSa sRSTi karatAM parokSa sRSTi tarapha ghaNuM vadhAre che. teo Izvarane nAme, maMdirane nAme, devadevIone nAme, dharmanAM manAtA karma[14] Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMDone nAme ghaNo ghaNo bhoga Ape che, ghaNo ghaNo tyAga kare ke ane paq bIju ghaj ghaNuM kaSTa sahana kare che tema chatAM ApaNuM vartamAna jIvana sukhamaya, saMtoSamaya, zAMtimaya nathI banI zakatuM. kuTuMbamA pavo ja vikhavAda cAlyA kare che ane samAjamAM tathA rASTramAM paNa pavA ja hAnikAraka vikhavAdo thayA kare che, navA navA vadhyA kare che. ApaNuM lakSya vartamAna jIvananAM zAMti sukha saMtoSa ane vAtsalya tarapha ja hoya to Aq kema banI zake ? | A tarapha vizeSa lakSya khecAya mATeja A saMskaraNamAM thoDI kAMTachAMTa karI che. bhAI rAMkAjInI sUcanA A ja hakIkatane lakSyamA rAkhIne kAMTachAMTa mATe thapalI hatI paTale paNa A kAMTachAMTa karavAnu gamI gayuM che. A mahAvIravANI ApaNA pratyakSa jIvanamAM sukha zAMti saMtoSa ane vAtsalya preranArI thAya pa eka ja AkAMkSA che. mahAvIravANInA je vAcako ajaina che temane sAha mahAvIravANImAM pAvelu lokatattva sUtra 19 muM kAIka vadhAre paDatuM pAribhASika lAge kharaM chatAM ya te dvArA te vAcakone jana pravacana vize thoDI ghaNI mAhitI jarUra maLaze ema mAnIne tene badalyuM nathI. jaina pravacanamA janmajAtivAdane mULathI ja sthAna [15] Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, kharUM kahevAmAM Ave to bhagavAna mahAvIranA dharmacakra pravartananA je bIjA bIjA hetuo hatA temAM janmajAtivAdane mITAvI devAno paNa eka khAsa hetu hato ja. e vAtane lakSyamAM lAvavA khAtara 24 muM jAtimadanivAraNa sUtra khAsa sAMkaLavAmAM AvyuM che. te badhI gAthAo ane ene maLatI bIjI bIjI aneka gAthAo uttarAdhyayana sUtra vagere aneka sUtromAM bharI paDI che paraMtu te badhIne ahIM na ApatAM mAtra AcArAMga ane sUtrakRtAMga sUtramAthI thoDAM vacano vAnagI rUpe ahIM goThavelAM che. te uparathI vAcako joI zakaze ke jaina pravacanamA mULathI ja janmajAtivAdane jarAya sthAla nathI paTaluMja nahIM paNa eno vizeSa virodha bhagavAna mahAvIre ja pote karelo che. duHkha ane khedanI bAta to e che ke vartamAnamA jeo jaina dharmanA AcArya kahevAya che teo paNa hajI sudhI aspRzyatAne jALavI rahyA che ane kema jANe te temano sadAcAra na hoya tema pALI rahyA che. kharI rIte e rItanuM vartana jaina pravacanathI taddana viruddha che, ahiMsAnI dRSTie paNa taddana anucita che ane bhagavAna mahAvIranA vacanothI to e sadaMtara vegaLaM che. e vAta vartamAna jaina upadezakonA ane temanA anuyAyIonA khAsa khyAlamAM Ave mATe ja A jAtimadanivAraNa sUtrane ahIM sAMkaLeluM che. [ 16 ] Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta pustakamAM zramaNa bhagavAna mahAvIranuM eka suMdara citra jarUrI lAgatuM hatuM tathA temano mAnavatAnI dRSTie prAmANika paricaya mApavAnuM paNa teTaluMja jarUrI jaNAtuM hatuM chatAM ya AmAMthI pelaM citra mUkavAnuM to banI zakyuM che ane temano paricaya ApavAnuM hAla turata nathI banI zakyuM te mATe vAcako jarUra kSamA Apaze paNa nikaTanA bhaviSyamAM mahAvIravANIno gujarAtI anuvAda mAre vAcako samakSa raju karavAno manoratha che te vakhate A paricaya ApavA jarUra prayAsa karavAnuM dhArI rAkhyuM che. uparAMta je je vacano mahAvIravANImAM bhAvelAM che tevAM ja vacano buddhavANImAM ane vaidikavANImAMupaniSado jane mahAbhArata vageremAM-suddhAM maLI Ave che te aMgenuM tulanAtmaka lakhANa paNa A vANInI prastAvanAmAM jarUrI che ane Do. bhagavAnadAsajIpa potAnI prastAvanAmAM A 'vacano vize je eka bIjI sUcanA karelI che te vize paNa khAsa lakhavA jetuM che. temanI sUcanA e hatI ke A vacano bhagavAna mahAvIre je je prasaMge kahelAM hoya te tamAma prasaMgovALI DhUMkI noMgha te te vacano sAthe ApI devI joIpa jethI A vacanone vAMvatAM ja temano Azaya hRdayamAM jaDAI jAya ate A vacano vadhAre asarakAraka bane. [17] Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. banne muddAo vize paNa have pachI lakhavAnI kalpanA karI hAla to bhUkI chAMDI che. A uparAMta keTalAMka vacanono Azaya samajAvavA sAru thor3e vivecana kara jarUrI che. jemake dAkhalA tarIke-dharmasUtramA AvelI cothI gAthAno artha A pramANe chaH "jarA ane maraNanA vegathI dhodhabaMdha cahetA pravAhamA taNAtA prANIone mATe dharma ja beTarUpa che ane dharma ja zaraNarUpa che." Ano artha koI ema na samajI bese ke dharma koI paNa dehadhArInAM jarA ane maraNane aTakAvI zake che. jema janma ApaNe vaza nathI tema jarA ane maraNa paNa tamAmane mATe svAbhAvika che. moTA moTA jJAnIo, saMto, tIrthakaro ane cakravartIo kharA arthamAM dharmAvalaMbI thaI gayA paNa teo gharaDA thatAM aTakyA nahIM tema maratAM paNa aTakyA nahIM. mAtra temanu dharmAvalaMbana teone zAMtithI, saMtoSathI ane aviSamabhAve jIdhana jIvavAmA khapa lAgatuM ane dharmAvalaMbanano kharo artha paNa e ja che. - je vikAra svAbhAvika cha tene koI aTakAvI zake ja nahI mAtra te vikAro thatAM ApaNa kadAca ajJAnatAthI azAMti asaMtoSa upaje to dharmAvalaMbanathI temanuM samAdhAna thAya che. A artha 'dharma a zaraNarUpa [18] Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che' te vAkyane barobara che. A ja sete A ghacano vize AvAM TippaNo karavAnI jarUra che. saMpAdakIya kathanamAM have AdhI vadhAre lakhavaM Avazyaka nathI. A mahAvIravANI tamAma prANIne, tamAma bhUtone, tamAma jIvone ane tamAma sattvAne sukhakara, saMtoSakara ane samAdhAnakara nIvaDo etrI bhAvanA bhAvI viramuM chu mULa ane anuvAda pUro thayA pachI pAchaLa Apelo badho bhAga amadAvAdamAM zAradA mudraNAlaye chApela che. tenA mAlIka ane vyavasthApake A chApakAma ghaNuM ja suMdara thAya tema pUratI kALajI rAkhI che hai, e kAma ja kahI Ape cheH paTalaM ja nahIM citranI pasaMdagI paNa zrIbAlAbhAIe pote ghaNI kALajIthI karI che. A badhA mArA aMgata svajano che chatAM ya A mudraNAlayanA kAmane vizeSa prasiddhi maLe ra dRSTipa ja ahIM A presanA nAmanuM khAsa saMkIrtana karUM chaM. becaradAsa dozI tA. 9-7-53 12 / ba bhAratI nivAsa sosAyaTI alisabrija : amadAvAda-6 [ 9 ] Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra aura unakI vANI buddha aura mahAvIra bhAratIya AkAza ke do ujjavala nakSatra haiM. guru zukra ke samAna tejasvI aura maMgala-darzana. buddha kA prakAza duniyA meM vyApaka phaila gayA. mahAvIra kA prakAza bhArata ke hRdaya kI gaharAI meM paiTha gayA. buddhane madhyama-mArga sikhAyA. mahAvIra ne madhyastha-dRSTi dI. donoM dayAlu aura ahiMsA-dharmI the. buddha bodha-pradhAna the, mahAvIra vIryavAna tapasvI the| buddha aura mahAvIra donoM karmavIra the. lekhana-vRtti unameM nahIM thI. ye nigraMtha the. koI zAstra racanA unhoMne nahIM kI. para ve jo bolate jAte the, usImeM se zAstra banate the. unakA bolanA sahaja hotA thA. unakI bikharI huI vANI kA saMgraha bhI pIche se logoM ko ekatra karanA par3A. buddha vANI kA eka choTAsA sArabhUta saMgraha, dhammapada ke nAma se do hajAra sAla pahile hI ho cukA thA, jo bauddhasamAja meM hI nahIM, balki sArI duniyA meM bhagavadgItA ke samAna pracalita ho gayA hai. mahAvIra kI vANI abhI taka jainoM ke AgamAdi graMthoM meM, bikharI par3I thI. usameM se cuna karake, yaha eka choTAsA saMgraha, AtmArthiyoM ke upayoga ke liye zrI riSabhadAsajI kI preraNA se prakAzita kiyA gayA hai. vaise to isa pustaka kI yaha tIsarI AvRtti hai. para yaha [20] Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punarmudraNa nahIM hai, balki parivardhita AvRtti hai jisameM adhika vyApaka dRSTise saMkalana huA hai. mere sujhAva para isameM mUla vacanoM ke saMskRta rUpAMtara bhI diye haiM. usase mahAvIravANI samajhane meM sulabhatA hogii| dhammapada kAla-mAnya ho cukA hai. mahAvIra-vANI bhI ho sakatI hai, agara jaina-samAja eka vidvat-pariSada ke jariye pUrI chAnabIna ke sAtha, vacanoM kA aura unake krama kA nizcaya karake, eka pramANabhUta saMgraha logoM ke sAmane rakkhe. merA jainasamAja ko yaha eka vizeSa sujhAva hai. agara isa sUcanA para amala kiyA gayA to, jaina vicAra ke pracAra ke liye, jo pacAsoM kitAbeM likhI jAtI haiM, unase adhika upayoga isakA hogA. aisA apauruSeya saMgraha jaba hogA taba hogA, para taba taka pauruSeya-saMgraha, vyaktigata prayatna se, jo hoMge ve bhI upayogI hoNge| " sAdhaka sahacarI" nAma se aisA hI eka saMgraha zrI saMtabAlajI kA kiyA huA, prakAzita huA hai. yaha dUsarA prayatna hai. maiM cAhatA hUM ki kevala jaina samAja hI nahIM, para citta-zuddhi kI cAha rakhanevAle, jo jaina saMpradAya ke nahIM haiM ve bhI, isakA ciMtana manana kareMge. par3Ava chaparI (bihAra) 30-3-53 -vinobA [21] Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maiM unhIM kA kAma kara rahA hUM mahAvIra vANI mujhe bahuta hI priya lagI hai. saMskRta chAyA de rahe ho usase use samajhane meM sahUliyata hogI. Aja to meM buddha aura mahAvIra kI chatra chAyA meM unhIM ke pyAre bihAra meM ghUma rahA hUM aura mAnatA hUM ki unhIM kA kAma maiM kara rahA hUM. ina dinoM 'dhammapada' kI pustaka mere sAtha rahatI hai. jaba mahAvIra vANI kA ApakA nayA saMskaraNa nikalegA taba vaha bhI rakhUMgA. par3hane ke lie mujhe samaya mile yA na mile, koI ciMtA nahIM. aisI cIjeM najadIka rahIM to unakI saMgati se bhI bahuta mila jAtA hai. vaise pahele mahAvIra - vANI maiM dekha cukA hUM. phira bhI priya vastu kA punardarzana priyatara hogA. Ajakala saikar3oM pustakoM kI hara bhASAmeM bharamAra ho rahIM hai. agara merI cale to bahuta se lekhakoM ko maiM khetI ke kAma meM lagAnA cAhUMgA aura gItA, dhammapada, mahAvIra vANI jaisI caMda kitAboM se samAjako ujjIvana pahu~cAU~gA / * 66 par3Ava : aMbA (gayA) 11-11-52 -vinobA * UparakI paMktiyAM rAMkAjIko likhe gae eka patrase lI gaI hai jo unhoMne 'mahAvIra vANI' pustakake viSayameM likhI thiiN| [ 22 ] --- Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ke tRtIyasaMskaraNa kI prastAvanA adhyApaka zrI becaradAsa jIvarAja dozIjI kA patra, ti. 15-6-1953 I. kA mujhe ti: 18-6-'53ko milA, aura-naye saMskaraNake chape farme bhI mile| dvitIya kI apekSA isame jo parivartana kiyA gayA hai, arthAt kucha aMza chor3a diyA hai, kucha bar3hAyA hai, usakI carcA. zrIjamanAlAlajI jainane apane "punazca" zIrSakake nivedaname, kiyA hai tathA zrIbecaradAsajIne ukta patrame adhika vistAra se kiyA hai; phalataH, prathama aura dvitIyame 345 tathA 346 gAthA thIM, isame 314 haiN| 'jAtimadanivAraNasUtra' jo bar3hAyA hai vaha bahuta hI acchA, zikSAprada, samayocita, Avazyaka, samAjazodhaka sUkta hai / yadi anya pramukha jainAcAryoMkI uktiyA~, isakI TIkAke rUpame isake 'pariziSTa ' ke rUpame, nahIM to cauthe saMskaraName, rakha dI jAya to aura acchA ho; yathA raviSeNa (5 vIM zatI)ke 'padmacarita'me, [23] Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "manuSyajAtirekaiva, jAtinAmodbhavodbhavA, vRttimedAd hitabhedAt caaturvrnnymihaa'shnute| brAhmaNAH vratasaMskArAt, kSatriyAH zastradhAraNAta, vaNijo'rthArjanAt nyAyAt zUdrA nygvRttisNshryaat|" tRtIya saMskaraNa kA eka aura zlAghya vizeSa guNa yaha hai ki pratyeka zlokake nIce, usa prAcIna mUla graMthakA saMketa kara diyA hai jisame vaha milatA hai, yathA 'uttarAdhyanasUtra' 'dazavaikAlikasUtra', Adi / eka aura kArya, AgAmI saMskaraNoM me kartavya hai| prasiddha hai ki buddhadevane 'dhammapada'ko pratyeka gAthA vizeSa vizeSa avasara para kahI; una avasaroM ke varNana sahita 'dhammapada'ke koI koI saMskaraNa chape haiN| prAyaH mahAvIrasvAmIne bhI aise avasaroM para gAthA kahI hoMgI; unako bhI chApanA caahiye| yaha rIti isa deza kI bahuta purAnI hai; ati prAcIna itihAsa, purANa, rAmAyaNa, mahAbhArata, bhAgavata Adi me, adhyAtmazAstra, dharmazAstra, rAjazAstra, brahmavidyAke bhI, gUDha siddhAMta, AkhyAnakA kathAnakA~kI lapeTa me kahe gaye haiM, jo udAharaNo kA kAma dete haiN| isa prakAra se, rocakatA ke kAraNa, siddhAMta ThIka ThIka samajha me bhI A jAte haiM aura smRti me gar3a jAte haiM, kabhI bhUlate nhiiN| pustakake aMtameM saba gAthAo~kA saMskRta rUpAMtara chApa [24] Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diyA hai, yaha bhI bahuta uttama kAma kiyA hai| kAlake prabhAvase, mahAvIrake samayakI prAkRta bhASA (yathA unake samakAlIna buddhakI pAlI) lupta ho gaI hai, kiMtu saMskRta unase sahasA varSa pahile se Aja taka bhArata me par3hI, samajhI, aura vidvanmaMDalI me kucha kucha bolI bhI jAtI hai; ataH isa saMskaraNakA, ukta saMskRta anuvAdake hetu, usa maMDalImeM adhika pracAra aura Adara hogA, vizeSa kara bhAratake una prAMtoM me jahAM hindI abhI taka samajhI nahIM jAtI hai, yadyapi bhAratake naye saMvidhAna me use 'rASTrabhASA' ghoSita kara diyA hai| smaraNIya hai ki mahAvIra nirvANake kucha zatiyA~ bAda, jinAnuyAyI dhuraMdhara prakAMDa vidvAnone prAkRtabhASAkA prayoga chor3a diyA; kyoMki prAkRta bhASAe~ nitya badalatI rahatI haiM , yathA kAlidAsAdike nATakA~ke samaya kI ATha prAkRtA~ me se eka kA bhI vyavahAra Aja nahIM hai; ina vidvAnone apane race graMthoM kocirajIvitA dene ke liye saMskRtameM likhA; yathA, umAsvAmI (dvitIyazatAbdI I0)ne nitAMta prAmANika 'tattvArthAdhigamasUtra', jise digambara zvetAmbara donoM hI mAnate haiM; akalaMkane 'rAjavArtika' nAmakI TIkA 'tattvArthAdhigamasUtra' para; 'kalikAlasarvajJa' rAjaguru hemacaMdrAcArya (12vIM zatI)ne 'pramANamomAMsA', 'haima-bRhadabhidhAna' nAmaka saMskRta zabdoM kA koSa, tathA anya kaI vizAlakAya graMtha; haribhadra [25] Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9 vI) ne SaDdarzanasamuccaya'; samaMtabhadra (6vI~ ) ne 'AptamImAMsA' ; iti prabhRti / mujhe yaha truTi jAna par3atI hai ki isa naye saMskaraNa kA kAg2aja vaisA acchA nahIM hai jaisA prathama saMskaraNa kA thA / kyA kiyA jAya ? samayake pherase sabhI vastuoM ke mUlya me ativRddhi, eka ora; pustaka itanI maharSa na ho jAya ki alpavitta sajjana kraya na kara sakeM, dUsarI aura; ina do kaThinAiyoM ke bIca aisA karanA par3A / dUsarA kheda mujhe yaha hai kI isa zreSTha graMtha kA pracAra bahuta kama huaa| san 1951 kI janagaNanA me, jaino kI saMkhyA, sthUla aMkoM me, samagra bhArata me 1300000 (teraha lAkha ) thI; sabase adhika baMbaI rAjya me, 572000; phira rAjasthAna me, 328000; saurASTra me, 124000; madhyabhArata me, 100000; uttara pradezame, 98000 / teraha lAkha kI saMkhyA prAyaH do lAkha parivAroM me ba~TI huI samajhI jA sakatI hai / jaina parivAra prAyaH sabhI sAkSara hote haiM / yadi do kuloMke bIca me bhI eka prati rahai to eka lakSa pratiyA~ caahiyeN| so, pahile saMskaraNa ko do sahasra pratiyAM chapIM; syAt dUsare kI bhI [ 26 ] Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itanI hI; isa tIsare kI bhI prAyaH itanI cha mii| yaha saMkhyA kathamapi paryApta nahIM hai| chaH varSoM bAda, mata apraila mAsa me, vizeSa kAryavaza, mujhe kalakattA jAnA par3A / vahA~, kucha jaina sajjanoke nibaMdhase 27 aprailako, sundara aura vizAla 'jaina upAzrayabhavana 'me mahAvIrajayaMtI samArohakA prAraMbha, eka pravacanase karaneke liye gayA / prAyaH bAraha sau sajjana aura deviyA ekatra thii| maiMne pUchA ki 'mahAvIravANI' Apa logoMne dekhA hai ? kisIne bhI 'hA~' nahIM kahA / mujhe bahuta Azcarya huaa| kalakattAmeM prAyaH pA~ca sahasra jaina parivAra, jina me paccIsa sahasra prANI hA~ge, nivAsa karate haiM, aisA mujhe batalAyA gayA / paramezvarakI dayAse aura apanI vyApArakuzalatA aura utsAhase, jaina sajjana jaise sAkSara haiM vaise bahuvitta dhanI aura koI koI koTipati bhI haiM; yahI dazA baMbaI, rAjasthAna, saurASTra Adi prAntA~kI hai| yadi unake pAsa koI prAmANika sukhyAta sajjana chape paripatra lekara jAya~ to nizcayena lAkhoM rupaye isa uttama dharmakAryake liye sahaja me mila jAya~, aura eka lAkha pratiyA~kA, nahIM to kamase kama pacAsa sahasra kA, uttama saMskaraNa, acche puSTa kAg2az2a para aura acchI puSTa kapar3e kI jilda kA, chapa jAya, jaisA prathama [27 ] Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskaraNa kA thA jo sastA-sAhitya-maMDala, naI dillI se nikalA thA / jaina samAjane aauM rupaye suMdarase sundara maMdiroM aura mUrtiyA~ para vyaya kiyA hai| mahAvIra jinake upadeza Adezake pracArake liye lAkhau~ rupaye vyaya karanA usake liye kyA kaThina hai? . zrIbecaradAsajIke, ti. 29-6-1952ke posTakArDase vidita huA ki gujarAta yunivarsiTIne, prAkRtabhASA ke pAThyakramameM, 'inTara' vargake liye, mahAvIravANI ko rakha diyA hai| yaha bahuta sabhAjanIya abhinaMdanIya kAma kiyA hai| isase bhI graMthake pracAra me bahuta sahAyatA milegii| saura 19 ASADha, 2010 vi0 ) (DAkTara) bhagavAnadAsa ( jUlAI, 3 1953 I.) "zAMtisadana'', sigrA, banArasa-2 [28] Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 : maMgala-sutaM namokkAro namo arihaMtAM / siddhANaM / namo namo AyariyANaM / namo uvajjhAyANaM / namo loe savva sAhUNaM / eso paMca namukkAro, savvapAvapaNAsaNo / maMgalANaM ca savvesiM, paDhamaM havai maMgalaM // maMgalaM maMgalaM / maMgalaM / maMgalaM / kevalipannatto dhammo maMgalaM / arihaMtA siddhA sAhU [ paMcaprati sU 1] [ paMcaprati saMthArA0 sU0 ] Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 1: maGgala - sUtra namaskAra zrarhantoM ko namaskAra; siddhoM ko namaskAra; zrAcAryoM ko namaskAra; upAdhyAyoM ko namaskAra; loka (saMsAra) meM saba sAdhuoM ko namaskAra / - yaha paJca namaskAra samasta pApoM kA nAza karanevAlA hai, saba maGgaloM meM prathama ( murUpa ) maGgala hai | maGgala arhanta maGgala haiM; siddha maGgala haiM; sAdhu maGgala haiM; kevalI - prarUpita arthAt sarvajJa-kathita dharma maGgala hai / - Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI loguttamA arihaMtA loguttamA / siddhA loguttamA / sAhU loguttamA / kevalipannatto dhammo loguttmo| [paMcaprati. saMthArA. sU.] saraNaM arihaMte saraNaM pavajjAmi / siddha saraNaM pavajAmi / sAhU saraNaM pavajjAmi / kevalipannattaM dhamma saraNaM pavajjAmi / [paMcaprati0 saMthArA0 sU0] Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgala-sUtra lokottama zrarhanta lokottama (saMsAra meM zreSTha) haiM; siddha lokottama haiM; sAdhu lokottama haiM; kevalI-prarUpita dharma lokottama hai / zaraNa arhanta kI zaraNa svIkAra karatA hU~; siddhoM kI zaraNa svIkAra karatA hU~; sAdhuoM kI zaraNa svIkAra karatA hU~; kevalI-prarUpita dharma ko zaraNa svIkAra karatA huuN| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :2: dhamma-sutaM (1) dhammo maMgalamukkiTTha ahiMsA saMjamo tvo| devA vi taM namaMsanti jassa dhanme sayA maNo // 1 // [daza0 a0 / gA0 .] ahiMsa saccaM ca ateNagaM ca, tatto ya bambhaM apariggaraM ca / paDivajjiyA paMca mahavvayANi, carija dhamma jiNadesiyaM vidU // 2 // uttarAH zra0 21 gA0 12] pANe ya nAivAejjA, adinnaM pi ya nAyae / sAiyaM na musaM bUyA, esa dhamme vusImo // 3 // [sU. zru0 1 0 8 gA0 11 ] jarAmaraNavegeNaM, bujjhamANANa pANiNaM / dhammo dIvo paiTTA yU, gaI saraNamuttamaM // 4 // [ uttarA0 a0 23 gA068] Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :2: dharma-sUtra dharma sarvazreSTha maGgala hai| ( kauna-sA dharma ?) ahiMsA, saMyama aura tapa / jisa manuSya kA mana ukta dharma meM sadA saMlagna rahatA hai, use devatA bhI namaskAra karate haiN| (2) . ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya aura aparigraha-ina / pAMca mahAvatoM ko svIkAra karake buddhimAna manuSya jina-dvArA upadiSTa dharma kA AcaraNa kare / choTe-bar3e kisI bhI prANI kI hiMsA na karanA; adatta ( binA dI huI vastu) na lenA, vizvAsaghAtI asatya na bolanA-yaha aAtmanigrahI satpuruSoM kA dharma hai| (4) jarA aura maraNa ke vegavAle pravAha meM bahate hue jIvoM ke liye dharma hI eka-mAtra dvIpa, pratiSThA, gati, aura uttama zaraNa hai| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI jahA sAgaDio jANaM, samaM hiccA. mahApahaM / visama magamoieNo, akkhe bhaggammi soyaI // 5 // [uttarA0 a05 gA0 14] (6) evaM dhamma viukkamma, ahamma paDivajiyA / bAle maccumuhaM patte, akkhe bhagge va soyaI // 6 // [uttarI a05 gA. 5] jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyattaI / ahammaM kuNamANassa, aphalA janti rAio // 7 // [uttarA: a. 14 gA0 24 ] (8) jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyattaI / dhammaM ca kuNamANassa, saphalA janti rAio // 8 // [uttarA. a0 14 gA0 25] (6) jarA jAva na pIDei,, vAhI jAva na vaDDhai / jAvidiyA na hAyaMti, tAva dhamma samAyare / / 6 / / [daza0 a08 gA0 36] Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma-sUtra (5) jisa prakAra mUrkha gAr3IvAna jAna-bUjhakara sApha-suthare rAja-mArga ko chor3a viSama (U~ce-nIce, Ubar3a-khAbar3a) mArga para jAtA hai aura gAr3I kI dhurI TUTa jAne para zoka karatA hai usI prakAra mUrkha manuSya dharma ko chor3a adharma ko grahaNa kara, anta meM mRtyu ke muMha meM par3hakara jIvana kI dhurI TUTa jAne para zoka karatA hai| jo rAta aura dina eka bAra atIta kI ora cale jAte haiM, ve phira kabhI vApasa nahIM pAte; jo manuSya adharma (pApa) karatA hai, usake ve rAta-dina bilkula niSphala jAte haiN| ___ jo rAta aura dina eka bAra atIta kI ora cale jAte haiM, ve phira kabhI vApasa nahIM pAte; jo manuSya dharma karatA hai usake ve rAta aura dina saphala ho jAte haiN| jabataka bur3hApA nahIM satAtA, jabataka vyAdhiyA~ nahIM bar3hatIM, jabataka indriyA~ hIna (azakta) nahIM hotI, tabataka dharma kA bhAcaraNa kara lenA cAhiye-bAda meM kucha nahIM hone kaa| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mahAvIra-bANI marihisi rAyaM ! jayA tayA vA, maNorame kAmaguNe vihAya / iko hu dhammo naradeva ! tANaM, na vijaI annamiheha kiMci // 10 // [uttarA0 a0 14 gA0 4.] Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama-sUtra (10) he rAjan ! jaba Apa ina manohara kAma-mogoM ko chor3akara -loka ke yAtrI baneMge, taba eka-mAtra dharma ho Apako sA kregaa| he naradeva ! dharma ko chor3akara jagat meM dUsarA koI bhI rakSA karane vAlA nahIM hai| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA-suttaM (11) tatthimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desiyaM / ahiMsA niuNA diTThA, savvabhUesu saMjamo // 1 // [daza0 zra0 6 gA06 (12) jAvanti loe pANA, tasA aduvA thAvarA / te jANamajANaM vA, na haNe no vi ghAyae // 2 // [daza a0 6 gA0 ..] (13) sayaM tivAyApa pANe, aduva'nna hiM ghAyae / haramantaM vA'NuzANAi, veraM vaDDhai appaNo // 3 // [sUtraH zru. 1 a / u0 / gA8 3] (14) jaganissiehiM bhUehi, tasanAmehiM thAvarehiM ca / no tesimArabhe daMDaM, maNasA vayasA kAyasA ceva / / 4 // [uttarA0 a08 gA0 18] Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA-sUtra bhagavAna mahAvIra ne aThAraha dharma-sthAnoM meM sabase pahalA sthAna ahiMsA kA batalAyA hai| saba jIvoM ke sAtha saMyama se vyavahAra rakhanA ahiMsA hai; vaha saba sukhoM ko denevAlI mAnI gaI hai / saMsAra meM jitane bhI trasa aura sthAvara prANI haiM una saba ko, jAna aura anajAna meM na svayaM mAranA cAhie aura na dUsaroM se maravAnA caahie| (13) jo manuSya prANiyoM ko svayaM hiMsA karatA hai, dUsaroM se hiMsA karavAtA hai aura hiMsA karanevAloM kA anumodana karatA hai, vaha saMsAra meM apane liye vaira ko bar3hAtA hai / (14) saMsAra meM rahane vAle trasa aura sthAvara jIvoM para,mana se, vacana se aura zarIra se,-kisI bhI taraha daMDa kA prayoga na karanA caahie| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 15 ) , save jIvA va icchati jIviDaM na marijiSThaM / tadA pArivaha boraM, nigaMdhA vajjayaMti NaM // 5 // 14 [ daza0 a0 ( 16 ) tthaM savva savvaM dissa, pANe piyAyae / na haraNe pANiNo pANe, bhayaverAo uvarae // 6 // [ uttarA0 a0 6 gA0 7] 6 gA0 11 ] ( 17 ) maImaM paDilehiyA / savvAhi arajuttIhiM, savve tadukkhA ya, o san na hiMsayA // 7 // [ sUtraH zra0 1 pra0 11 gA0 hai ] (18) evaM khu nANiNo sAraM, jaM na hiMsai kiMvaNa / ahiMsAsamayaM caiva eyAvantaM viyANiyA // 8 // | sva0 zra 10 11 gA0 10 ] Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA-sUtra ( 15 ) sabhI jIva jInA cAhate haiM, maranA koI nahIM cAhatA isIlie nigrantha (jaina muni) bora prANi-vadha kA sarvathA parityAga karate haiM / (16) bhaya aura vaira se nivRtta sAdhakako, jIvana ke prati moha-mamatA rakhanevAle saba prANiyoM ko sarvatra apanI hI AtmA ke samAna jAnakara unakI kabhI bhI hiMsA na karanI cAhie / (17) buddhimAn manuSya chahoM jIva-nikAyoM kA saba prakAra kI yuktiyoM se samyakjJAna prApta kare aura 'sabI jIva duHkha se ghabarAte haiM 'aisA jAnakara unheM duHkha na pahu~cAye / 15 (18) zAnI hone kA sAra hI yaha hai ki vaha kisI bhI prANI kI hiMsA na kare / - itanA hI zrahiMsA ke siddhAnta kA jJAna zreSTa hai / yahI ahiMsAkA vijJAna hai / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mahAvIra-vANI (16) saMbujjhamANe u nare maImaM, pAvAu appANaM nivaejjA / hiMsappasUyAI duhAI mattA, verAnubandhINi mahabbhayANi // 6 // [ sUtra0 zru. / zra. 18 gA0 21] (20) samayA savvabhUesu, sattu-mittesu vA jage / pANAivAyaviraI, jAvajjIvAe dukkara // 10 // [uttarA : a0 16 gA0 25] Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA-sUtra (16) samyaka bodha ko jisane prApta kara liyA vaha buddhimAn manuSya hiMsA se utpanna honevAle vaira-vaddhaka evaM mahAbhayaMkara duHkhoM ko jAnakara apane ko pApa-karma se bacAye / (20) saMsAra meM pratyeka prANI ke prati-phira vaha zatru ho thA mitra * samabhAva rakhanA, tathA jIvana-paryanta choTI-moTI sabhI prakAra kI hiMsA kA tyAga karanA-vAstava meM bahuta Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacca-suttaM (21) niccakAla'ppamatteNaM, musAvAyavivajjaNaM / bhAsiyavyaM hiyaM saccaM, niccA''utteNa dukkaraM // 1 // [ uttarAH a 16 gA0 26 ] appaNaTThA paraTThA vA, kohA vA jai vA bhayA / hiMsagaM na musaM bUyA, no vi anna vayAvae // 2 // daza0 a0 6 gA0 12 ] (23 ) musAvAo ya logammi, saJcasAhUhiM grhio| avissAsoM ya bhUyA, tamhA mosaM vivajjae // 3 // [ daza0 a0 6 gA0 13 ] (24) na lavejja puTTho sAvajja, na nirahana mammayaM / appaNaTThA paraTThA vA, ubhayassantareNa vA // 4 // [ uttarA0 a0 1 gA0 25 ] Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya-sUtra (21) sadA zrapramAdI aura sAvadhAna rahakara, asatya ko tyAga kara, hitakArI satya vacana ho bolanA caahie| isa taraha satya bolanA bar3A kaThina hotA hai / : 4H (22) apane svArtha ke lie athavA dUsaroM ke lie krodha se athavA aya se kisI bhI prasaMga para dUsaroM ko pIr3A pahu~cAnevAlA satya vacana na to svayaM bolanA, na dUsaroM se bulavAnA cAhie | --- (23) mRSAvAda ( zrasatya ) saMsAra meM sabhI satpuruSoM dvArA nindita rAyA gayA hai aura sabhI prANiyoM ko avizvasanIya hai; isalie mRSAvAda sarvathA chor3a denA cAhie | (24) apane svArtha ke lie, athavA dUsaroM ke lie, donoM meM se kisI ke bhI lie, pUchane para pApa-yukta, nirarthaka evaM marma-bhedaka bacana nahIM bolanA cAhie / -- Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-bANI taheva sAvaja'gumoyaNI girA, ohAriNI jA ya parovadhAyaNI / se koha loha bhaya hAsa mANavo, na hAsamANo vi giraM vaejjA / / 5 / / [ daza0 zra. 7 gA0 54 ] diTTha miyaM asaMdiddha, paDipuraNaM viyaMjiyaM / zrayaMpiramANuviragaM, bhAsaM nisira attavaM / / 6 / / [ daza0 a0 8 gA0 46 ] bhAsAe dose ya guNe ya jANiyA, tIse ya duTTha parivajae sayA / chasu saMjae sAmaNie sayA jae, vaejja buddha hiyamANulomiyaM // 7 // [ daza0 a0 7 gA0 56 ] ( 28 ) sayaM samecca aduvA vi soccA, . bhAsejja dharma hiyayaM payANaM / je garahiyA saNiyANappabhogA, na tANi sevanti sudhIradhammA / / / [ sUtra0 zru0 1 0 13 gA0 16 ] Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya-sUtra (25) zreSTha sAdhu pApakArI, nizcayakArI aura dUsaroM ko duHkha pahu~cAnevAlI vANI na bole / zreSTha mAnava isI taraha krodha, lobha, bhaya aura hAsya se bhI pApakArI vANI na bole / ha~sate hue bhI pApa-vacana nahIM bolanA caahie| (26) zrAtmArthI sAdhaka ko dRSTa (satya), parimita, asaMdigdha, paripUrNa, spaSTa-anubhUta vAcAlatA-rahita, aura kisI ko bhI udvigna na karanevAlI vANI bolanA caahie| (27) bhASA ke guNa tathA doSoM ko bhalI-bhA~ti jAnakara dUSita bhASA ko sadA ke lie chor3a denevAlA, ghaTakAya jIvoM para saMyata rahanevAlA, tathA sAdhutva-pAjana meM sadA tatpara buddhimAna sAdhaka kevala hitakArI madhura bhASA bole / zreSTha dhIra puruSa svayaM jAnakara athavA gurujanoM se sunakara prajA kA hita karane vAle dharmakA upadeza kare / jo AcaraNa nincha hoM, nidAnavAle hoM, unakA kabhI sevana na kre| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 26 ) sakasuddhi samupehiyA muNI, giraM ca duTTha parivajjae sayA / 22 miyaM aTTha aNuvIi bhAsee, sayAraNa majjhe lahaI pasaMsaraNaM // 6 // [ daza0 a0 7 gA0 55 ] ( 30 ) tava kAraNaM kANetti, paMDagaM paMDage tti vA / vAhiyaM vA vi rogi tti, teNaM core tti no vae ||10|| [ daza0 zra0 7 gA0 12 ] ( 31 ) vita va tahAmutti, jaM giraM bhAsae naro / tamhA so puTTho pAveM, kiM puraNa jo musaM vae ? // 11 // [ daza0 a0 7 gA0 ] ( 32 ) / taheva pharusA bhAsA, gurubhUovadhAiNI / saccA visA na vakttavyA, jo pAvassa zrAgamo ||12|| [ daza0 zra0 7 gA0 11 ] Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya-sUtra (26) vicAravAna muni ko vacana-zuddhi kA bhalI-bhAMti jJAna prApta karake dUSita vANI sadA ke lie chor3a denI cAhie aura khUba soca-vicAra kara bahuta parimita aura nirdoSa vacana bolanA cAhie / isa taraha bolane se satpuruSoM meM mahAna prazaMsA prApta hotI hai| (30) kAne ko kAnA, napusaka ko napusaka, rogI ko rogI aura cora ko cora kahanA yadyapi satya hai, tathApi aisA nahIM kahanA cAhie ! (kyoMki isase una vyaktiyoM ko duHkha pahu~catA hai|) jo manuSya bhUlase bhI mUlataH asatya, kintu Upara se satya mAlUma honevAlI bhASA bola uThatA hai, aura vaha bhI pApase achUtA nahIM rahatA, taba bhalA jo jAna-bUjhakara asatya bolatA hai, usake pApa kA to kahanA hI kyA ! (32) jo bhASA kaThora ho, dUsaroM ko bhArI duHkha pahu~cAnevAlI ho-vaha satya hI kyoM na ho-nahIM bolanI caahie| kyoM ki usase pApa kA prAsrava hotA hai / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . : 5: ateNaga-suttaM cittamaMtamacittaM vA, apyaM vA jai vA bahu / daMtasohaNamittaM pi, ugagaha se ajAiyA // 1 // [ daza a. 6 gA0 14 ] taM appaNA na giehati, no vi gibahAvae paraM / anna vA giehamANaM pi, nAgujANaMti saMjayA // 2 // [daza0 a0 6 gA0 15 ] uDDhe ahe ya tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA / hatthehiM pAehiM ya saMjamittA, adinnamanna su ya no gahejjA ||3|| [ sUtra0 zru0 1 0 1. gA0 2] ( 36 ) tivvaM tase pANiNo thAvare ya, __ je hiMsati AyasuhaM paDucca / je lUsae hoi adattahArI, _Na sikkhaI seyaviyassa kiMci // 4|| . [ sUtra zu. 1 a. 5 u0 1 gA0 4 ] | Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ astenaka-sUtra ( 33-34 ) padArtha sacetana ho yA acetana, alpa ho yA bahuta aura to kyA, dA~ta kuredane kI soMka bhI jisa gRhastha ke adhikAra meM ho usakI prAjJA liye binA pUrNa-saMyamI sAdhaka na to svayaM grahaNa karate haiM, na dUsaroM ko grahaNa karane ke liye prerita karate haiM, aura na grahaNa karane vAloM kA anumodana ho karate haiN| (35) U~cI, nocI aura tirachI dizA meM jahA~ kahIM bhI jo trasa aura sthAvara prANI hoM unheM saMyama se raha kara apane hAthoM se, paroM se,-kisI bhI aMga se pIr3A nahIM pahu~cAnI caahiye| dUsaroM kI binA dI huI vastu bhI corI se grahaNa nahIM karanI cAhie / jo manuSya apane sukha ke liye trasa tathA sthAvara prANiyoM kI ka ratA-pUrvaka hiMsA karatA hai unheM aneka taraha se kaSTa pahu~cAtA hai, jo dUsaroM kI corI karatA hai, jo aAdaraNIya bratoM kA kucha bhI pAlana nahIM karatA, ( vaha bhayaMkara kleza uThAtA hai)| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvaura-vANI ( 37 ) dantasohaNamAissa, adattassa vivajjaNaM / aNavajjesaNijjassa, giNhaNA avi dukaraM // 1 // - [uttarA0 a. 16 gA0 27 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ astenaMka-sUtra ( 37 ) dA~ta kuredane kI sIMka zrAdi tuccha vastue~ bhI binA die corI se na lenA, (bar3I cIjoM ko corI se lene kI to bAta hI syA ? ) nirdoSa evaM eSaNIya bhojana-pAna bhI dAtA ke yahA~ se diyA huA lenA, yaha bar3I duSkara bAta hai| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 6 : baMbhacariya-sutaM ( 38 ) viraI ababhacerassa kAmabhogarasannuraNA / " gaM mahavvayaM baMbha, dhAreyavvaM sudukkaraM // 1 // [ uttarA0 a0 13 gA0 28 ] ( 36 ) abhacariyaM ghoraM, pamAyaM durahiTThiyaM nA''yaranti kuNI loe, bheyAyayaNavajjiraNo ||2|| [ daza0 zra. 6 gA0 16 ] (8) mahAdosasamussayaM / ' mUlameyamahammassa tamhA mehuNasaMsagaM, niggaMthA vajjayanti gaM ||3|| [ daza0 zra0 6 gA ( 41 ) vibhUsA itthisaMsaggo, paNIyaM rasabhoyaNaM / narassattagave sirasa, visaM tAlauDaM jahA ||4|| ,, ] [ daza: a. 8 gA0 27 ] Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya-sUtra ( 38 ) kAma-bhogI kA rasa jAna lenevAle ke lie a-brahmacarya se virakta honA aura ugra brahma varya mahAvata kA dhAraNa karanA, bar3A kaThina kArya hai| ( 36 ) jo muni saMyama ghAtaka doSoM se dUra rahate haiM, ve loka meM rahate hue bhI duHsevya, pramAda-svarUpa aura bhayaMkara a-brahmacarya kA kabhI sevana nahIM krte| yaha a-brahmacarya adharma kA mUla hai, mahA-doSoM kA sthAna hai, isalie nigrantha muni maithuna-saMsarga kA sarvathA parityAga karate haiN| (41 ) Atma-zodhaka manuSya ke lie zarIra kA zRMgAra, striyoM kA saMsarga aura pauSTika svAdiSTa bhojana- saba tAlapuTa viSa ke samAna mahAn bhayaMkara haiN| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bha itthI mahAvIra vANI ( 42 ) rUbalAvara vilAsahAsaM, na cittaMsi nivesaittA, daru da vabasse samaNe tavassI ||5|| jaMpiyaM igiya-pehiyaM vA / [ uttarA0 0 32 gA0 14 ] adaMsaNaM cetra apatthaNaM ca, ( 43 ) aciMtaNaM cetra akittaM itthIjassA''riyajbhANajuggaM, samaM ca saMthavaM thIhiM, baMbhacerarao bhikkhu, hiyaM sayA baMbhavae rayANaM || 6 || ca / maraNapalhAyajaraNaraNI, kAmarAgavivaDDhaNI / baMbhacerarao bhikkhu, thIkahaM tu vivajjae ||7|| [ uttarA0 a0 32 gA0 15 ] ( 88 ) [ uttarAH zra0 16 gA0 2 ] ( 45 ) saMkaha ca zrabhikkhaNaM / niccaso parivajjae ||6|| [ uttarA0 a0 16 gA0 3 ] Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya-sUtra 30 (42) zramaNa tapasvI striyoM ke rUpa, lAvaNya, vilAsa, hAsya, madhuravacana, saMketa-ceSTA, hAva-bhAva aura kaTAkSa zrAdi kA manameM tanika bhI vicAra na lAye, aura na inheM dekhane kA kabhI prayatna kare / (43) striyoM ko rAga-pUrvaka dekhanA unakI abhilASA karanA, unakA cintana karanA, unakA kIrtana karanA, zrAdi kArya brahmacArI puruSa ko kadApi nahIM karane cAhie / brahmacarya vrata meM sadA rata rahane kI icchA rakhanevAle puruSoM ke lie yaha niyama atyanta hitakara hai, aura uttama dhyAna prApta karane meM sahAyaka hai / ( 44 ) brahmacarya meM anurakta bhikSu ko manameM vaiSayikaM aAnanda paidA karanevAlI tathA kAma-bhoga kI Asakti bar3hAne vAlI strI-kathA ko chor3a denA caahie| brahmacarya-rata bhikSu ko striyoM ke sAtha bAta-cIta karanA aura unase bAra-bAra paricaya prApta karanA sadA ke lie chor3a denA cAhiye / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI (46) aMgapaccaMgasaMThANaM, cArullakyi-pehiyaM / baMbhaceraro thINaM, cakkhugijha vivajjae // 6 // [ uttarA0 a0 16 gA0 4 ] (47) kUiyaM ruiyaM gIyaM, hasiyaM thaNiya-kandiyaM / baMbhacerarI thINaM, soyagijma vivajjae // 10 // [ uttarA0 a0 16 gA.5] (48) hAsaM ki raI dappaM, sahassA'vattAsiyANi ya / baMbhaceraro thINaM, nANucinte kayoi vi // 11 // [ uttarA0 a0 16 gA0 6 ] (46) paNIyaM bhattapANaM tu khippaM mayavivaDDhaNaM / baMbhaceraro bhikkhU , niccaso parivajjae // 12 // [ uttarA0 a. 16 gA0 . ] ( 50 ) dhammaladdhamiyaM kAle, jattatthaM paNihANa / nAimattaM tu bhujejjA, babhaceraro sayA // 13 // [ uttarA0 a0 16 gA. 8 ] Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya-sUtra brahmacaryarata bhitu ko meM to striyoM ke aGga-pratyaGgoM kI sundara prAkRti kI ora dhyAna denA cAhie, aura na bhA~khoM meM vikAra paidA karanevAle hAva-bhAvoM aura sneha-bhare moThe bacanoM ko hI or| (47) brahmacarya-rata bhinu ko striyoM kA kUjana (adhyakta AvAja) rodana, gIta, hAsya, sIskAra aura karuNa-krandana--jinake sunane para vikAra paidA hote haiM-sunanA chor3a denA cAhie / brahmacarya-rata minu striyoM ke pUrvAnubhUna hAsya, kor3A, rati, darpa, sahasA-vitrAsana Adi kAryoM ko kabhI bhI smaraNa na kre|| (46) brahmA carya-rata bhikSu ko zIghra hI vAsanA-vardhaka puSTi kAraka bhojana-pAna kA sadA ke lie parityAga kara denA cAhie / brahmacarya-rata sthira-citta bhikSu ko saMyama-yAtrA ke nirvAha ke lie hamezA dharmAnukUna vidhi se prApta parimita bhojana ho karanA caahie| kaisI hI bhUkha kyoM na lagI ho, lAnadha-vaza adhika mAtrA meM kabhI bhojana nahIM karanA cAhie / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI (51) jahA davaMggI paurindhaNe vaNe, . samAruo novasama uvei evindiyaggI vi pagAmabhoiNo, na bhayArissa hiyAya karasaI // 14 // [ uttarA0 a0 32 gA0 11 ] (52) vibhUsaM parivajjejjA, sarIraparimaMDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, siMgAratthaM na dhorae // 15|| [ uttarA0 zra) 16 gA0 6 ] (53) sadda rUve ya gandhe ya, rase phAse taheva ya / paMcavihe kAmaguNe, niccaso parivajjae / / 16 / / [ uttarA0 a 16 gA. 10 ] dujjae kAmabhoge ya, niccaso priyjje| saMkaTThANANi savvANi, vajjejjA pANihAvaM // 17 // [ uttarAma aya 6 mA 11 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya-sUtra 35 jaise bahuta jyAdA iMdhanavAle jaGgala meM pavana se uttejita dAvAgni zAnta mahIM hotI, usI taraha maryAdA se adhika bhojana karanevAle brahmacArI kI iMdriyAgni bhI zAnta nahIM hotii| adhika bhojana kisI ko bhI hitakara nahIM hotaa| (52) brahmacarya-rata bhikSu ko zrRMgAra ke lie, zarIra kI zobhA aura sajAvaTa kA koI bhI zra GgArI kAma nahIM karanA cAhiye / (53) brahmacArI bhikSu ko zabda, rUpa, gandha, rasa aura sparza-ina pA~ca prakAra ke kAma-guNoM ko sadA ke liye chor3a denA caahiye| (54) sthira-citta bhikSu, durgAya kAma-bhogoM ko hamezA ke lie chor3a de| itanA hI nahIM, jinase brahmacarya meM tanika bhI kSati pahu~canekI sambhAvanA ho, una saba zaGkA-sthAnoM kA bhI use parityAga kara denA caahie| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 mahAvIra-vANI kAmANugiddhippabhayaM khu dukkheM, savvassa logassa sadevagassa / ja kAiyaM mANasiyaM ca kiMci, tassa'ntarga gacchaI vIyarAgo // 18 // [ utarA thaH 32 gA "] devadAevagandhavyA, jakkharakkhasakinnarA / baMbhayAri namaMsanti, dukkara je karenti taM // 16 // [ uttarA a gA0 16 ] esa dhamme dhuve nicce, sAsae jiNadesie / siddhA sijjhanti cANeNaM, sibhissanti tahA pre||2|| [ uttarA0 a0 16 gA0 17 ] Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya - sUtra (xx ) devaloka sahita samasta saMsAra ke zArIrika tathA mAnasika sabhI prakAra ke duHkha kA mUla eka mAtra kAma-bhogoM ko vAsanA hI hai| jo sAdhaka isa sambandha meM bItarAga ho jAtA hai, bahU zArIrika tathA mAnasika sabhI prakAra ke duHkhoM se chUTa jAtA hai / ( 56 ) jo manuSya isa prakAra duSkara brahmacarya kA pAlana karatA hai, use deva, dAnava, gandharva, yakSa, rAkSasa aura kinnara Adi sabhI namaskAra karate haiM / (57) yaha brahmavayaM dharma dhruva hai, miSya hai, zAzvata hai aura jimoSadiSTa hai| isake dvArA pUrvakAla meM kisane hI jIva siddha ho gaye haiM. vartamAna meM ho rahe haiM, aura bhaviSya meM hoMge / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 7: apparimgaha-sutaM (58) na so pariggaho vutto, nAyaputtreNa tAiNA / mucchA pariggaho vuptoM, ii vuttaM mahesiyA ||1|| [ daza0 a0 6 gA0 29 ] ( 56 ) parigrahavivajjaraNaM / dharaNa - dhanna - pesavaggesu, savvAraMbha- pariccAo, nimmamattaM sudukkaraM ||2|| [ uttarA0 a0 16 gAH 26 ] ( 60 ) biDmubheimaM loNaM, tellaM sappiM ca phANiye / na te sannihimicchanti, nAyaputta vorayA || 3 || - [ daza0 a0 6 0 18 ] ( 61 ) jaM pivatthaM ca pAyaM vA, kaMvala pAyapura cha pi saMjamalajjaSTA, dhArenti pariharanti ya / ||4|| [deza0 a0 6 0 20] Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 7: aparigraha - sUtra (48) prANimAtra ke saMrakSaka jJAtaputra ( bhagavAn mahAvIra ) ne kucha vastra Adi sthUla padArthoM ko parigraha nahIM batalAyA hai| vAstavika pari to unhoMne kisI bhI padArtha para mUchoM kA - zazakti kA rakhanA batalAyA hai / ( 46 ) pUrNa saMyamI ko dhana-dhAnya aura naukara-cAkara Adi sabhI prakAra ke parigrahoM kA tyAga karanA hotA hai / samasta pApa karmo kA parityAga karake sarvathA nirmamatva honA to aura bhI kaThina bAta hai / ( 60 ) jo saMyamI jJAtaputra ( bhagavAn mahAvIra ) ke pravacanoM meM rata haiM, ve bir3ha aura udveya Adi namaka tathA teja, ghI, gur3a Adi kisI bhI vastu ke saMgraha karane kA mana meM saMkalpa taka nahIM karate / ( 61 ) parigraha-virakta muni jo bhI vastra, pAtra, kambala aura rajoharaNa Adi vastue~ rakhate haiM, ve saba eka mAtra saMyama ko rakSA ke lie hI rakhate haiM kAma meM lAte haiM / (inake rakhane meM kisI prakAra kI Asakti kA bhAva nahIM hai / ) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-bANI (62) sambatthubahiNA buddhA, sNrkkhrnn-prigghe| zravi apaNo vi dehammi, nA''yaranti mamAiyaM // 5 // daza0 a0 6 gA0 22] (63) lohassesa aNupphAso, manne annayarAmabi / je siyA sannihIkAme gihI, pabbaie na se // 6 // diza. ma. 6 gA0 15] Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparigraha-sUtra (62) jJAnI puruSa, saMyama-sApaka upakaraNoM ke lene aura rakhane meM kahI bhI kisI bhI prakAra kA mamatva nahIM krte| aura to kyA, apane zarIra taka para bhI mamatA nahIM rkhte| saMgraha karanA, yaha andara rahanevAle lobha kI maja hai| ataeva meM mAnatA hU~ ki jo sAdhu maryAdA-virukha kucha bhI saMgraha karanA cAhatA hai, vaha gRhastha hai-sA nahIM hai| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arAibhoyaNa-surta arthagayami zrAicce, puratthA ya aNuggae / AhAramAiyaM savvaM maNasA vi na patthae / / 1 / / [daza0 zra: 8 gA0 28] santime suhamA pANA, tasA adu va thAvarA / jAI rAo apAsaMto, kahamesaNiyaM care ? // 2 // [daza a. 6 gA0 24] udaullaM bIyasaM sattaM, pAgA nivvar3iyA mahiM / diyA tAI vivajjejjA, rAo tatthaH kaI care ? // 3 // [dazaH zra. 6 gA0 25] (67) eyaM ca dosaM daLUNa, nAyaputteNa bhAsiyaM / savvAhAraM na bhujaMti, nigaMthA rAibhoyaNaM // 4 // daza: zra0 6 gA0 21 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrarAtri-bhojana-sUtra (64) sUrya ke udaya hone se pahale aura sUrya ke asta ho jAne ke bAda nirgrantha muni ko sabhI prakAra ke bhojana-pAna Adi kI mana se bhI icchA nahIM karanA cAhie / (65) saMsAra meM bahuta se trasa aura sthAvara prANo bar3e hI sUpama hote haiM ye rAtri meM dekhe nahIM jA sakate : taba rAtri meM bhojana kaise kiyA jA sakatA hai? (66) jamIna para kahIM pAnI par3hA hotA hai; kahIM bIja bikhare hote haiM, aura kahIM para sUcama kIr3e-makor3e prAdi jIva hote haiN| dina meM to unheM dekha-bhAlakara bacAyA jA sakatA hai, parantu rAtri meM unako bacA kara bhojana kaise kiyA jA sakatA hai ? (67) isa taraha saba doSoM ko dekhakara hI jJAtaputra ne kahA hai ki nimandha muni, rAtri meM kisI bhI prakAra kA bhojana na kreN| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-bANI ghauvdhihe vi AhAre, rAIbhoyaNavajA / satrihI-saMcao ceva, pajjeyambo sudukkara // 5 // [sarA a gA03.] pANivaha-musAdhAyA'datta-mehuNa-parigagahA virao / rAibhoyaNavira o, jIvo bhavaI praNAsavo // 6 // (sarAtra 3. gA ] Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arAtri-bhojana-sUtra (68) aja bAdi cAroM hI prakAra ke AhAra kA rAtri meM seksa nahIM karanA cAhie / itanA hI nahIM, dUsare dina ke lie bhI rAtri meM khAdya sAmagrI kA salmA karanA niSiddha hai| ataH zarAtribhojana vAstava meM bar3A duSkara hai| (66) hiMsA, bhUTa, corI, maithuma, parigraha aura rAtri-bhojana-jo bhISa inase virata (pRthaka) rahatA hai, vaha 'anAkhavA (AtmA meM pApa-pharma ke praviSTa hone ke dvAra bAmada kahalAte hai, Damane rahita amAnava) ho jAtA hai| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viNaya-suttaM (70) mUlAo khaMdhappabhavo dumassa, khaMdhAu pacchA samunti sAhA / sAhA-ppasAhA virahanti pattA, to ya se puSkaM phalaM raso ya // 1 // [ daza. 4) 6 u02 nA0] evaM dhammassa viNazro, mUla paramo se mokyo / jeNa kitti suyaM siggha, nimsesa cAbhigacchada // 2 // [daza: a. 6 u0 2 gA0 2] (72) aha paMcarhi ThANehiM, jehiM sikkhA na labhai / thambhA kohA pamAe, rogeNA''lassaeNa ya // 3 // [ uttarA0 bha0 11 gA0 3 ] Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya--sUtra (70) vRkSa ke mUla se sabase pahale skandha paidA hotA hai, skandha ke bAda zAkhAe~ aura zAkhAoM se dUparI choTI-choTI TahaniyA nikalatI haiN| choTI TahaniyoM se patte paidA hote haiN| isake bAda kramazaH phUla, phala aura rasa utpanna hote haiN| (71) isI bhA~ti dharma kA mUla vinaya hai aura mokSa usakA antima rasa hai / vinaya se hI manuSya bahuta jaldI zlAghAyukta saMpUrNa zAstra-jJAna tathA korti sampAdana karatA hai| (72) ima pA~ca kAraNoM se manuSya saDacI zikSA prApta nahIM kara sakatA: abhibhAna se, krodha se, pramAda se, kuSTha zrAdi roga se, aura mAnastha se| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mahAvIra - vANI (73-74) ada ahiM ThANehiM, sikkhAsIli ti buvai / ahamsire sayAdante, na ya mammamudAhare // 4 // nAsIle na visIle, na siyA ailolue / akohaNe sacarae, sikkhAsIli ti vuJcai ||5|| [ uttarA: a 11 gA0 4-2 ] ( 7. 2) ANAniha sakareM, iMgiyAgAra saMpanne se viNIe tti [ utarA guruNamuvavAya kArae / vuccai ||6|| aH 1 gA0 2 ] ( 76-76 ) a pannarasahi ThANehiM, suviNIe tti vuccai | nIyAvittI acavale, amAI akuhale // 7 // ahikkhivaI, pavandhaM ca na kuvvaI / metijamANo bhayai, surya laddha, na majjai ||6|| na ya pAvaparikrakhevI, na ya mittesu kuppai / piyasA'vi mittassa, rahe kallANa bhAsai // 6 // kalahaDamaravajjie, buddha abhijAie / hirimaM paDisalINe, suviNIe tti vuccai ||10|| [ uttarAH bha0 11 gA0 10-11-12-13 ] Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya-sUtra 46 (73-74) ina ATha kAraNoM se manuSya zikSA-zola kahalAtA hai : hara samaya haMsanevAlA na ho, satata iMdriya-nigrahI ho, dUsaroM ko marma-bhedI vacana na bolatA ho, suzIna ho, durAcArI na ho, rasalolupa na ho, satya meM rata ho, krodhI na ho-zAnta ho| (75) jo guru kI AjJA pAlatA hai, unake pAsa rahatA hai, unake iMgitoM tathA zrAkAroM ko jAnatA hai, vahI ziSya vinIta kahalAtA hai (76-76) ina pandraha kAraNoM se buddhimAna manuSya suvinIta kahalAtA hai : uddhata na ho-namra ho, capana na ho- sthira ho, mAyAvI / ho-sarala ho, kutUhalI na ho-gambhIra ho, kisI kA tiraskAra makaratA ho, krodha ko adhika samaya taka na rakhanA ho--zoghra ho gAnta ho jAtA ho, arane se mitratA kA vyavahAra rakhanevAloM ke prati. pUrA sadbhAva rakhatA ho, zAstroM ke adhyayana kA garva na karatA ho, kisI ke doSoM kA bhaNDAphor3a na karatA ho, mitroM para kodhita ma hotA ho, apriya mitra ko bhI poTa-pIche bhalAI ho karatA ho, kisI prakAra kA jhagar3A-phasAda na karatA ho, buddhimAna ho, abhijAta arthAt kuzIna ho, sajAzIla ho, ekAgra ho| . Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-bANI (80) ANA'ni sakare, gurUNamaNubavAyakArae / paDiNIe asaMbuddha, aviNIe tti vuccai // 1 // [ uttarA0 a. gA0 3 ] (81-83) abhikkhaNaM kohI havai, pabandhaM ca pakuvvaI / metijjamANo vamai, suyaM laddha Na majjaI / / 12 / / avi pAvaparikkhevI, avi mittesu kuppai / suppiyassA'vi mittamsa, rahe bhAsai pAvagaM // 13 // paieNavAdI duhile, thaddha ludru aNiggahe / asaMvibhAgI aciyatte, aviNIe tti vuccai // 14 // [ uttarA0 a0 11 gA0 78-6 ] (4) jassantie dhammapayAI sikkhe, tassantie veNaiyaM pauMje / sakArae sirasA paMjalIpro. kAya-girA bho ! maNasA ya nicca / / 15 / / [daza0 a0 1 0 1 gA0 12] Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya-sUtra (80) jo guru kI AjJA kA pAlana nahIM karatA, jo unake pAsa nahIM rahatA, jo unase zatrutA kA bartAva rakhatA hai, jo viveka-zUnya hai, use adhinIta kahate haiN| (81-83) jo bAra-bAra krodha karatA hai, jisakA krodha zIghra hI zAnta nahIM hotA, jo mitratA rakhanevAloM kA bhI tiraskAra karatA hai, jo zAstra par3hakara garva karatA hai, jo dUsaroM ke doSoM ko prakaTa karatA rahatA hai, jo apane mitroM para bhI kruddha ho jAtA hai, jo apane pyAre-se-pyAre mitra ko bhI pITha-pIche burAI karatA hai| jo manamAnA bola uThatA hai-yavAdI hai, jo snehIjanoM se bhI droha rakhatA hai, jo ahaMkArI hai, jo lubdha haiM, jo indriyanigrahI nahIM, jI pAhAra zrAdi pAkara apane sAdharmI ko na dekara akelA hI khAnevAlA avisaMbhAgI hai, jo sabako apriya hai, vaha bhavinIta kahalAtA hai| (84) ziSya kA kartavya hai ki vaha jisa guru se dharma-pravacana sIkhe, usako nistara vinaya-bhakti va re / mastaka para aMjali car3hAkara guru ke prati sammAna pradarzita kre| jisa taraha bhI hosake mana se, baccana se aura zarIra se hamezA guru kI sevA kare / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI (85) thaMbhA va kohA va mayappamAyA, gurusagAse viNayaM na sikhe / so ceva u tassa abhUibhAvo, phalaM va kIyassa vahAya hoi // 16 // [ daza0 a0 u. ) gA0 / ] (86) vivattI aviNIyassa, saMpattI viNIyassa ya / jasseyaM duhao nAya, sikkha se abhigacchai // 17 // [daza0 a0 u0 2 gA0 22] Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya-sUtra (85) jo ziSya zrabhimAna, krodha, manu yA pramAda ke kAraNa guru ko vinaya ( bhakti) nahIM karatA. vaha abhUti arthAt patana ko prApta hotA hai| jaise bA~sakA phala usake hI nAza ke lie hotA hai, usI prakAra zravinIta kA jJAna-vana bhI usI kA sarva-nAza karatA hai / (86) 'avinIta ko vipatti prApta hotI hai, aura vinIta ko sampatti'- ye do bAteM jisane jAna bI haiM, vahI zikSA prApta kara sakatA hai / 5.3 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAuraMgijja-suttaM (87) cattAri paramaMgANi, dullahANIha jntunno| mANusattaM suI saddhA, saMjamammi ya vIriyaM // 1 // [ uttarA0 a0 3 gA0 1 ] (88) egayA khattio hoi, to cNddaal-bukkso| to kIDa-payaMgo ya, taoM kunthu-pivIliyA // 2 // [ uttarA ? 3 gA0 4 ] (86) evamAvaTTajoNIsu pANiraNo kammakivisA / na nivijjanti saMsAre, savvasu va khattiyA // 1 // [ uttarA0 zraH 3 gA0 5 ] (10) kAmasaMgehiM sammUDhA, dukkhiyA bahuveyaNA / amANusAsu joNIsu, viNihammanti pANiNo // 4 // [ uttarA0pra0 3 gA06] Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 10: caturaGgIya-sUtra (87) saMsAra meM jIvoM ko ina cAra zra eSTha aGgoM ( jIvana vikAsa ke sAdhanoM ) kA prApta honA bar3hA durlabha hai : manuSyatva, dharmazravaNa, zraddhA aura saMyama meM puruSArthaM / (55) kabhI vaha catriya hotA hai aura kabhI cANDAla, kabhI varNa saMkara - bukkasa, kabhI kor3A, kabhI pataGga, kabhI kuMthuA, to kabhI cIMTI hotA hai / (8) pApa karma karanevAle prANI isa bhA~ti hamezA badalatI rahane vAlI yoniyoM meM bArambAra paidA hote rahate haiM, kiMtu isa duHkhapUrNa. saMsAra se kabhI khinna nahIM hote, jaise duHkhapUrNa rAjya se kSatriya / (60) jo prANI kAma vAsanAoM se vimUr3ha haiM, ve bhayaGkara duHkha tathA vedanA bhogate hue cirakAla taka manuSyetara yoniyoM meM bhaTakate rahate haiM / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbIra vANI ( 61 ) kammAraNaM tu pahAraNAe, AraNuputrI kayAi u / jIvA sohimagupattA, Ayayanti maraNussarya ||5|| [ uttarA0 a : 3 gA0 7 ] 56 ( 12 ) mAgussaM vigaha laddha, suI dhammassa dullahA | jaM socA paDivajjanti, tavaM svantimahiMsayaM ||6|| [ uttarA0 a0 3 gA0 8 ] ( 3 ) Ahazca satraNaM laddha, saDA paramadullahA / socA neyAjyaM maggaM, bahave paribhassaI ||7|| [ uttarAH zra0 3 gA0 6 ] ( 64 ) suIM ca lakha saddha ca, vIriyaM puraNa dullahaM / bahave royamANA vi, no yaM paDivajjae || || [ uttarA0 a0 3 gA0 10 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturaGgoya-sUtra (61) saMsAra meM paribhramaNa karate-karate jaba kabhI bahuta kAla meM pAra-karmoM kA vega kSINa hotA hai aura usake phalasvarUpa antarAramA kramazaH zuddhi ko prApta karatA hai, taba kahIM manuSya-janma milatA hai| (62) manuSya-zarIra pA lene para bhI saddharmakA zravaNa durlabha hai, jise sunakara manuSya tapa, kSamA aura ahiMsA ko svIkAra karate haiN| (63) saubhAgya se yadi kabhI dharma kA zravaNa ho bhI jAya, to usa para zraddhA. kA honA atyanta durlabha hai / kAraNa ki bahuta-se boga nyAya-mArga ko - satya-siddhAnta ko-sunakara bhI usase dUra rahate haiM-usapara vizvAsa nahIM rakhate / ( 4) . saddharma kA zravaNa aura usapara zraddhA-donoM prApta kara lene para bhI unake anusAra puruSArtha karanA to aura bhI kaThina hai| kyoMki saMsAra meM bahuta-se loga aise haiM, jo saddharma para. dRr3ha vizvAsa rakhate hue bhI use pAcaraNa meM nahIM jAte ! Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 65 ) mANusattammi AyA, jo dhammaM soca sadda hai / tabassI vIriyaM laddha, saMbur3e niddhaNe rayaM // 6 // [ uttarA0 zra0 3 gA0 11 ] 58 ( 66 ) sohI ujjuyabhUyassa, dhammo suddhassa ciTThai | nivvANaM paramaM jAi, ghayasitte va pAvae ||10|| [uttarA0 zra0 3 gA0 12] (17) vigiMca kammaNo heDaM, jasaM sarIraM pADhava hicA uDa 1 ( 6 ) cauraMgaM dullahaM mattA, saMjamaM* paDivajjiyA / tavasA dhuyaMkammaMse, siddha hadhai sAsae ||12|| [ uttarA0 zra 3 gA0 20 ] saMciNu khantie / pakkamaI disa || 11 || [ uttarA0 zra0 3 gA0 13 ] Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturaGgIya sUtra ( 15 ) parantu jo tapasvI manuSyatva ko pAkara, saddharma kA zravaNa kara, usapara zraddhA jAtA hai aura tadanusAra puruSArtha kara Asrava rahita ho jAtA hai, vaha antarAtmA para se karma-raja ko Taka detA hai / ( 66 ) jo manuSya niSkapaTa evaM sarala hotA hai, usI ko AdhmA zuddha hotI hai| aura, jisa kI AtmA zuddha hotI hai, usI ke pAsa dharma Thahara sakatA hai| ghI se sIMcI huI agni jisa prakAra pUra prakAza ko pAtI hai, usI prakAra sarala aura zuddha sAdhaka hI pUrNa nirvANa kI prApta hotA hai / 56 (67) karmoM ke paidA karanevAle kAraNoM ko dU~Dho - unakA cheda karo, aura phira kSamA Adi ke dvArA zracaya yaza kA saMcaya karo / aisA karanevAlA manuSya isa pArthiva zarIra ko chor3akara Urdhva dizA ko prApta karatA hai - arthAt ucca aura zreSTha gati pAtA hai / (PS5) jo manuSya ukta cAra aMgoM ko durlabha jAnakara saMyama mArga svIkAra karatA hai, vaha tapa ke dvArA saba karmAzoM kA nAza kara sadA ke liye siddha ho jAtA hai / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 11 : appamAya-suttaM (66) asaMkhayaM jIviya mA pamAyae, jarovaraNIyassa hu natthi tANaM / evaM vijANAhi jaNe pamatte, kaM nu vihiMsA ajayA gahinti ? // 1 // [uttarA0 a0 4 gA. . ] (100) je pAvakamme hi dhaNaM magussA, samAyayanti amayaM gahAya / pahAya te pAsapayaTTie nare, verAguvaddhA narayaM uventi / / [ uttarA0 a0 4 gA0 2 ] (101) vitteNa tANaM na labhe pamatta, imammi loe aduvA parattha / dIvappaNaThe va aNaMtamohe neyAuyaM daThumadaThumegha // 3 // [uttarA0 ma04 gA0 1 ] Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :11: apramAda-sUtra (66) jIvana prasaMskRta hai-arthAta eka bAra TUTa jAne ke bAda phira nahIM juktA; ataH eka kSaNa bhI pramAda na karo / 'pramAda, hiMsA aura asaMyama meM amUlya yauvana-kAla bitA dene ke bAda jaba vRddhAvasthA prAvegI, taba tumhArI kauna rakSA karegA - taba kisa kI zaraNa loge ?' yaha khUba soca-vicAra kho| (100) jo manuSya aneka pApa-karma kara, vaira-virodha bar3hAkara amRta kI taraha dhana kA saMgraha karate haiM, ve anta meM karmoM ke dRr3ha pAza meM ba~dhe hue sArI dhana-sampatti yahIM chor3akara naraka ko prApta hote haiM / (11) pramatta puruSa dhana' ke dvArA na to isa loka meM hI apanI rakSA kara sakatA hai aura na paraloka meM ! phira bhI dhana ke asIma moha se mUda manuSya, dIpaka ke bujha jAne para jaise mArga nahIM dIkha par3atA, vaise hI nyAya-mArga ko dekhate hue bhI nahIM dekha paataa| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 teNe jahA sakammuraNA evaM payA peca iha kaDAraNa kammANa ghorA mahAvIra vANI ( 102 ) na susu yA vi vIsase muhuttA bhAraMDapakkhI sandhimuhe gahIe. pAvakArI | loe, ca na mukkha atthi kicAi saMsAramAvanna sAhArAM kammarasa te tarasa u vaiyakAle, na vandhavA // 4 // [ utarA : zra0 4 gA0 3 ] 1 ( 103 ) parassa aTThA, jaM ca karei kammaM / bandhavayaM uventi ||5|| [ uttarA0 a0 4 gA0 4 ] ( 104 ) avalaM va paDibuddhajIvI, paMDie sunna / sarIraM, caret ||6|| [ uttarAH a0 4 nA0 3 ] Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramAda-sUtra (102) jaise cora seMdha ke dvAra para pakar3A jAkara apane hI duSkarma ke kAraNa cIrA jAtA hai, vaise hI pApa karanevAlA prANI bhI isa noka meM tathA paraloka meM donoM hI jagaha-bhayaGkara duHkha pAtA hai| kyoMki kRta karmoM ko bhoge binA kabhI chuTakArA nahIM ho sakatA / (103) saMsArI manuSya apane priya kuTumbiyoM ke lie bure-se-bure pApa-karma bhI kara DAlatA hai, para jaba unake duSphala bhogane kA samaya prAtA hai, taba akelA hI duHkha bhogatA hai, koI bhI bhAI-- bandhu usakA duHkha baMTAnevAlA--pahAyatA pahu~cAnevAlA nahIM hotaa| (104) Azu-prajJa paMDita-puruSa ko moha-nidrA meM sote rahanevAle saMsArI manuSyoM ke bIca rahakara bhI saba ora se jAgarUka rahanA cAhie-kisIkA vizvAsa nahIM karanA cAhie / 'kAla nirdaya hai aura zarIra nirbala' yaha jAnakara bhAraNDa pakSI kI taraha hamezA prapramatta bhAva se vicaranA cAhie / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-bANI (105) care payAi parisaMkamANo, jaM kiMci pAsa iha maNNamAyo / lAbhantare jIviyaM bUhaittA, pacchA parinnAya malAvadhaMsI // 7 // [uttarA0 a0 4 gA: 7] (106) chandaniroheNa uvei mokkhaM, Ase jahA sikkhiya-vammadhArI / pubbAI bAsAI care'ppamatte, tamhA muNI . khippamuvei mokkhaM // 8 // [ uttarA0 bha0 4 gA0 8 ] (107) sa puvyamevaM na labhejja pacchA, esovamA sAsayavAiyANaM / visIyaI siDhile . Auyammi, kAlovaNIe sarIrassa bhae / / 6 / / [uttarA0 a0 4 gA. ] Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. apremAda-sUtra (105) saMsAra meM jo dhana jana Adi padArtha haiM, una saba ko pAzarUpa jAnakara mumukSu ko bar3I sAvadhAnI se phUka phUka kara pA~va rakhanA cAhiye / jabataka zarIra sazakta hai, tabataka usakA upayoga adhika se adhika saMyama-dharma kI sAdhanA ke lie kara lenA cAhie / bAda meM jaba vaha bilakula hI azakta ho jAye taba binA kisI mohamamatAke miTTI ke Dhele ke samAna usakA tyAga kara denA caahie| jisa prakAra zikSita (sadhA huA) tathA kavaradhArI ghor3hA yuddha meM vijaya prApta karatA hai, usI prakAra vivekI mumukSu bhI jIvanasaMgrAma meM vijayI hokara mokSa prApta karatA hai| jo muni dIrghakAla saka apramattarUpa se saMyama-dharma kA zrAcaraNa karatA hai, vaha zIghrAtizIghra mokSa-pada pAtA hai| (107) zAzvata-bAdI loga kalpanA kiyA karate haiM ki 'sarakarma-sAdhanA kI abhI kyA jaldI hai, bhAge kara leMge ! parantu yoM karate-karate bhoga-vilAsa meM hI unakA jIvana samApta ho jAtA hai, aura eka dina mRtyu sAmane A khar3I hotI hai, zarIra naSTa ho jAtA hai| antima samaya meM kucha bhI nahIM bana pAtA; usa samaya to mUrkha manuSya ke bhAgya meM kevala pachatAnA hI zeSa rahatA hai| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvora-vANI (108) khippaM na sakkei vivegameuM, tamhA samuThThAya pahAya kAme / samicca loyaM samayA mahesI, AyAgurakkhI caramappamatta // 10 // [uttarA0 a0 4 gA.10] (106) muhu~ muhu~ mohaguNe jayantaM, araNegarUvA samaNaM carantaM / phAsA phusantI asamaMjasaM ca, na tesi bhikkhU maNamA pausse // 11 // [uttarA0 a0 4 gA011] (110) mandA ya phAsA bahulohaNijjA, tahappagAresu maNaM na kujA / rakvija kohaM viNaeja mANaM, mAyaM na sebe paraheja lohaM // 12 // [sarA0 bha0 4 gA2 12] Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrapramAda sUtra (108) Arama-viveka bhaTapaTa prApta nahIM ho jAtA isake lie bhArI sAdhanA kI AvazyakatA hai / mada ijanoM ko bahuta pahale se hI saMyama patha para dRr3hatA se khar3e hokara kAma-bhogoM kA parityAga kara, samatApUrvaka svArthI saMsAra kI vAstavikatA ko samakara apanI AtmA kI pApoM se rakSA karate hue sarvadA mAdIrUpa se vicaranA cAhiye / 67 ( 106 ) moha-guNoM ke sAtha nirantara yuddha karake vijaya prApta karane -- vAle zramaNa ko aneka prakAra ke pratikUla sparzo kA bhI bahuta bAra sAmanA karanA par3atA hai / parantu bhikSu unapara tanika bhI apane mana ko kSubdha na kare - zAnta bhAva se apane lakSya kI bhora ho agrasara hotA rahe / ( 110 ) saMyama-jIvana meM mandatA lAne vAle kAma bhoga bahuta ho lubhAvane mAlUma hote haiM / parantu saMyamI puruSa unakI ora apane mana ko kabhI AkRSTa na hone de / zrAtma-zodhaka sAdhaka kA kartavya hai ki vaha krodha ko dabAe, ahaGkAra ko dUra kare, mAyA kA sevana na kare aura lobha ko chor3a de / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 je ee parapavAI, saMkhyA tuccha te pijja- dosAragugayA paranbhA / ahamme tti dugu chamANo, kaikhe guNe jAva sarIrabhee ||13|| [uttarA0 : 4 gA0 13] mahAvIra vANI (112) * Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhamAda-mUtra - (111) jo manuSya jAra-Upara se saMskRta nAma par3ate haiM parantu vastu naH tuccha haiM, dUsaroM ko nindA karanevAle haiM, rAga-dveSI haiM, paravaMza haiM, ve saba adharmAcaraNavAle haiM.-isa prakAra vicAra-pUrvaka duguNoM se ghRNA karatA huA mumukSu zarIra-nAza paryanta (jIvanaparyanta ) kevala sadguNoM kI hI kAmanA karatA rhe| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :11-2 : appamAya-suttaM (112) dumapattae paMDuyae jahA nivaDai rAigaNAra acce| evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae / / 1 / / (113) kusagge jaha osabindue, thovaM ciTThai lambamANae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae / / 2 / / (114) ii isariyammi Aue, jIviyae bahupaccavAyae / vihuNAhi rayaM purekarDa, samayaM goyama ! mA pamAyae // 3 // (115) dullahe khalu mANuse bhave, cirakAleNa vi savva-pANi / gADhA ya vivAga karamuNo, samayaM goyama ! mA pmaaye||4|| Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :11-2: apramAda-sUtra (112) jaise vRkSa kA pattA patajhar3a-RtukAlika rAtri-samUha ke bIta jAne ke bAda pIlA hokara gira jAtA hai, vaise hI manuSyoM kA jIvana bhI zrAyu samApta hone para sahasA naSTa ho jAtA hai| isalie he gautama ! kSaNa-mAtra bho pramAda na kara / jaise mosa kI bUMda kuzA kI noka para thor3I dera taka hI rahatI hai, vaise hI manuSyoM kA jIvana bhI bahuta alpa hai-zIghra hI naSTa ho jAnebAlA hai| isaliye he gautama ! paNa-mAtra mI pramAda na kr| (114) aneka prakAra ke vighnoM se yukta atyanta alpa bhAyuvAle isa mAnava jIvana meM pUrva saJcita karmoM ko dhUla ko pUrI taraha jhaTaka de / isake lie he gautama ! kSaNa-mAtra bhI pramAda na kara / (115) dIrghakAla ke bAda bhI prANiyoM ko manuSya-janma kA milanA bar3A durlabha hai, kyoMki kRta-karmoM ke vipAka atyanta pragAr3ha hote haiN| he gautama ! kSaNa-mAna bhI pramAda na kara / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 116 ) evaM bhavasaMsAre saMsarai, suhAsuddehiM kammehiM / jIvo pamAyabahulo, samaya goyama ! mA pamAyae || 5 || [ uttarA0 zra0 10 gA0 15 ] 72 ( 117 ) laddharaNa vimAsattaNaM, AriyattaM purArAvi dullabhaM / bahave dasuyA milakkhuyA, samayaM goyama ! mA pamAyae ||6|| ( 118 ) lahU vi zrariyattaNaM, ahIraNapaMcindiyA hu dullahA / vigalindiyayA hu dI saI, samayaM ! goyama mA pamAyae ||7|| ( 116 ) ahI paMcendiyattaM pise lahe, uttamadhammasuI hu dullahA / kutitthinisevae jaNe, samayaM goyama ! mA pamAyae ||8|| ( 120 ) laddharaNa vi uttamaM sui, saddaharaNA puraNarAci dullahA / micchattanisevara jagaNe, samayaM goyama ! mA pamAyaNa // 6 // t Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramAda-sUtra (116) prAda-bahula jIna apane zubhAzubha karmoM ke kAraNa ananta bAra bhava-cakra meM idhara se udhara dhUmA karatA hai| he gautama ! kSaNa-mAtra bhI pramAda na kr| (117) manuSya-janma pA liyA to kyA ? Aryasva kA milanA bar3A kaThina hai| bahuta-se jIva manuSyatva pAkara bhI dasyu aura mleccha jAtiyoM meM janma lete haiN| he gautama ! kSaNa-mAtra bhI pramAda na kara / (118) zrAva pAkara bhI pA~voM indriyoM ko paripUrNa pAnA bar3A kaThina hai| bahuta-se loga thArya kSetra meM janma lekara bhI vikala indriyoM vAle dekhe jAte haiN| he gautama ! saNa-mAtra bhI pramAda na kara / (116) pA~coM indriyA~ paripUrNa pAkara bhI uttama dharma kA pravaNa mApta honA kaThina hai| bahuta se loga pAkhaNDI guruoM kI sevA kiyA karate haiM / he gautama ! kSaNa mAtra bho pramAda na kara / (120) uttama dharma kA zravaNa pAkara bhI usepara zraddhA kA honA bar3A kaThina hai / bahuta-se loga saba kucha jAna-bUjhakara bhI mithyAtva kI upAsanA meM hI lage rahate haiN| he gautama !kSaNa-mAtra bhI pramAda na kr| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI ( 121) dhamma pi hu sahahantayA, dullahayA kAraNa phAsayA / iha kAmaguNehi mucchiyA, samaya goyama ! mA pamAyae // 1 // [ uttarA0 a0 10 gA0 16-20] (122) parimAite sarIrayaM, kesA paMDurayA havanti te / se sambabale ya hAyaI, samaya goyama ! mA pamAyae / / 11 / / [uttarA0 a0 10 gA0 26 ] (123) araI gaer3e visUhayA, AyaMkA vivihA phusanti te / vihaDai viddha sai te sarIrayaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 12 // (124) vocchinda siNehamappaNo, kumuyaM sAraiyaM va pANiyaM / se sabasiNehavajie, samayaM goyama ! mA pamAyae / / 13 / / ciccAraNa dhaNaM ca bhArivaM, pabaio hi si bhaNagAriyaM / mA vantaM puNo vizrAvie, samayaM goyama mA pamAyae // 14|| Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAtra-sUtra ( 121 ) dharma para zraddhA hone para bhI zarIra se dharma kA AcaraNa karanA kaThina hai| saMsAra meM bahuta-se dharma- ajJAnI manuSya bhI kAmabhogoM meM hite haiN| hai gautama ! ivanmAtra bhI pramAna na kara / ( 1.2 / terA zarIra dina-prati-dina jIrNa hotA jA rahA hai, sira ke bAla pakakara zveta hone lage haiM, adhika kyA - zArIrika aura mAnasika sabhI prakAra kA bala ghaTatA jA rahA hai / he gautama! caya-mAna zrI pramAda na kara / 75 ( 123 ) aruci, phor3A, visUcikA (haijA ) cAdi aneka prakAra ke roga zarIra meM bar3hate jA rahe haiM; inake kAraNa terA zarIra 'biskula kI tathA trasta ho rahA hai / hai gautama ! kSaNa mAtra bhI pramAda na kara / ( 124 ) jaise kamala zaratkAla ke nirmala jala ko bhI nahIM - alipta rahatA hai, usI prakAra tU bhI saMsAra se apanI samasta zrAsaktiyA~ dUra kara, saba prakAra ke sneha bandhanoM se rahita ho jA / he gautama! kSaNa mAtra bhI pramAda na kara / (125) strI aura dhana kA parityAga karake tU mahAn anagAra pada ko pA cukA hai, isalie aba phira ina namana kI huI vastuoM kA pAna na kara / he gautama! kSaNa mAtra bhI pramAda na kara / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-bAragI ukujmiya mittabandha, viula ceva dhohasaMcayaM / mA taM viiyaM gavesae, samayaM goyama ! mA pamAyae // 15 // [ uttarA0 a0 1. gA0 27-30 ] (127) abale jaha bhAravAhae, mA magge visame'vagAhiyA / pacchA pacchAgutAvae, samaya goyama ! mA pamAyae. // 16 // (128) tieNo si aNNavaM mahaM, kiM puNa ciTThasi tIramAgao ? abhitura pAra gamittae, samayaM goyama ! mA pamAyae // 14 // [ uttarAH a0 10 gA: 33-34 ] (126) buddhassa nisamma bhAsiya, sukahiMyamapadoksohiyaM / rAga dosaM ca chindiyA, siddhigaI gae goyameM // 8 // [ uttarA, 10 10 gA0 37 ] Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAda-sUtra (126) viyuja dhanarAzi tathA mitra-zandhavoM ko e bAra socchApUrvaka chor3akara, aba dobArA unakI goSaNA (pUchatAcha) na kara / he gautama ! kSaNa-mAtra bhI pramAda na kara / (127) ghumAvadAra viSama mArga ko chor3akara tU sIdhe aura sApha mArga para cala / viSama mArga para calanevAle nirbala bhAravAhaka kI taraha bAda meM pachatAnevAlA na bana he gautama ! kSaNa-mAna bhI pramAda na kr| (128) tU vizAla saMsAra-samudra ko taira cukA hai, aba bhalA kinAre zrAkara kyoM aTaka rahA hai ? usa pAra pahu~cane ke lie jitanI bhI ho sake zIghratA kara! he gautama ! kSaNa-mAtra bhI pramAda na kara / (126) bhagavAna mahAvIra ke isa bhA~ti arthayukta padoMvAle subhASita vacanoM ko sunakara zrI gautama svAmI rAga tathA dveSa kA chedana kara liddha-ti ko prApta ho gye| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 12: pamAyaTThANa-suta (130) pamArya kammamAIsu, appamAyaM tahAvaraM / tabhAvAdesazro vAvi, bAlaM paDiyameva vA // 1 // [ sUtra0 zru0 1 0 gA0 3 ] . (131) ahA va apabhavA balAgA, akhaM balAgappabhavaM jahA ya emeva mohAyayaNaM khu tarAhA, mohaM ca tarAhAyayaNaM vayanti // 2 // (132) rAgo ya doso vi ya kammavIyaM, kammaM ca mohApabhabaM vayanti / kammaM ca jAImaraNassa mUlaM, duvaM ca jAImaraNaM bayanti // 3 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :12 pramAda-sthAna-sUtra (130) pramAda ko karma kahA gayA hai aura apramAda ko akarma--arthAta jo pravRttiyA~ pramAda-yukta haiM ve karma-bandhana karanevAlI haiM, aura jo pravRttiyA~ pramAda rahita haiM ve karma-bandhana nahIM krtii| pramAda ke hone aura na hone se hI manuSya kramazaH mUrkha aura paMDita kahalAtA hai| (131) jisa prakAra bagulI aMDe se paidA hotI hai aura aMDA bagulI se paidA hotA hai, usI prakAra moha kA utpatti-sthAna tRSNA hai aura tRSNA kA utpatti sthAna moha hai| (132) rAga aura tuSa-donoM karma ke bIja haiM / ataH moha hI karma kA utpAdaka mAnA gayA hai| kama-siddhAnta ke anubhavI boga kahate haiM ki saMsAra meM janma-maraNa kA mUla karma hai, aura janmamaraNa yahI ekamAtra hai| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 mahAvIra-cAgI (133) dukkhaM yaM jassa na hoi mohoM, moho ho jassa na hoi tarAhA / tarahA hayA jassa na hoi loho, lohoM ho jarasa na kiNcnnaaii||4 [ uttarAH zra. 32 gAH 6-8] (134) raso pagAmaM na niseviyavyA, pAyaM rasA dittikarA narANaM / dittaM ca kAmA samabhivanti, duma jahA sAuphalaM va pakvI // // [ uttarA0 zrA, 32 gA0 10] (135) rUvesu jo giddhimuvei tivyaM, ____ akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure se jaha vA payaMge, - Aloyalole samuvei maccu // 6 // [ uttarA0 aM0 32 gA0 24 ] Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAda-sthAna-sUtra (133) jise moha nahIM use duHkha nahIM; jise tRSNA nahIM use moha nahIM; jise lobha nahIM use tRSNA nahIM; aura jisake pAsa lobha karane yogya koI padArtha-saMgraha nahIM hai, usameM lobha bhI mhiiN| (134) dUdha-dahI Adi rasoM kA adhika mAtrA meM sevana nahIM karanA cAhie, kyoMki rasa prAyaH manuSyoM meM mAdakatA paidA karate hai| matta manuSya kI ora kAma-vAsanAyeM vaise hI daur3I AtI haiM, jaise svAdiSTa phajavAle vRkSa kI ora pakSI / / (135) jo mUrkha manuSya sundara rUpa ke prati tIva prAsakti rakhatA hai, yaha akAla meM hI naSTa ho jAtA hai| rAgAtura vyakti rUpadarzana kI lAlamA meM vaise hI mRtyu ko prApta hotA hai, jaise dopaka kI nyoti ko dekhane kI lAlasA meM pataMga / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 mahAvIra vANI ( 136 ) narassa evaM, rUvANurattassa kuto suhaM hojja kayAi kiMci | tatthovabhoge vi kilesa - dukkhaM, nivvattaI jassa kaeNa dukkhaM ||7|| (137) emeva rUvammi gao pasaM dukkhohaparaMparAo / uvei paTThacitto ya ciNAi kammaM, jaM se puNo hoi duhaM vivAge || 5 || (138) rUve viratto maNuzro visogo, dukkhohaparaMpare / ee na lippae bhavamajjhe vi santo, jaleNa vA pokkhariNIpalAsaM // 6 // [ uttarA0 a0 32 gA0 32-34 ] ( 136 ) evindiyatthA ya maraNassa atthA, dukkharasa he maraNagrasta rAgiNoM / te caiva thovaM pi kayAi dukkhaM, na vIyarAgassa karenti kiMci // 10 // [ uttarA0 a0 32 gA0 100 ] Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pana -sthA -sUtra 83 (136) rUpa meM prAsakta manuSya ko kahIM bhI kabhI kiMcinmAtra sukha mahIM mila sakatA / kheda hai ki jisakI prApti ke liye manuSya mahAn kaSTa uThAtA hai, usake upabhoga meM kucha bhI sukha na pAkara maleza tathA duHkha ho pAtA hai / (137) jo manuSya kurisata rUpoM ke prati dveSa rakhatA hai, vaha bhaviSya meM asIma duHkha-paraMparA kA bhAgI hotA hai| praduSTacitta dvArA aise pApakarma saMcita kiye jAte haiM, jo vipAka-kAla meM bhayaMkara duHkharUpa hote haiM / (138) rUpa-virakta manuSya hI vAstava meM zoka-rahita hai / vaha saMsAra meM rahate huye bhI duHkha-pravAha se alipta rahatA hai, jaise kamana kA pattA jala se / / (136) rAgI manuSya ke lie hI upayukta indriyoM tathA mana ke viSaya-bhoga duHkha ke kAraNa hote haiN| parantu vItarAgI ko kisI prakAra kabhI tanika-sA duHkha nahIM pahu~cA sakate / | Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 mahAvIra-vANI (140) na kAmabhogA samayaM ubenti, na yAvi bhogA vigaI uventi / je tappabhosI ya pariggahI ya, so tesu moho vigaI uvei // 11 // [uttarA0 a0 32 gA0 1.1 ] (141) aNAikolappabhavassa eso, savyassa dukkhassa pamokkhamaggo / viyAhio jaM samuvicca sattA, kameNa accantasuhI bhavanti // 12 // [ uttarA bha0 32 gA0 ..] Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAda-sthAna-sUtra (140) kAma-bhoga apane-Apa na kisI manuSya meM samabhAva paidA karate haiM aura na kisI meM rAga-dveSarUpa vikRti paidA karate haiN| parantu manuSya svayaM hI unake prati rAga-ddhaSa ke nAnA saMkalpa banAkara moha se vikAra-grasta ho jAtA hai / (141) anAdi kAla se utpanna hote rahane vAle sabhI prakAra ke sAMsArika duHkhoM se chUTa jAne kA yaha mArga jJAnI puruSoM ne batalAyA hai| jo prANI ukta mArga kA anusaraNa karate haiM ve kramazaH mokSa dhAma prApta kara atyanta sukhI hote haiM / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasAya-suttaM (142) koho ya mANoM ya aNiggahIyA, mAyA ya lobho ya pavaDDhamANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcanti mUlAi puNabbhavassa // 1 // [daza, a0 8 gA0 40 ] (143) kohaM mANaM ca mAyaM ca, lobhaM ca pAvavaDDhaNaM / vame cattAri dose u, icchanto hiyamappaNo // 2 // [daza0 a0 8 gA0 37] (144) koho pII paNAsei, mANo viNayanAsaNo / mAyA mittANi nAsei, lobho sabaviNAsaNI // 3 // [ daza0 0 8 gA0 38 ] (145) uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyamajjavabhAveNa, lobhaM saMtoso jiNe // 4 // [dazaH 08 gAH 36 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 13 : kapAya-sUtra (142) anigRhIta krodha aura mAna; tathA prabaddha mAna ( bar3hate hue) mAyA aura lobha-ye cAroM hI kAle kutsita kaSAya punarjanma rUpI saMsAra-vRkSa kI jar3oM ko sIMcate haiM / (143) jo manuSya apanA hita cAhatA hai use pApa ko bar3hAnevAle krodha, mAna, mAyA aura lobha-ina cAra doSoM ko sadA ke liye chor3a denA cAhie / (144) krodha prIti kA nAza karatA hai; mAna vinaya kA nAza karatA hai; mAyA mitratA kA nAza karatI hai, aura lobha sabhI sadguNoM kA nAza kara detA hai / (145) zAnti se krodha ko mAro, namratA se abhimAna ko jIto; saralatA se mAyA kA nAza karo; aura santoSa se lobha ko kAbU meM lAzro / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI (146) kasiNaM pi jo imaM loyaM, paDipurANaM dalejja ikkassa / teNA'vi se na saMtusse, ii duppUrae ime AyA // 1 // (147) jahA lAho tahA lohA, lAhA lohI pavaDhai / domAsakayaM karja, koDIe vi na nidviyaM // 6 // [ uttarA0 a0 8 gA0 16-12] (148) ahe vayanti koheNa, mANeNaM ahamA gaI / mAyA gaipaDigghAo, lohAoM duhao bhayaM // 7 // [uttarA0 a0 6 gA0 54 ] (146) suvaeNa-ruppassa u pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA aNantiyA // 8 // (150) puDhavI sAlI javA ceva, hiraNaNaM pasubhissaha / paDipuraNaM nAlamegassa, ii vijjA tavaM care // // [ uttarA0 a0 6 gA0 48-46 ] Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAya-sUtra (146) aneka prakAra ke bahumUlya padArthoM se paripUrNa yaha samagra vizva yadi kisI manuSya ko de diyA jAye, to bhI vaha santuSTa na hogaa| aho ! manuSya kI yaha tRSNA bar3I duSpUra hai ! (147) jyoM-jyoM lAbha hotA jAtA hai, tyoM-tyoM lobha bhI bar3hatA jAtA hai| dekho na, pahale kevaja do mAse suvarNa kI AvazyakatA thI; para bAda meM vaha karor3oM se bhI pUrI na ho skii| (148) - krodha se manuSya nIce giratA hai, abhimAna se adhama gati meM jAtA hai, mAyA se sadgati kA nAza hotA hai aura lobha se isa joka tathA paraloka meM mahAn bhaya hai| (146) cA~dI aura sone ke kailAsa ke samAna vizAla asaMkhya parvata bhI yadi pAsa meM hoM, to bhI lobhI manuSya kI tRpti ke lie ve kucha bhI nahIM / kAraNa ki tRSNA AkAza ke samAna ananta hai| (150) "cA~vala aura jau prAdi dhAnyoM tathA suvarNa aura pazuoM se paripUrNa yaha samasta pRthivI bhI lobhI manuSya ko tRpta kara sakane meM asamartha hai-yaha jAnakara saMyama kA hI AcaraNa karanA cAhie / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI (151) kohaM ca mAraNaM ca taheva mAyaM, lobhaM cautthaM ajjhatthadosA | eyANi vantA arahA mahesI, na kuvaI pAvaM na kAraveI ||10 // [ sUtraH zra0 1 0 6 gA0 26 ] Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAya-sUtra (151) krodha, mAna; mAyA aura lobha-ye cAra antarAtmA ke bhayaMkara doSa haiM / inakA pUrNarUpa se parityAga karane vAle anta maharSi na svayaM pApa karate haiM aura na dasaroM se karavAte haiN| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 14 : kAma-suttaM (152) sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA sIvisovamA / kAme ya patthemAraNA, akAmA janti doggaiM // 1 // [ uttarA0 zra0 6 gA0 53 ] (153) savvaM nahIM viDambiyaM / savvaM vilaviyaM goMyaM savve AbharaNA bhArA, savve kAmA duhAvahA ||2|| [uttarA0 a0 13 gA0 16 ] (154) bahukAla dukkhA, khamettasokkhA saMsAramokrasa vipakkhabhUyA, khANI aNatthA u kAmabhogA ||3| pagAmadukkhA gAmasokkhA | [ uttarAH zra0 14 gA0 13] ( 155 ) jahA kiMpAgaphalANa, pariNAmo na sudaro / evaM bhuttA bhogANaM, pariNAmo na sundaro || 4 || [ uttarA0 a0 16 gA0 17 ] Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :14: kAma-sUtra (152) kAma-bhoga zalyarUpa haiM, viSarUpa haiM aura viSadhara ke samAna haiM / kAma-bhogoM kI lAlasA rakhane vAle prANI unheM prApta kie binA hI atRpta dazA meM eka dina durgati ko prApta ho jAte haiN| (153) gIta saba vijAparUpa haiM; nATya saba viDambanArUpa haiM; zrAbharaNa saba bhArarUpa haiN| adhika kyA; saMsAra ke jo bhI kAma-bhoga haiM, saba-ke-saba duHkhAvaha haiN| (154) kAma-bhoga kSaNamAtra sukha denevAle haiM aura cirakAla taka duHkha dene vAle / unameM sukha bahuta thor3A hai, atyadhika duHkha-ho-duHkha hai / mokSa-sukha ke ve bhayaMkara zatru haiM, anarthoM kI khAna haiN| (155) jaise vipAka phaloM kA pariNAma acchA nahIM hotA, usI prakAra bhoge hue bhogoM kA pariNAma bhI acchA nahIM hotaa| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI (156) jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA, raseNa varaNeNa ya bhujamANA / te khuDue jIvie paccamANA / esovamA kAmaguNA vivAge // 5 // [uttarA: aH 32 gA0 20] (157) ubalevo hoi bhogesu, abhogI nobalippaI / bhogI bhamai saMsAre, abhogI vipramuccaI // 6 // [ uttarA0 aH 25 gA0 31 } (158) cIrAjiNaM nagiriNaNaM, jar3I saMghADi muDiNaM / eyANi vi na tAyanti, dussIlaM pariyAgayaM // 7 // [utarA0 zraH 5 gA0 21 ] (156) je kei sarIre sattA, varaNe rUve ya savyaso / maNasA kAya-bakkeraNaM, savve te duvakhasaMbhavA / / 8 / / [uttarA0 zraH 6 gA0 12] (160) accei kAlo tUranti rAio, na yAvi bhogA purisANa niccA / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma-sUtra (156) jaise piAka phala rUpa-raMga aura rasa kI dRSTi se zurU meM khAte samaya to bar3e acche mAlUma hote haiM, para khA lene ke bAda jIvana ke nAzaka haiM; vaise hI kAmabhoga bhI prAraMbha meM bar3e manohara lagate haiM, para vipAka-kAja meM sarvanAza kara dete haiM / jo manuSya bhogI hai..... bhogAsakta hai, vahI karma-mala se lipta hotA hai| abhogI lipta nahIM hotaa| bhogI saMsAra meM paribhramaNa kiyA karatA hai aura abhogI saMsAra-bandhana se mukta ho jAtA hai| (158) mRgacarma, nagnatva, jaTA, saMghATikA ( bauddha bhikSuoM kA-sA uttarIya vastra ), aura muNDana zrAdi koI bhI dharmacihna duHzIla bhikSu ko rakSA nahIM kara sakate / (156) jo avivekI manuSya mana, vacana aura kAyA se zarIra, varNa tathA rUpa meM prAsakta rahate haiM, ve apane lie duHkha utpanna karate haiN| (660) kAla bar3I druta gati se calA jA rahA hai, jIvana kI eka-eka karake saba rAniyA~ bItatI jA rahI haiM, phala-svarUpa kAma-bhoga Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI uvicca bhogA purisaM cayanti, dumaM jahA khoNa'phalaM va pakkhI // 6 // [uttarA: a0 13 gA0 31] (161) adhuvaM jIviyaM naccA, siddhimaggaM viyANiyA / viNiaTThoja bhogesu, AuM parimiamappaNo // 1 // [dazaH 08 gA0 34] (162) purisorama pAvakammuNA, paliyantaM maguyANa jIviyaM / sannA iha kAmamucchiyA, mohaM janti narA asaMvuDA // 11 // [sUtra0 zru. 1 a0 2 u0 / gA0 ..] saMbujjhaha ! kiM na bujjhaha ? saMbohI khalu pecca dullahA / no hUvaNamanti rAio, no sulabhaM puNaravi jIviyaM // 12 // sUtra0 zru0 1 0 2 u0 1 gA..] (164) , duppariccayA ime kAmA, no sujahA adhIrapurisehiM / aha santi suvayo sAhU, je taranti ataraM vamiyA va // 13 // [ uttarA0 a0 8 gA0 6 ] Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma-sUtra cirasthAyI nahIM hai| bhoga-vilAsa ke sAdhanoM se rahita puruSa ko bhoga vaise hI chor3a dete haiM, jaise phalavihIna vRkSa ko pkssii| mAnava-jIvana nazvara hai, usameM bhI Ayu to parimita hai, eka mokSa-mArga ho bhavicaja hai, yaha jAnakara kAma-bhogoM se nivRtta ho jAnA caahie| (162) __ he puruSa ! manuSyoM kA jIvana atyanta alpa hai-kSaNabhaMgura hai, ataH zIghra hI pApakarma se nivRtta ho jaa| saMsAra meM Asakta tathA kAma-bhogoM se mUJchita asaMyamI manuSya bAra-bAra moha ko prApta hote rahate haiN| (163) samajho, itanA kyoM nahIM samajhate ? paraloka meM samyaka bodhi kA prApta honA bar3A kaThina hai| bItI huI rAtriyoM kabhI lauTakara nahIM paatii| phira se manuSya-jIvana pAnA AsAna nhiiN| (164) kAma-bhoga bar3I muzkila se chUTate haiM, adhIra puruSa to inheM sahasA chor3a hI nahIM sakate / parantu jo mahAvatoM kA pAlana karane vAle sAdhupuruSa haiM, ve hI dustara bhoga-samudra ko taira kara pAra hote haiM, jaise-vyApArI vaNika samudra ko| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 : asaraNa-sutaM ( 165 ) vitta' pasavo ya nAio, taM bAle saraNaM ti mannaI | ee mama tesu vi ahaM, no tAraNaM saraNaM na vijjaI // 1 // [ sUtra zra0 10 2 u0 3 gA0 16 ] ( 166 ) jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogANi maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsanti jantuNo ||2|| [ uttarAH a0 16 gA0 15] ( 167 ) imaM sarIraM aNiccaM, asAsayAvAsamiNaM, asuI dukkha ke sA asuisaMbhavaM / bhAyaNaM ||3|| [ uttarA0 zra0 16 gA0 12] ( 168 ) dArANi suyA ceva, mittA ya taha bandhavA | jIvantamaNujIvanti, mayaM nAraNuvayanti ya // 4 // [ uttarA0 zra0 18 gA0 14] Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 : azaraNa-sUtra (165) mUrkha manuSya dhana, pazu aura jAtivAloM ko apanA zaraNa mAnatA hai aura samajhatA hai ki ye mere haiN| aura maiM unakA huuN| parantu inameM se koI bhI Apatti kAla meM trANa tathA zaraNa nahIM de sktaa| janma kA duHkha hai, jarA (bur3hApA) kA duHkha hai, roga aura maraNa kA duHkha hai| aho ! saMsAra duHkharUpa hI hai ! yahI kAraNa hai ki yahA~ pratyeka prANI jaba dekho taba kleza hI pAtA rahatA hai| yaha zarIra anitya hai, azuci hai, azuci se utpanna huA hai, duHkha aura klezoM kA dhAma hai / jIvAtmA kA isameM kucha hI kSaNoM ke lie nivAsa hai, aAkhira eka dina to acAnaka chor3akara cale hI jAnA hai| (168) strI, putra, mitra aura bandhujana saba jote jo ke ho sAthI haiM, marane para koI bhI sAtha nahIM paataa| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI (166) veyA ahIyA na bhavanti tANaM, bhuttA diyA ninti tamaM tameNaM / jAyA ya puttA na havanti tANaM, ko nAma te aNumannejja eyaM // // [uttarA0 zra. 14 gA. 12] (170) ciccA dupayaM ca cauppayaM ca, khettaM gihaM dhaNa-dhannaM ca savvaM / kammappabIo, avaso payAi, paraM bhavaM sundaraM pAvagaM vA // 6 // [uttarA0 a0 13 gA0 24] (171 ) jaheha sIho va miyaM gahAya, maccU naraM nei hu antakAle / na tassa mAyA va piyA va bhAyA, kAlammi tassaMsaharA bhavanti ||jaa [ uttarA0 zra. 13 gA0 22] (172) jamiNe jagaI puDho jagA kammehiM luppanti paanninno| sayameva kaDehi gAhaI, no tassa mucceja'puTThayaM // 8 // [ sUtra0 zru0 1 0 2 u0 1 gA0 4] Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 par3he hue veda bacA nahIM sakate; jimAye hue brAhmaNa andhakAra se andhakAra meM hI le jAte haiM, paidA kiye hue putra bhI rakSA nahIM kara sakate; aisI dazA meM kauna vivekI puruSa inheM svIkAra karegA? (170) dvipada (dAsa, dAsI Adi), catuSpada (gAya, ghor3e mAdi), kSetra, gRha aura dhana-dhAnya saba kucha chor3akara vivazatA kI dazA meM prANo apane kRta karmoM ke sAtha acche yA bure parabhava meM calA jAtA hai| (171) . jisa taraha siMha hiraNa ko pakar3akara le jAtA hai, usI taraha aMtasamaya mRtyu bhI manuSya ko uThA le jAtI hai| usa samaya mAtA pitA, bhAI zrAdi koI bhI usake duHkha meM bhAgIdAra nahIM hoteparaloka meM usake sAtha nahIM jaate| (172) saMsAra meM jitane bhI prANI haiM, sana apane kRta karmoM ke kAraNa hI dukhI hote haiN| acchA yA burA jaisA bhI karma ho, . usakA phala bhoge binA chuTakArA nahIM ho sktaa| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 mahAvIra vANI ( 173 ) asAsa sarIrammi, raI sarIrammi, raI novalabhAmahaM / pacchA purA va caiyavve, pheNabubbuyasaMnibhe // 6 // [ uttarA0 a0 16 gA0 13 ] ( 174 ) mANusatte asArammi, vAhi - rogANa Alae / jarAmaraNavatthammi, kharaNaM pi na ramAmahaM ||10|| [ uttarA0 a0 16 gA0 14 ] ( 175 ) jIviyaM ceva rUvaM ca vijjusaMpAyacaMcalaM / jattha taM mujjhasi rAyaM ! peccatthaM nAvabujjhasi // 11 // [ uttarA0 a0 18 gA0 13 ] ( 176 ) na tassa dukkhaM vibhayanti nAio, na mittavaggA na suyA na bandhavA | ekko sayaM paccaraNahoi dukkhaM, kattArameva aNujAI kammaM // 12 // [ uttarA0 a0 13 gA0 23 ] ( 177 ) na cittA tAyae bhAsA, visannA kutro vijjAragusAsaNaM ? | pAvakamme hiM. , bAlA paMDiyamAriNo || 13|| [ uttarA0 zra0 6 gA0 10 ] Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azaraNa-sUtra 103 (173) yaha zarIra pAnI ke bulabule ke samAna kSaNabhaMgura hai, pahale yA bAda meM eka dina ise chor3anA hI hai, ataH isake prati mujhe tanika bhI prIti ( prAsakti) nahIM hai| (174) mAvana-zarIra prasAra hai, prAdhi-vyAdhiyoM kA ghara hai, jarA aura maraNa se grasta hai; ata: maiM isakI ora se kSaNabhara bhI prasanna nahIM hotaa| (175) manuSya kA jIvana aura rUpa-saundarya bijalI kI camaka ke samAna caMcala hai ! Azcarya hai, he rAjan, tuma isapara mugdha ho rahe ho ! kyoM nahIM paraloka kA khayAla karate ? (176) pApI jIva ke duHkha ko na jAtivAle ba~TA sakate haiM, na mitra varga, na putra; aura na bhAI-bandhu / jaba duHkha pA par3atA hai, taba vaha akelA hI use bhogatA hai| kyoMki karma apane kartA ke hI pIche lagate haiM, anya kisI ke nhiiN| (177) citra-vicitra bhASA Apatti kAla meM trANa nahIM, karatI iso prakAra maMtrAtmaka bhASA kA anuzAsana bhI trANa karanevAlA kaise ho sakatA hai ? ataH bhASA aura mAntrika vidyA se trANa pAnekI mAzApAle paMDitamanya mUDha jana pApakarmoM meM magna ho rahe haiN| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla-surta (178) bhogAmisadosavisanne, hiyanisseyasabuddhivoccatthe / bAle ya mandie mUDhe, bajjhai macchiyA va khelammi // 1 // _[ uttarA0 a0 8 gA. 5 ] (176) je giddha kAmabhogesu, ege kUDAya gacchaI / na me di8 pare loe, cakkhudiTThA imA raI // 2 // [ uttarA? a05 gA05] (180) hatthAgayA ime kAmI, kAliyA je aNAgayA / ko jANai pare loe, atthiM vA natthi vA puNo // 3 // (181) jaroNa saddhi hokkhAmi, ii bAle pagambhai / kAmabhogANurAeNaM, kesaM saMpaDivajjai // 4 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :16: bAla-sUtra (178) jo bAla-mUrkha manuSya kAma-bhogoM ke mohaka doSoM meM prAsata haiM, hita tathA nizreyasa ke vicAra se zUnya haiM, ve mandabuddhi saMsAra meM vaise hI phaMsa jAte haiM, jaise makkhI zleSma (kapha) meM / (176) jo manuSya kAma-bhogoM meM prAsakta hote haiM, ve pAza meM phaMsa kara bure-se-bure pApa-karma kara mAlate haiN| aise logoM kI mAnyatA hotI hai ki-' paraloka hamane dekhA nahIM, aura yaha vidyamAna kAma-bhogoM kA mAnanda to pratyakSa-siddha hai| (190) 'vartamAna kAla ke kAma-bhoga hAtha meM hai-pUrNatayA svAdhIna haiN| bhaviSyakAla meM paraloka ke sukhoM kA kyA ThikAnAmileM yA na mileM ? aura yaha bhI kauna jAnatA hai ki paraloka hai bhI yA nhiiN|" (181) "maiM to sAmAnya bogoM ke sAtha rahU~gA-arthAt jaisI unakI dazA hogI, vaisI merI bhI ho jAyagI"-mUrkha manuSya isa prakAra dhRSTatA-bharI bAteM kiyA karate haiM aura kAma-bhogoM kI Asakti ke kAraNa anta meM mahAn kleza pAte haiN| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 mahAvIra-vANI (182) to se daMDa samArabhaI, tasesu thAvaresu ya / aTThAe ya aNaTThAe, bhUyagAmaM vihiMsaI // 2 // (183) hiMse bAle musAvAI, mAille pisuNe saDhe / bhujamANe suraM maMsaM, seyameyaM ti mannaI // 6 // (184) kAyasA vayasA matte, vitte giddha ya ithisu / duhao malaM saMciNai, sisunAgu vva maTTiyaM // 4 // (185) to puTTho AyaMkaNaM, gilANo paritappai / pabhIo paralogassa, kammANuppehI appaNo / / 8 / / [ uttarA0 a0 5 gA0 6-1 (186) je keI bAlA iha jIviyaTThI, pAvAI kammAI karenti ruddA / te ghorarUve tamasindhayAre, tivvAbhitAve narage paDanti / / [ sUtra0 zru* ! a0 5 u01 gA03] Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla-sUtra ( 182 ) mUrkha manuSya viSayAsakta hote hI trasa tathA sthAvara jIvoM ko satAnA zurU kara detA hai, aura anta taka matalaba bematalaba prANisamUha kI hiMsA karatA rahatA hai / 107 ( 183 ) mUrkha manuSya hiMsaka, zrasatya-bhASI, mAyAvI, cugalakhora aura dhUrta iMtA hai| vaha mAMsa-madya ke khAne-pIne meM hI apanA zraya samajhatA hai / ( 184 ) jo manuSya zarIra tathA vacana ke bala para madAndha hai, dhana tathA strI Adi meM zrAsakta hai, vaha rAga aura dveSa donoM dvArA vaise hI karma kA saMcaya karatA hai, jaise alasiyA miTTI kA / ( 181 ) pApa karmoM ke phalasvarUpa jaba manuSya antima samaya meM asAdhya rogoM se pIr3ita hotA hai, taba vaha khinnacitta hokara andara-hI-andara pachatAtA haiM aura apane pUrvakRta pApa karmoM ko yAda kara-kara ke paraloka kI vibhISikA se kA~pa uThatA hai / ( 186 ) jo mUrkha manuSya apane tuccha jIvana ke liye nirdaya hokara pApa-karma karate haiM, ve mahAbhayaMkara pragAr3ha andhakArAcchanna evaM tIvra tApavAle tamisra naraka meM jAkara par3ate haiM / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 187 ) jayA ya cayai dhammaM, aNajjo bhogakAraraNA / se tattha muchie bAle, AyaI nAvabujjhaI // 10 // [ daza0 cUlikA 1 gA0 1] ( 188 ) niccuvviggo jahA teNo, attakammehiM dummaI / tArisI maraNaMDate vi, nA''rAhei saMvaraM // 11 // 108 [ daza0 : 5 u0 2 gA0 36 ] ( 186 ) pagAmaso / je kei pavtraie, nidAsIle bhoccA piccA suhaM suvai, pAvasamaNi tti vuccai ||12|| [ uttarAH a0 17 gA0 3] ( 160 ) verAIM kuvvai verI, tatra verehiM rajjai / pAvovagA ya AraMbhA, dukkhaphAsA ya antaso ||13|| a0 8gA0 7 ] [ sUtra0 a0 ( 161 ) A mAse mAse tu jo bAle, kusaggeNaM tu bhujae / na so sukkhAyadhammassa, kalaM agghai solasiM // 14 [ uttarA0 zra0 6 gA? 44 ] Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla-sUtra 106 ( 187) jaba anArya manuSya kAma-bhogoM ke liye dharma ko chor3atA hai taba bhoga-vijApsa meM muJchita rahanevAlA vaha mUrkha apane bhayaMkara bhaviSya ko nahIM jaantaa| (188) jisa taraha hamezA bhayabhrAnna rahane vAlA cora apane hI duSkarmoM ke kAraNa duHkha uThAtA hai, usI taraha mUrkha manuSya apane durAcaraNoM ke kAraNa duHkha pAtA hai aura antakAla meM bhI saMvara dharma kI ArAdhanA nahIM kara sktaa| (189) jo minu pravrajyA lekara bhI atyanta nidrAzIla ho jAtA hai, khA-pIkara maje se so jAyA karatA hai, vaha 'pApa zramaNa' kahalAtA hai| (190) vaira rakhane vAlA manuSya hamezA vaira hI kiyA karatA hai, vaha vaira meM hI prAnanda pAtA hai / hiMsA-karma pApa ko utpanna karanevAle haiM, anta meM dukha pahu~cAne vAle haiN| (161) yadi ajJAnI manuSya mahIne-mahIne bhara kA ghora tapa kare aura pAraNA ke dina kevala kuzA kI noka se bhojana kare, to bhI vaha satpuruSoM ke batAye dharma kA AcaraNa karane vAle manuSya ke solahaveM hisse ko bhI nahIM pahuMca sakatA / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 162 ) iha jIviyaM aniyamittA, pabbhaTThA samAhi-jogehi / te kAmabhogarasagiddhA, uvavajjanti zrAsure kAye ||15|| [ uttarA0 zra0 8 gA0 14 ] 110 ( 193 ) jAvanta'vijjApurisA, savve te dukkhasaMbhavA / luppanti bahuso mUDhA, saMsArammi anta // 16 // [ uttarA0 a0 6 gA0 1] ( 164 ) bAlAgaM akAmaM tu maraNaM asaI bhave / paMDiyA sakAmaM tu, ukkoMse saI bhave // 17 // [ udharAH a0 5 gA0 3 ] ( 165 ) } bAlassa parasa bAlattaM ahammaM paDivajjiyA / ciccA dhammaM zrahammiTThe, narae uvavajjai // 18 // [ uttarA0 a0 7 gA0 28 ] ( 166 ) dhIrassa passa dhIrataM saJcadhammAraNuvattiNo / cicca adhammaM dhammiTThe, devesu uvavajjai // 56 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla-sUtra 1.11 (162) jo manuSya apane jIvana ko aniyaMtrita ( ucchakhala ) rakhane ke kAraNa samAdhi-yoga se bhraSTa ho jAte haiM ve kAma-bhogoM meM zrAsakta hokara anta meM asurayoni meM utpanna hote haiN| (163) saMsAra ke saba avidvAn ( mUrkha) puruSa duHkha bhogane vAle haiN| mUDha prANI anaMta saMsAra meM bAra bAra lupta hote rahate haiM-janmate aura marate rahate haiN| (164) mUrkha jIvoM kA saMsAra meM bAra bAra akAma-maraNa huA karatA hai; parantu paMDita puruSoM kA sakAma maraNa eka bAra hI hotA haiunakA punarjanma nahIM hotaa| (165) mUrkha manuSya kI mUrkhatA to dekho, jo dharma chor3akara, adharma ko svIkAra kara adhArmika ho jAtA hai, aura anta meM narakagati ko prApta hotA hai| (166) satya-dharma ke anugAmI dhIra puruSa ko dhIratA dekho, jo adharma kA parityAga kara dhArmika ho jAtA hai, aura anta meM devaloka meM utpanna hotA hai| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI (197) tuliyAraNa bAlabhAvaM, abAlaM ceva paDie / caiUNaM bAlabhAvaM, abAla sevaI muNo // 20 // [ uttarA0 a0 gA0 26-3.] Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla-sUtra 113 ( 197) vidvAn muni ko bAla-bhAva aura abAla-bhAva kA tulanAtmaka vicAra kara bAla-bhAva cher3a denA cAhiye aura abAlabhAva ho svIkAra karanA cAhiye / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDiya-suttaM (18) samikkha paMDie tamhA, pAsajAipahe bahU / appaNA saccamesejjA, metti bhUesu kappae // 1 // [uttarA0 a0 6 gA0 2] (166) je ya kate pie bhoe, laddha' vi piTThIkuvvaI / sAhINe cayai bhae, se hU cAi tti vucaI // 2 // [daza0 a0 2 gA0 3] ] vatthagandhamalaMkAraM, ithio sayaNAMNi ya / acchandA je na bhujanti, na se cAi tti vucaI // 3 // [daza0 a0 2 gA0 21 (201) Dahare ya pANe vuDDhe ya pANe, te atto pAsai savvaloe / unhaI logamiNaM mahantaM, buddho pamattesu parivvaejjA // 4 // [sUtra0 zru0 1 a0 12 gA0 18] Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 17 : paNDita - sUtra ( 168 ) paNDita puruSa ko saMsAra bhramaNa ke kAraNarUpa duSkarma-pAzoM kA bhalI bhAMti vicAra kara apane Apa svatantrarUpa se satya kI khoja karanA cAhiye, aura saba jIvoM para maitrIbhAva rakhanA cAhiye | ( 166 ) jo manuSya sundara aura priya bhogoM ko pAkara bhI pITha phera letA hai, saba prakAra se svAdhIna bhogoM kA parityAga kara detA hai, vahI saccA tyAgI kahalAtA hai / ( 200 ) jo manuSya kisI paratantratA ke kAraNa vastra, gandha, alaMkAra, strI aura zayana Adi kA upabhoga nahIM kara pAtA, vaha saccA tyAgI nahIM kahalAtA / ( 205 ) jo buddhimAna manuSya mohanidrA meM sote rahane vAle manuSyoM ke bIca rahakara saMsAra ke choTe-bar3e sabhI prANiyoM ko apanI AtmA ke samAna dekhatA hai, isa mahAn vizva kA nirIkSaNa karatA hai, sarvadA zrapramatta bhAva se saMyamAcaraNa meM rata rahatA hai vahI mokSagati kA saccA adhikArI hai / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 mahAvIra-vANI (202) je mamAiamaI jahAi, se jahAi mmaaiaN| se hu diTThabhae muNI, jassa nasthi mmaaiaN||5|| [aAcA0 1 zru0 a0 2 u0 6 sU0 66 ] (203) jahA kumme saaMgAI, sae dehe samAhare / evaM pAvAI mehAvI, abhappeNa samAhare // 6 // [sUtra0 zru0 1 a08 gA0 16] (204) jo sahassaM sahassANaM, mAse mAse gavaM dae / tassa vi saMjamo seyo adintassa vi kiMcaNa // 7 // [uttarA0 a0 6 gA0 40 ] (205) nANassa savvassa pagAsaNAya, annANamohassa vivajjaNAe / rAgassa dosassa ya saMkhaeNaM, egantasokkhaM samuvei mokkhaM // 8 // (206) tassesa maggo guruviddhasevA, vivajjaNA bAlajaNassa dUrA / sajjhAyaegantanisevaNA ya, muttatthasaMcintaNayA dhiI y||6|| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNDita-sUtra 117 (202) jo mamatva-buddhi kA parityAga karatA hai, vaha mamatva kA parityAga karatA hai| vAstava meM vahI saMsAra se saccA bhaya khAne vAlA muni hai, jise kisI bhI prakAra kA mamatva-bhAva nahIM hai / (203) jaise kachuA Apatti se bacane ke liye apane aMgoM ko apane zarIra meM sikor3a letA hai, usI prakAra paMDitajana bhI viSayoM kI ora jAto huI apanI indriyA~ AdhyAtmika jJAna se sikor3akara rkheN| (284) ___ jo manuSya pratimAsa lAkhoM gAyeM dAna meM detA hai, usakI apekSA kucha bhI na dene vAle kA saMyamAcaraNa zreSTha hai| (205) saba prakAra ke jJAna ko nirmala karane se, ajJAna aura moha ke tyAgane se, tathA rAga aura dveSa kA kSaya karane se ekAMta sukhasvarUpa mokSa prApta hotA hai / (206) sadguru tathA anubhavI bRddhoM ko sevA karanA, mUkhoM ke saMsarga se dUra rahanA, ekAgra citta se sat zAstroM kA abhyAsa karanA aura unake gambhIra artha kA cintana karanA, aura citta meM dhRtirUpa aTala zAnti prApta karanA, yaha ni:zreyasa kA mArga hai / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI (287) AhAramicche miyamesaNijja, sahAyamicche niuNatthabuddhiM / nikeyamicchejja vivegajoggaM, samAhikAme samaNe tavassI // 10 // (208) na vA labhejjA niuNaM sahAyaM, . guNAhiyaM vA guNao samaM vA / ekko vi pAvAi vivajjayanto, viharejja kAmesu asajjamANo // 11 // [uttarA0 a0 32 gA0 2-5] (206) jAI ca buDiMDha ca iha'jja pAsa, bhUehiM sAyaM paDileha jaanne| tamhA'ivijjo paramaM ti naccA, sammattadaMsI na karei pAvaM // 12 // [aAcA0 zru01 a. 3 u0 2 gA0 1] (210) na kammuNA kamma khaventi bAlA, akammuNA kamma khaventi dhIrA / mehAviNo lobha-bhayA vaIyA, saMtosiNoM na pakarenti pAvaM // 13 // [sUtra0 zru0 1 a0 12 gA0 15] Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNDita-sUtra 116 (207) samAdhi kI icchA rakhane vAlA tapasvo zramaNa parimita tathA zuddha AhAra grahaNa kare, nipuNa-buddhi ke tatvajJAnI sAthI kI khoja kare, aura dhyAna karane yogya ekAnta sthAna meM nivAsa kare / (208) bAda apane se guNoM meM adhika yA samAna guNavAlA sAthI na mile, to pApakarmoM kA parityAga kara tathA kAma bhogoM meM sarvathA anAsakta rahakara akelA ho vicare / parantu durAcArI kA kabhI bhUla kara bhI saMga na kre| (206) saMsAra meM janma-maraNa ke mahAn duHkhoM ko dekhakara aura yaha acchI taraha jAnakara ki.---'saba jIva sukha kI icchA rakhanevAle haiN| ahiMsA ko mokSa kA mArga samajhakara samyaktvadhArI vidvAna kabhI bhI pApa karma nahIM karate / (210) mUrkha sAdhaka kitanA hI prayatna kyoM na kareM, kintu pApa-karmoM se pApa-karmoM ko kadApi na nahIM kara skte| buddhimAna sAdhaka ve haiM jo pApa-karmoM ke parityAga se pApa-karmoM ko naSTa karate haiN| ataeva le.bha aura bhaya se rahita sarvadA santuSTa rahane vAle medhAvI puruSa kisI bhI prakAra kA pApa karma nahIM karate / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 18 : appa-suttaM (211) appA naI veyavaNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU, appA me nandanaM vaNaM // 1 // [uttarA0 a0 20 gA0 36 ] (212) appA kattA vikattA ya, duhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaTThiya suppaTio // 2 // [uttarA0 a0 20 gA0 37 ] (213) appA ceva dameyavvo, appA hu khalu duddamo / appA danto suhI hoi, assi loe parattha ya // 3 // [uttarA0 a0 1 gA0 15] (214) varaM me appA danto, saMjameNa taveNa ya / mA'haM parehiM dammando, bandhaNehiM vahehi ya // 4 // [uttarA0 a0 1 gA0 16] Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 18 : aAtma-sUtra (211) aAtmA ho. naraka kI vaitaraNo nadI tathA kUTa zAlmalI vRkSa hai / AtmA hI svarga kI kAmadudhA dhenu tathA nandanavana hai / (212) aAtmA hI apane duHkhoM aura sukhoM kA kartA tathA bhaktA hai| acche mArga para calane vAlA AtmA mitra hai, aura bure mArga para calane vAlA AtmA zatru hai| (213) apane-Apako ho damana karanA cAhiye / vAstava meM yaho kaThina hai / apane-aApako damana karanevAlA isa loka tathA paraloka meM sukho hotA hai| (214) . dUsare loga merA vadha bandhanAdi se damana kareM, isakI apekSA to maiM saMyama aura tapa ke dvArA apane-aApa ho apanA (AtmA kA) damana karU, yaha acchA hai| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 215 ) jo sahassaM sahassAraNaM, saMgAme dujjae jiNe / egaM jiNejja appA, esa se paramo jao ||5|| [ uttarA0 a0 6 gA0 34 ] 122 ( 216 ) appANameva jujjhAhi kiM te jujmeNa bajjhao ? | appANameva appANaM, jaittA suhamehae ||6|| ( 217 ) paMcindiyANi kohe. mANaM mAyaM taddeva lohaM ca / dujjayaM ceva apAgaM, savtramappe jie jiyaM // 7 // [ uttarA0 a0 6 gA0 35-36 ] ( 218 ) na taM zrarI kaMTha chettA karei, jaM se kare appaNiyA durappA / se nAhi maccumuhaM tu patte, pacchAgutAveNa dayAvihUNo ||8|| [ uttarA0 zra0 20 gA0 48 ] ( 216 ) jassevamappA u havejja nicchizro, caijja dehaM na hu dhammasAsaNaM / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma-sutra 123 jo vIra durjaya saMgrAma meM lAkhoM yoddhAoM ko jItatA hai, yadi vaha eka apanI AtmA ko jIta le, to yahI usakI sarvazreSTha vijaya hogii| (216) apanI AtmA ke sAtha hI yuddha karanA cAhiye, bAharo sthUla zatruoM ke sAtha yuddha karane se kyA lAbha ? aAtmA dvArA AtmA ko jotane vAlA hI vAstava meM pUrNa sukhI hotA hai| (217) . pA~ca indriyA~, krodha, mAna, mAyA, lobha tathA sabase adhika durjaya apanI AtmA ko jItanA cAhiye / eka aAtmA ke jIta lene para saba kucha jIta liyA jAtA hai| (218) sira kATane vAlA zatru bhI utanA apakAra nahIM karatA, jitanA durAcaraNa meM lagI huI apanI AtmA karatI hai / dayAzUnya durAcAro ko apane durAcaraNoM kA pahale dhyAna nahIM pAtA; parantu jaba vaha mRtyu ke mukha meM pahu~catA hai, taba apane saba durAcaraNoM ko yAda kara-kara pachatAtA hai / (216) jisa sAdhaka kI AtmA isa prakAra dRr3hanizcayo ho ki 'maiM zarIra chor3a sakatA hU~,parantu apanA dharma-zAsana chor3a hI nahIM sakatA: Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 mahAvIra-vANI taM tArisaM no payAlenti indiyA, -- uventi vAyA va sudaMsaNaM giriM // 6 // [ daza0 cUlikA 1 gA0 17 ] (22.) appA khalu sayayaM rakkhiyavyo, savvindiehiM susamAhiehiM / arakkhio jAipahaM uvei, surakkhio savvadukkhANa muccai // 10 // [daza0 cUlikA 2 gA0 16 ] sarIramAhu nAva tti, jIvoM vuccai nAvitro / saMsAro aNNavo vutto, jaM taranti mahesiNo // 11 // [uttarA0 a0 23 gA0 73] (222) jo pavvaittANa mahavvayAI, . samma ca no phAsayaI pamAyA / anigahappA ya rasesu giddha, na mUlao chindai bandhaNaM se // 12 // [uttarA0 a0.20 gA0 36 ] Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma-sUtra 125 use indriyA~ kabhI vicalita nahIM kara sakatIM, jaise--bhISaNa bavaMDara sumeru parvata ko / (22) samasta indriyoM ko khUba acchI taraha samAhita karate huye pApoM se apanI AtmA kI niraMtara rakSA karate rahanA caahiye| pApoM se arakSita aAtmA saMsAra meM bhaTakA karatI hai, aura surakSita AtmA saMsAra ke saba du:khoM se mukta ho jAtI hai| (221) zarIra ko nAva kahA hai, jova ko nAvika kahA jAtA hai, aura saMsAra ko samudra batalAyA hai / isI saMsAra-samudra ko maharSijana pAra karate haiM / (222) jo pravrajita hokara pramAda ke kAraNa pAMca mahAvratoM kA acchI taraha pAlana nahIM karatA, apane-Apako nigraha meM nahIM rakhatA, kAmabhogoM ke rasa meM aAsakta ho jAtA hai, vaha janma-maraNa ke bandhana ko jar3a se nahIM kATa sakatA / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logatatta-suttaM (223) dhammo ahammo AgAsaM, kAlo puggala jaMtavo / esa logo tti pannatto, jiNehiM varadaMsihi // 1 // [uttarA0 a0 28 gA0 7] (224) gailakkhaNo dhammo, ahammo ThANalakkhakhaNo / bhAyaNaM sambadavANaM, nahaM ogAhalakkhaNaM // 2 // (225) vattaNAlakhaNo kAlo, jIvo uvogalakkharaNo / nANeNaM dasaNeNaM ca, suheNa ya duheNa ya // 3 // (226) nANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM ca tavo tahA / vIriyaM ubogo ya, eyaM jAvassa lakkhaNaM // 4 // (227) saha'dhayAra-ujjoo, pahA chAyA''tave i vA / varaNa-rasa gandha-phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 5 // [uttarA0 a0 28 gA0 6-12] Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 16 : lokatattva-sUtra (223) dharma, adharma, AkAza, kAla, pudgala aura jIva-ye chaha dravya hai| kevaladarzana ke dhartA jina bhagavAnoM ne ina sabako loka kahA hai| (224) dharmadravya kA lakSaNa gati hai; adharmadravya kA lakSaNa sthiti hai; saba padArthoM ko avakAza denA-AkAza kA lakSaNa hai| (225) kAla kA lakSaNa vartanA hai, aura upayoga jIva kA lakSaNa hai| jIvAtmA jJAna se, darzana se, sukha se, tathA dukha se jAnA-pahacAnA jAtA hai| (226) ataeva zana, darzana, cAritrya, tapa, vIrya aura upayoga-ye saba jIva ke lakSaNa haiN| (227). zabda, andhakAra, ujAlA, prabhA, chAyA, Atapa (dhUpa), varNa, gandha, rasa aura sparza'-ye saba pudgala ke lakSaNa haiN| Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 mahAvIra-vANI (228) jIvA'jIvA ya bandho ya puNNaM pAvA'so tahA / saMvaro nijjarA mokkho, santee tahiyA nava // 6 // (226) .. tahiyANaM tu bhAvANaM, sabbhAve uvaesaNaM / bhAveNaM saddahantassa, sammattaM taM viyAhiyaM // 7 // [uttarA0 a0 28 gA0 14-15 (230). nANeNa jANai bhAve, dasaNeNaM ya saddahe / caritteNa nigirahAi, taveNa parisujjhai // 8 // [uttarA0 a0 28 gA0 35] nANa ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA / eyaM maggamaNuppattA, jIvA gacchanti sugaiM // 6 // [uttarA0 a0 28 gA0 3] tattha paMcavihaM nANaM, suyaM AbhinibohiyaM / .. aohinANaM tu taiyaM, maNanANaM ca kevalaM // 10 // [uttarA0 a0 28 gA0 4 ] (233-234) nANassAvaraNijjaM. daMsagAvaraNaM thaa| veyaNijjaM tahA mohaM, AummaM taheva ya // 11 // nAmakammaM ca gottaM ca, antarAyaM taheva ya / evameyAI kammAI, aTheva u samAsao // 12 // [uttarA0 a0 33 gA0 2-3 ] Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokatasva-sUtra ( 228 ) jIva, jIva, bandha, puNya, pApa, Astrava, saMvara, nirjarA aura mauna ---- ye nava satya - tatva haiM / 126 ( 226 ) jIvAdika satya padArthoM ke astitva meM sadguru ke upadeza se, athavA svayaM hI apane bhAva se zraddhAna karanA, samyaktva kahA gayA hai / ( 230 ) mumukSa AtmA jJAna se jIvAdika padArthoM ko jAnatA hai, darzana se zraddhAna karatA hai, cAritrya se bhoga - vAsanAoM kA nigraha karatA hai, aura tapa se karmamalarahita hokara pUrNatayA zuddha ho jAtA hai / ( 231 ) - jJAna, darzana, cAritrya aura tapa isa catuSTaya adhyAtmamArga ko prApta hokara mumukSa jIva mokSarUpa sadgati pAte haiM / ( 232 ) maMti, zruta, avadhi, mana: paryAya aura kevala ---- isa bhA~ti jJAna pA~ca prakAra kA hai / ( 233-234 ) jJAnavaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, prAyu, nAma, gotra aura grantarAya - isa prakAra saMkSepa meM ye grATha karma batalAye haiM / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 mahAvIra-vANI (235) so tavo duviho vuttoM vAhirabbhantaro tahA / bAhiro chaviho vutto, evamabbhantaro tavo // 13 // (236) aNasaNamUNoyariyA, bhikkhAyariyA rspricaao| kAyakilesI saMlINayA ya, bajbho tavo hoI // 14 // [uttarA0 a0 30 gA0 7-8] (237) pAyacchittaM viNo, veyAvaccaM taheva sjjhaao| mANaM ca viussago, eso anbhintaroM tavo // 13 // [uttarA0 a0 30 gA0 30] ( 238) kiehA nIlA ya kAU ya, teU pamhA taheva ya / sukkalesA ya chaTThA, nAmAI tu jahakkama / / 16 / / [uttarA0 a0 34 gA0 3] (236) kiNhA nIlA kAU, tinni vi eyAao ahmmlesaao| eyAhi tihi vi jIvo, duggaI uvavajjai // 17 // teU pamhA sukkA, tinni vi eyAo dhammalesAo / eyAhi tihi vi jIvo, sugaI uvavajjai // 18 // [uttarA0 a0 34 gA0 56-57] Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokatattva-sUtra ( 235 ) tapa do prakAra kA batalAyA gayA hai---bAhya aura zrabhyaMtara | bAhya tapa chaha prakAra kA kahA hai, isI prakAra abhyantara tapa bhI chaha prakAra kA hai / 131 ( 236 ) anazana, UnaMdarI, bhikSAcarI, rasaparityAga, kAya - kleza aura saMlekhanA ye bAhya tapa haiM / ( 237 ) prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna aura vyutsarga - ye abhyantara tapa haiM / ( 238 ) kRSNa, nIla, kApota, teja, padma aura zukla -- ye lezyAzrAM ke kramaza: chaha nAma haiM / ( 236 ) kRSNa, nIla, kApota -- ye tIna adharma - lezyAeM haiN| ina tInoM se yukta jIva durgati meM utpanna hotA hai / ( 240 ) teja, padma aura zukla -- ye tIna dharma- lezyAeM haiN| ina tInoM se yukta jIva sadgati meM utpanna hotA hai / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 mahAvIra-vANI (241) aTTha pavayaNamAyAo. samiI guttI taheva ya / paMceva ya samiIo, to guttIo AhiyA // 1 // (242) iriyAbhAsesaNAdANe, uccAre samiI iya / maNaguttI vayaguttI, kAyaguttI ya aTThamA // 20 // [uttarA0 a0 24 gA0 1-2] (243) eyAo paMca samiIo, caraNassa ya pavattaNe / guttI niyattaNe vuttA, asubhatthesu savyaso // 21 // sasA pravarNamAyA, (244) esA pavayaNamAyA, je samma Ayare muNI / se khippaM savvasaMsArA, vippamuccai paMDie // 22 // [uttarA0 a0 24 gA0 26-27 ] Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokatattva-sUtra ( 241 ) pAMca samiti aura tIna gupti -- isa prakAra ATha pravacanamAtAeM kahalAtI haiM / 133 ( 242 ) IrSyA, bhASA, epaNA, zrAdAna-nikSepa aura uccAra ye pA~ca samitiyA~ haiM / tathA manogupti, vacanagupti aura kAyagupti ye tIna guptiyA~ haiM / isa prakAra donoM milakara ATha pravacana - mAtAe~ hai / ( 243 ) pA~ca samitiyA~ cAritra kI dayA Adi pravRttiyoM meM kAma AtI haiM aura tIna guptiyAM saba prakAra ke azubha vyApAroM se nivRtta hene meM sahAyaka hotI haiM / ( 244 ) jo vidvAn muni ukta cAu pravacana-mAtAoM kA acchI taraha AcaraNa karatA hai, vaha zIghra hI akhila saMsAra se sadA ke lie, mukta ho jAtA hai / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :20 : . pujja-suttaM (245) pAyAramahA viNayaM pauMje, sussUsamANo parigijma vanaka jahovaiTTha abhikakhamANo, guru tu nAsAyayaI sa pujjo // 1 // (246) annAyau~chaM carai visuddha, javaNaTThayA samuyANaM ca niccaM / aladdha yaM no paridevaejjA, . laddha, na vikatthaI sa pujjo // 2 // (247) saMthArasejjAsaNabhattapANe, appicchayA ailAbhe vi sante / jo evamappANa'bhitosaejjA, saMtosapAinnarae sa pujjo // 3 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya-sUtra jo prAcAra-prApti ke liye vinaya kA prayoga karatA hai, jo bhaktipUrvaka guru-vacanoM ko sunatA hai evaM svIkRta kara vacanAnusAra kArya pUrA karatA hai, jo guru kI kabhI azAtanA nahIM karatA vahI pUjya hai| ( 246 ) jo kevala saMyama yAtrA ke nirvAha ke liye aparicitabhAva se doSa-rahita bhikSAvRtti karatA hai, jo AhAra Adi na milane para bhI khinna nahIM hotA aura mila jAne para prasanna nahIM hotA vahIM pUjya hai| (247) jo saMstAraka, zayyA, grAsana aura bhojana-pAna Adi kA adhika lAbha hone para bhI apanI AvazyakatA ke anusAra thor3A grahaNa karatA hai, santoSa kI pradhAnatA meM rata hokara apane-aApako sadA saMtudha banAye rakhatA hai, vahI pUjya hai| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI (248) sakkA saheDaM osAi kaMTayA, aomayA ucchahayA nareNa / aNAsae jo u sahejja kaMTae, vaImae karaNasare sa pujjo // 4 // (246) samAvayantA vayamAbhighAyA, kSaNaM gayA dummaNiyaM jaNanti / dhammo tti kiccA paramagasUre, jiindie jo sahai sa pujjo // 5 // (250) avagaNavAyaM ca paraMmuhassa, paccakkhao paDiNIyaM ca bhAsaM / ohAriNi appiyakAriNiM ca, bhAsaM na bhAsejja sayA sa pujjo // 6 // (251) alolue akkuhae amAI, apisuNe yA vi adINavittI / no bhAvae no vi ya bhAviyappA, akouhalle ya sayA sa pujjo // 7 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya-sUtra 137 (248) saMsAra meM lobhI manuSya kisI vizeSa prAzA kI pUrti ke liye loha-kaMTaka bhI sahana kara lete haiM, parantu jo binA kisI aAzAM-tRSNA ke kAnoM meM tIra ke samAna cubhane vAle durvacanarUpI kaMTakoM ko sahana karatA hai, vahI pUjya hai| (246) . virodhiyoM kI ora se par3anevAlI durvacana kI coTeM kAnoM meM pahu~cakara bar3I marmAntaka pIr3A paidA karatI haiM, parantu jo kSamAzUra jitendriya puruSa una coToM ko apanA dharma jAnakara samabhAva se sahana kara letA hai, vahIM pUjya hai / ( 250) ___ jo para.kSa meM kisI kI nindA nahIM karatA, pratyakSa meM bhI kalahavardhaka aMTa-saMTa bAteM nahIM bakatA, dUsaroM ko pIr3A pahu~cAne vAlI evaM nizcayakAro bhASA nahIM bolatA, vahIM pUjya hai| (211) ____ jo rasalolupa nahIM hai, indrajAlI (jAdU-Te.nA karanevAlA) nahIM hai, mAyAvo nahIM hai, cugalakhe ra nahIM hai, dona nahIM hai, dUsaroM se apano prazaMsA sunane kI icchA nahIM rakhatA, svayaM bhI apane muha se apanI prazaMsA nahIM karatA, khela-tamAze zrAdi dekhane kA bhI zaurka na nahIM hai, vahIM pRthya hai / | Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 252 ) guNehi sAhU agurohi'sAhU, girahAhi sAhU guNa muJca'sAhU | pagamapaNaM, 138 viyANiyA jo rAgado sehiM samosa pujjo ||8|| ( 253 ) taheva DaharaM ca mahallagaM vA, itthI pumaM pavvaiyaM gihiM vA / no holae no viya khisaejjA, thaMbhaM ca kohaM ca ca sa pujjo ||6|| ( 254 ) tesiM gurUNaM guNasAyarANaM, soccAraNa mehAvI subhAsiyAiM / care muNI paMcarae tigutto, caukasAyAvagae sa pujjo ||10|| [ daza0 0 6 u0 3 gA0 2-4-5-6-8610-11-12-14 ] Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 (252) guNoM se sAdhu hotA hai aura aguNoM se asAdhu, ata: he mumukSu ! sadguNoM ko grahaNa kara aura duguNoM ko chor3a / jo sAdhaka apanI AtmA dvArA apanI AtmA ke vAstavika svarUpa ko pahacAna kara rAga aura dvaSa donoM meM samabhAva rakhatA hai, vahI pUjya hai| (253) jo bAlaka, vRddha, strI, puruSa, sAdhu, aura gRhastha Adi kisI kA bhI apamAna tathA tiraskAra nahIM karatA, jo krodha aura abhimAna kA pUrNa rUpa se parityAga karatA hai, vahI pUjya hai| (254) jo buddhimAn muni sadguNa-sindhu gurujanoM ke subhASitoM ko sunakara tadanusAra pA~ca mahAvratoM meM rata hotA hai, tIna guptiyA~ dhAraNa karatA hai, aura cAra kaSAya se dUra rahatA hai, vahI pUjya hai / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 21 : mAhaNa-suttaM ( 255 ) jo na sajjai Agantu, pavvayanto na soyaI / ramai ajjavayammi, taM vayaM bUma mAhaNaM // | 1 || ( 256 ) niddhantamala - pAvagaM / jAyarUvaM jahA maTThA, rAga - dosa - bhayAIyaM, taM vayaM bUma mAharaNaM ||2 // ( 257 ) tavariye kisaM dantaM avaciyamaMsasoziyaM / sutratrayaM pattanivvANaM taM vayaM bUma mAhaNaM ||3|| ( 258 ) tasapANe viyANittA, saMgaheNa ya thAvare | jo na hiMsai tiviheNaM taM vayaM bUma mAharaNaM ||4|| Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa-sUtra (255) jo AnevAle snehIjanoM meM Asakti nahIM rakhatA, jo jAtA huA zoka nahIM karatA, jo aArya-vacanoM meM sadA Ananda pAtA hai, use hama brAhmaNa kahate haiN| (256) jo agni meM DAlakara zuddha kiye hue aura kasauTI para kase hue sone ke samAna nirmala hai, jo rAga, dvaSa tathA bhaya se rahita hai, use hama brAhmaNa kahate haiN| jo tapasvI hai, jo dubalA-patalA hai, jo iMdriya-nigrahI hai, ugra tapa:sAdhanA ke kAraNa jisakA rakta aura mAMsa bhI sUkha gayA hai, jo zuddhavratI hai, jisane nirvANa ( Atma-zAnti ) pA liyA hai, use hama brAhmaNa kahate haiN| (258) jo sthAvara, jaMgama sabhI prANiyoM ko bhalIbhA~ti jAnakara, unako tInoM ho prakAra * se kabhI hiMsA nahIM karatA, use hama brAhmaNa kahate haiN| * mana, vANI aura zarIra se; athavA karane, karAne aura anumodana se| Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 256 ) kohA vA jai hAsA, lohA vA jai vA bhayA / mulaM na vayaI jo u, taM vayaM bUma mAhaNaM ||5|| 142 ( 260 ) 2 cittamantamacittaM vA appaM vA jai vA bahuM / na girahAi adatta je, taM vayaM bUma mAhaNaM ||6|| ( 261 ) divva- mANusa - tericchaM, jo na sevai mehuNaM / marasA kAya - bava keNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM ||7|| ( 262 ) jahA pommaM jale jAyaM, novalippai vAriNA / evaM alittaM kAmehiM, taM vayaM bUma mAhaNaM ||8|| ( 263 ) aloluyaM muhAjIviM, aNagAraM asaMttaM hitthesu taM vayaM bUma " akiMcanaM / mAhaNaM // 6 // * Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa-sUtra 143 ( 256) jo krodha se, hAsya se, labha athavA bhaya se--kisI bhI malina saMkalpa se asatya nahIM bolatA, use hama brAhmaNa kahate haiN| (260) jo sacitta yA acitta ke I bhI padArtha ---bhale hI vaha thor3A ho yA adhika,-mAlika ke saharSa diye binA corI se nahIM letA, use hama brAhmaNa kahate haiN| (261) jo devatA, manuSya tathA tiyeca sambandhI sabhI prakAra ke maithuna kA mana, vANoM aura zarIra se kabhI sevana nahIM karatA, use hama brAhmaNa kahate haiN| (262) jipta prakAra kamala jala meM utpanna hokara bho jala se lipta nahIM hotA, usI prakAra jo saMsAra meM rahakara bhI kAma bhogoM se sarvathA alipta rahatA hai, use hama brAhmaNa kahate haiN| (263) jo alolupa hai, jo anAsakta-jIvI hai, jo anagAra (binA gharabAra kA ) hai, jo akicana hai, jo gRhasthoM se alipta hai, use hama brAhmaNa kahate haiM / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 mahAvIra-vANI (264) jahittA pudha-saMjogaM, nAisaMge ya bandhave / jo na sajjai bhogesu, taM vayaM bUma mAhaNaM // 10 // ( 265) na vi muDieNa samaNo, na oMkAreNa baMbhaNo / na muNI ragaNavAseNaM, kusacIreNa Na tAvaso // 11 // (266) samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa baMbhaNo / nANeNa muNI hoi, taveNa hoi tAvaso // 12 // (267) kammuNA baMbhaNo hoi, kammuNA hoi khattio / vaiso kammuNA hoi, sudo havai kammuNA // 13 // (268) evaM guNasamAuttA, je bhavanti diuttamA / te samatthA samuddhattu, paramappANameva ya // 14 // [ uttarA0 a0 25 gA0 20 se 26,31-32-33-35 ] Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa-sUtra 145 ( 264 ) jo strI-putra Adi kA sneha paidA karanevAle pUrva sambandhoM ko, jAti-birAdarI ke mela-jola ko tathA bandhu-janoM ko eka bAra tyAga dene para unameM kisI prakAra kI Asakti nahIM rakhatA, puna: kAmabhogoM meM nahIM pha~satA, use hama brAhmaNa kahate haiN| - sira muDA lene mAtra se koI zramaNa nahIM hotA, 'zrom' kA jApa kara lene mAtra se koI brAhmaNa nahIM hotA, nirjana vana meM rahane mAtra se koI. muni nahIM hotA, aura na kuzA ke bane vastra pahana lene mAtra se koI tapasvI hI ho sakatA hai / (266) samatA se zramaNa hotA hai; brahmacarya se brAhmaNa hotA hai; jJAna se muni hotA hai; aura tapa se tapasvI banA jAtA hai / (267 ) _manuSyaH karma se hI brAhmaNa hotA hai, karma se hI kSatriya hotA hai, karma se hI vaizya hotA hai aura zUdra bhI apane kie gae karmoM se hI hotA hai| (arthAt varNa-bheda janma se nahIM hotA / jo jaisA acchA yA burA kArya karatA hai, vaha vaisA hI U~ca yA nIca ho jAtA hai|) (268) isa bhAMti pavitra guNoM se yukta jo dvijottama [zreSTha brAhmaNa] haiM, vAstava meM ve hI apanA tathA dUsaroM kA uddhAra kara sakane meM samartha haiN| Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 22 : bhikkhu-suttaM (266 ) roitrA nAyaputta-vayaNe, appasame bhanna ja cha ppi kAe / paMca ya phAse mahatvayAI, paMcAsavasaMvare je sa bhikkhU // 1 // (270) cattAri vame mayA kasAe, dhuvajogI ya havijja buddhavayaNe / pAhaNe nijjAyarUva-rayae, gihijoMgaM parivajjae je sa bhikkhU // 2 // (271) sammadiTThI sayA amUDhe, asthi hu nANe tava-saMjame ya / tavasA dhuNai purANa pAvagaM, maNa-vaya-kAyasusaMvuDe je sa bhikkhU // 3 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 23 : bhikSu-sUtra (266) jo jJAtaputra-bhagavAn mahAvara ke pravacanoM para zraddhA rakhakara chaha kAya ke jIvoM ko apanI prAtmA ke samAna mAnatA hai,jo ahiMsA Adi pA~ca mahAvratoM kA pUrNa rUpa se pAlana karatA hai, je. pA~ca prAvoM kA saMvaraNa arthAt nirarodha karatA hai, vaho bhikSu hai / (27 ..) jo sadA kra.dha, mAna, mAyA aura lobha ina cAra i.pAya kA parityAga karatA hai, jo jJAnI puragho ke vacanoM kA dRDhavizvAsI rahatA hai, jo cA~do, senA aAdi kisI bhI prakAra kA parigraha nahIM rakhatA, jo rahasyoM ke sAtha koI bhI sAMsArika sneha-sambandha nahIM jor3atA, vahI bhittu hai / (271) jo samyagdarzI hai, jo kartavya-vimUr3ha nahIM hai, jo jJAna, tapa aura saMyama kA dRr3ha zraddhAla hai, jo mana, vacana aura zarara ko pApa-patha para jAne se re.ka rakhatA hai, jo tapa ke dvArA pUrva-kRta pApa-karmoM ko naSTa kara detA hai, vahIM bhikSu hai| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 272 ) na ya vuggahiyaM kahUM kahijjA, 148 na ya kuppe nihuindie pasante / saMjamadhuvajogajutte, uvasaMte aDie je sa bhikkhU ||4|| jo sahai hu gAmakaMTae, akkosa -- pahAra - tajjaraNAo ya / ( 273 ) bhaya-bhairava-saha-- sappahAse, samasuha - dukkhasahe je sa bhikkhU ||5|| ( 274 ) abhibhUya kAraNa parisahAI, samuddhare jAipahAu appayaM / viittu jAI - maraNaM mahabbhayaM, hattha saMjae tave rae sAmaNie je sa bhikkhU ||6|| vAyasaMjae ( 275 ) pAyasaMjae, saMnaindie / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 bhikSu-sUtra (272) jo kalahakArI vacana nahIM kahatA, jo krodha nahIM karatA, jisakI indriyA~ acaMcala haiM, jo prazAnta hai, jo saMyama meM dhru vayogI (sarvathA tallIna ) rahatA hai, jo saMkaTa Ane para jyAkula nahIM hotA, jo kabhI yogya kartavya kA anAdara nahIM karatA, vahI bhintu hai| (273) jo kAna meM kAMTe ke samAna cubhanevAle Akroza-vacanoM ko, prahAroM ko, tathA ayogya upAlaMbhoM ko zAntipUrvaka saha letA hai, jo bhISaNa aTTahAsa aura pracaNDa garjanA vAle sthAnoM meM bhI nirbhaya rahatA hai, jo sukha-du:kha donoM ko samabhAvapUrvaka sahana karatA hai, vahI bhikSu hai| ( 274 ) jo zarIra se parIpahoM ko dhairya ke sAtha sahana kara saMsAra-garta se apanA uddhAra kara letA hai, jo janma-maraNa ko mahAbhayaMkara jAnakara sadA zramaNocita tapazcaraNa meM rata rahatA hai, vahI bhikSu hai| (24) jo hAtha, pA~va, vANI aura indriyoM kA yathArtha saMyama rakhatA hai, jo sadA adhyAtma-ciMtana meM rata rahatA hai, jo apane Apako Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra - vANI susamAhippA, suttatthaM ca viyANai je sa bhikkhU // 7 // ( 276 ) uddimmi amucchie amucchi giddha, 150 ajbhAparae annAyauMchaM, kayavikkayasannihio pulanippulAe / virae, satrasaMgAva gae ya je sa bhikkhU ||5|| 1 ( 277 ) alola bhikkhU na rasesu giddha, ucha care jIviya nAbhikakhe / + iDiMTa ca sakkAraNa- pUyaNaM ca, cae ThiyA ahei je sa bhikkhU // 6 // ( 278) naM paraM vaijjAsi ayaM kusIle, jeNaM ca kuppejja na taM vaejjA / jAriNaya patteyaM puraNa--pAvaM, aMtANaM na samukkase je sa bhikkhU // 10 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSu-sUtra 151 bhalI bhA~ti samAdhistha karatA hai, jo sUtrArtha ko pUrA jAnanevAlA hai, vahI bhikSu hai / ( 276 ) jo apane saMyama-sAdhaka upakaraNoM taka meM bhI mUrcchA (zrasakti) nahIM rakhatA, jo lAlacI nahIM hai, jo ajJAta parivAroM ke yahA~ se bhikSA mA~gatA hai, jo saMyama patha meM bAdhaka honevAle doSoM se dUra rahatA hai, jo kharIdane-becane aura saMgraha karane ke gRhasthocita dhandhoM ke phera meM nahIM par3atA, jo saba prakAra se niHsaMga rahatA hai, vahI bhikSu hai ( 277 ) 1 ajJAta kula jo Rddhi, jo muni lupa hai, jo rasoM meM zraddha hai, jo kI bhikSA karatA hai, jo jIvana kI cintA nahIM karatA, satkAra aura pUjA-pratiSThA kA moha chor3a detA hai, jo sthitAtmA tathA nispRhI hai, vahI bhikSu hai / (278) jo dUsaroM ko "yaha durAcArI hai' aisA nahIM kahatA, jo kaTu vacana - jisase sunanevAlA kSubdha ha-- nahIM bolatA, 'saMba jIva apane apane zubhAzubha karmoM ke anusAra ho sukha-duHkha bhogate haiM / ' -- aisA jAnakara jo dUsaroM kI nindya ceSTAoM para lakSya na dekara apane sudhAra kI ciMtA karatA hai, jo apane-Apako ugra tapa aura tyAga Adi ke garva se uddhata nahIM banAtA, vahI bhikSu hai / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 mahAvIra-vANI (276) na jAimatte na ya rUvamatte, na. lAbhamatte na sueNa mante / mayANi savvANi vivajjayato, dhammajbhANarae je sa bhikkhU // 11 // (280) paveyae ajjapayaM mahAmuNI, dhamme Thio ThAvayaI paraM pi / nikkhamma vajjejja kusIlaligaM, . na yAvi hAsaMkuhae je sa bhikkhU / / 12 / / (281.) taM dehavAsaM asuI asAsayaM, . sayA cae niccahiyaTThiyappA / chidittu jAImaraNassa baMdhaNaM / uvei bhikkhU apuraNAgamaM gaI / / 13 / / [daza0 a0 10 gA0 5-6-7-10-11, 14 se 21]] Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSu-sUtra 153 jo jAti kA abhimAna nahIM karatA; jo rUpa kA abhimAna nahIM karatA; jo lAbha kA abhimAna nahIM karatA, jo zruta (pAMDitya) kA abhimAna nahIM karatA; jo sabhI prakAra ke abhimAnoM kA parityAga kara kevala dharma-dhyAna meM hI rata rahatA hai; vahI bhintu hai| (280) ... jo mahAmuni Aryapada (sadharma ) kA upadeza karatA hai, jo svayaM dharma meM sthita hokara dUsaroM ko bhI dharma meM sthita karatA hai, jo ghara-gRhasthI ke prapaMca se nikala kara sadA ke liye kuzIla liMga (nindyaveza) ko chor3a detA hai, jo kisI ke sAtha haMsI-ThaTTA nahIM karatA, vahI bhikSu hai| (281) isa bhA~ti apane ko sadaiva kalyANa-patha para khar3A rakhanevAlA bhitu apavitra aura kSaNabhaMgura zarIra meM nivAsa karamA hamezA ke liye chor3a detA hai; janma-maraNa ke bandhanoM ko sarvathA kATakara apunarAgamagati ( mokSa ) ko prApta hotA hai| Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 23 : mokkhamagga-suttaM (282) kaha care ? kaha ciTTha ? kahamAse ? kahaM sae ? kaha bhujanto bhAsanto pAvaM kammaM na bandhai ? // 1 // (283) jayaM care jayaM ciTTha jayamAse jayaM sae / jayaM bhujanto bhAsanto pAvaM kammaM na bandhai // 2 // (284) sababhUyappabhUyassa sammaM bhUyAI pAso / pihiyAsavassa dantassa pAvaM kammaM na bandhai // 3 // (285) paDhamaM nANaM to dayA evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI kiMvA nAhida cheya-pavAgaM ? // 4 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 32 : mokSamArga-sUtra (282) bhante ! kaise cale ? kaise khar3A ho? kaise baiThe ? kaise soye ? kaise bhojana kare ? kaise bole ?--jisase ki pApa-karma kA bandha na ho| (283) aAyuSman ! viveka se cale; viveka se. khar3A ho; viveka se baiThe; viveka se soye; viveka se bhojana kare; aura viveka se hI bole, to pApa-karma nahIM bA~dha sakatA / (284) jo saba jIvoM ko apane samAna samajhatA hai, apane-parAye, sabako samAna haTa se dekhatA hai, jisane saba AsravoM kA nirodha kara liyA hai, jo caMcala indriyoM kA damana kara cukA hai, use pApa-karma kA bandhana nahIM hotaa| (285) pahale jJAna hai, bAda meM dyaa| isI krama para samagra tyAgIvarga apanI saMyama-yAtrA ke liye ThaharA huA hai| bhalA, ajJAnI manuSya kyA karegA ? zreya tathA pA ko vaha kaise jAna sakegA ? Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANI ( 286 ) soccA jANai kallANaM soccA jArAi pAvagaM / ubhayaM pi jANai soccA, jaM cheyaM taM samAyare ||5|| 156 ( 287 ) jo jIve vi na jAeAi, ajIve vi na jANai / jIvAjI to kaha so nAhIi saMjama ? // 63 // ( 2 ) jo jIve viviyAgAi, ajIve vi triyaH gai | jIvA'jIve viyANato, so hu nAhoi saMjamaM // 7 // ( 286 ) jayA jIvamajIve ya, do vi ee viyAi / tayA gaI bahuvihaM savvajIvANa jANai ||8|| ( 260 ) jayA gai bahuvidhaM savvajIvANa jAi / tayA purANaM ca pAvaM ca baMdha mokkhaM ca jAi // 6 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-sUtra 157 (286.). sunakara hI kalyANa kA mArga jAnA jAtA hai| sunakara hI pApa kA mArga jAnA jAtA hai| donoM hI mArga sunakara jAne jAte haiN| budvimAn sAdhaka kA kartavya hai ki pahale zravaNa kare aura phira apane ko jo zreya mAlUma ho, usakA AcaraNa kare / (287) jo na to jIva (cetanatatva) ko jAnatA hai, aura na ajIva ( jar3atatva) ko jAnatA hai, vaha. jIva-ajIva ke svarUpa ko na jAnanevAlA sAdhaka, bhalA kisa taraha saMyama ko jAna sakegA ? (28) jo jIva ko jAnatA hai aura ajIva ko bhI vaha nIva aura ajIva donoM ko bhalIbhA~ti jAnane vAlA. sAdhaka hI saMyama ko jAna skegaa| (86) jaba jIva aura ajIva donoM ko bhalIbhA~ti jAna letA hai, taba vaha saba jIvoM kI nAnAvidha gati ( naraka tithaMca Adi ) ko bhI jAna letA hai| (260) jaba vaha saba jIvoM kI nAnAvidha gatiyoM ko jAna letA hai, taba puNya, pApa, bandha aura mokSa ko bhI jAna letA hai| Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 mahAvIra-vANI (261) jayA puNNa ca pAvaM ca baMdhaM mokkhaM ca jANai / tayA nividae bhoe je divve je ya mANu me // 1 // (262) jayA nividae bhoe je divve je ya mANuse / tayA cayai saMjogaM sanbhintaraM vAhiraM / / 11 / / (263) jayA cayai saMjogaM sanbhintaraM bAhiraM / tayA muNDe bhavittANaM pacayai agAgAriyaM // 12 // (264) jayA muNDe bhavittANaM pavyayai aNagAriyaM / tayA saMvaramukki gharma phAse aguttaraM // 13 // (265) jayA saMvaramukki dhamma phAse aguttaraM / tayA dhuNai kammarayaM abohikalusaM kaDaM // 14 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-sUtra 156 (261) jaya (sAdhaka) puNya, pApa, bandha ra mokSa ko jAna letA hai, taba devatA aura manuSya saMbandhI kAma-bhogoM kI niguNatA jAna letA hai--arthAt unase virakta ho jAtA haiM ! (262) ___ jaba devatA aura manuSya saMbandhI samasta kAma-bhogoM se (sAdhaka) virakta ho jAtA hai, taba andara aura bAhara ke sabhI sAMsArika sambandhoM ko chor3a detA hai| (263) jaba andara aura bAhara ke samasta sAMsArika sambandhoM ko cher3a detA hai, taba muNDita (dIkSita) hokara (sAdhaka) pUrNatayA anagAra bRtti (municaryA) ko prApta karatA hai| (264) jaba muNDita hokara anagAra vRtti ko prApta karatA hai, taba (sAdhaka) utkRSTa saMvara evaM anusara dharma kA sparza karatA hai (265) jaba (sAdhaka) utkRSTa saMvara evaM anuttara dharma kA sparza karatA hai, taba ( antarAtmA para se ) ajJAnakAlimAjanya karma-mala ko jhAr3a detA hai| Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI (266) jayA dhuiNa kammarayaM ayohikalusaM kaDaM / tayA savvattagaM nANaM daMsaNaM cAbhigacchai // 15 // (267) jayA savvattagaM nANaM daMsaNaM cAbhigacchada / tayA logamaloga ca jiNoM jANai kelI // 16 // (268) jayA logamalogaM ca jiNo jANai kevalI / tayA joge niru bhittA selesiM pddivjji||17|| (266) jayA joge niru bhittA selesiM paDivajjA / tayA kamma khavittANaM siddhi gacchai nIro // 18 // (300) jayA kamma khavittA siddhi gacchai niiro| tayA logamatthayattho siddho havai sAsao // 16 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA jaba antarAtmA para se) ajAnakAlimAjanya karma-pala kI mokSamArga-sUtra : 161 (266) jaba ( antarAtmA para se) azAnakAlimAjanya karma-mala ko dUra kara detA hai, taba sarvatragAmI kevalajJAna aura kevaladarzana ko prApta kara letA hai| (267) - jaba sarvatragAmI kevalajJAna aura kevaladarzana ko prApta kara letA hai, taba jina tathA kevalI hokara loka aura aloka ko jAna letA hai| (268) jaba kevalajJAnI jina loka-alokarUpa samasta saMsAra ko jAna letA hai, taba ( aAyu samApti para ) mana, vacana aura zarIra kI pravRtti kA nirodha kara zailezI (acala-akampa) avasthA ko prApta hotA hai| (266) jaba mana, vacana aura zarIra ke yogoM kA nirodha kara AtmA zailezI avasthA pAtI hai--pUrNarUpa se svandana-rahita ho jAtI hai, taba saba karmoM ko kSaya kara.--.-murvathA mala rahita hokara siddhi (mukti) ko prApta hotI hai| (300) jaba aAtmA saba karmoM ko kSaya kara-sarvathA malarahita hokara siddhi ko pA letI hai, taba loka ke mastaka para--Upara ke agra bhAgapara sthita hokara sadA kAla ke lie siddha ho jAtI hai| Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 . A . . M . jAlapApahI mastDos EET mahAvIravANI (301) suhasAyamassA samaNassa sAyAulaMgarasa ninAmasAissa / ukolApahAvissa dullahA soggaI tArisagassa // 20 // (302) tavoguNapahANassa . ujjumaIkhantisaMjamarayassa / pairIsahe jiNantassa sulahA soggaI tArisagassa // 2 // [ daza0 a0 4 gA0 7 se 27 ] Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga-sUtra ( 301 ) jo zramaNa bhautika sukha kI icchA rakhatA hai, bhaviSyakAlika sukha-sAdhanoM ke lie vyAkula rahatA hai, jaba dekho taba sotA rahatA hai, sundaratA ke phera meM par3akara hAtha, paira, mu~ha zrAdi dhone meM lagA rahatA hai, use sadgati milanI bar3I durlabha hai / ( 302 ) jo utkRSTa tapazcaraNa kA guNa rakhatA hai, prakRti se sarala hai, kSamA aura saMyama meM rata hai, zAMti ke sAtha kSudhA Adi paroSa hAM ko jItanevAlA hai, use sadgati milanI bar3I sulabha hai: 163 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtimada-nivAraNa-sutaM [jainasaMgha meM kevala jAti kA koI mUlya nahIM, guNoM kA hai mUlya pradhAna hai, ata eva jAtimada arthAt 'maiM amuka ucca jAti meM janmA hU~' yA 'amuka ucca kulameM va gotra meM janmA hU~ aisA kahakara jo manuSya apanI jAti * kA, kula kA va gotra kA abhimAna karatA hai aura isI abhimAna ke kAraNa dUsaroM kA apamAna karatA hai aura dUsaroM ko nAcIja samajhatA hai usako mUrkha, mUDha, ajJAnI kaha kara khUba phaTakArA gayA hai aura jAtimada, kulamada,gotramada,jJAnamada,tapamada tathA dhanamada Adi aneka prakAra ke madoM ko sarvathA tyAga karane ko jaina zAstroM meM bAra-bAra kahA gayA hai| isase yaha sunizcita hai ki jainasaMgha meM yA jainapravacana meM koI bhI manuSya jAti kula va gotra ke kAraNa nIcA-U~cA nahIM hai athavA tiraskAra-pAtra nahIM hai aura aspRzya bhI nahIM hai| ata: isa sUtra kA nAma aspRzyatA nivAraNa sUtra bhI rakheM to bhI ucita hI hai (303) egamege khalu jIve aIaddhAe asaI ucAgoe, asaI niiyaagoe|' x x x . no hINe, no airitte, iti saMkhAe ke goyAvAI ke mAraNAvAI ? kasi vA ege gijjhe ? tamhA paMDie no harise noM kujme| bhUehiM jANa paDileha sAyaM samie eyAgupassI / [aAcArAMga sUtra, dvi0 adhyayana, uddezaka tR0, sUtra 1-2-3 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 24 : jAtimada- nivAraNa sUtra ( 303 ) yaha sunizcita hai ki pratyeka jIva bhUtakAla meM yAnI apane pUrva-janmoM meM aneka bAra U~ce gotra meM janmA hai aura aneka bAra nIca gotra meM janamA hai / kevala isI kAraNa se vaha na hIna hai aura na uttama / isa prakAra samajha kara aisA kauna hogA jo gotravAda kA abhimAna rakhegA ba mAnavAda kI bar3AI karegA ? aisI paristhiti meM kisa ekameM zrAsakti kI jAya ? arthAt gotra yA jAti ke kAraNa koI bhI manuSya Asakti karane yogya nahIM hai, isI liye samajhadAra manuSya jAti yA gotra ke kAraNa kisI para prasanna nahIM hotA ora kopa bhI nahIM karatA samajha-bUjha kara, soca-vicAra kara saba prANiyoM ke sAtha sahAnubhUti se vartanA cAhie aura aisA samajhane vAlA hI samatAyukta hai| Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-vANI (304) je mAhaNe khattiyajAyae vA, tahugAputte taha lecchaI vA / je pavvaie paradattabhoI, gotte Na je thabbhati mANabaddha // [sUtrakR0 1, a0 13, 10 ] (3:5) je Avi appaM vasumaM ti mattA,. saMkhAyavAyaM .aparikkha kujjA / taveNa vA'haM sahiu tti mattA, aeNaM jaNaM passati biMbabhUyaM / / [sUtrakR0 1, a0 13,8] (3.6) na tassa jAI va kulaM va tANaM, gaeNattha vijjAcaraNaM sucieNaM / Nikkhamma se sevai'gArikamma, Na se pArae hoi vimoyaNAe / / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtimada - nivAraNa sUtra ( 304 ) jo brAhmaNa hai, kSatriyaputra hai, tathA ugravaMza kI saMtAna hai tathA licchavI vaMza kI prajA hai aisA jo bhikSA se AjIvana rahane vAlA bhikSu hai vaha abhimAna meM baMdhakara apane gotra kA garva nahIM karatA / .167 ( 305 ) jo apane ko ghamaMDa se saMyamayukta mAnakara aura apanI barAbara parakha na karake ghamaMDa se apane ko jJAnI mAna kara aura maiM kaThora tapa kara rahA hUM aisA ghamaMDa karake dUsare manuSya ko kevala zrIcA (sAMcA ) ke samAna samajhatA hai arthAt tRNapuruSa ke samAna nikammA samajhatA hai vaha duzzIla hai, mUr3ha hai, mUrkha hai aura bAla hai / (- 306 ) vaise ghamaMDI kI rakSA usakI kalpita jAti se yA kula se nahIM ho sakatI, kevala satkA jJAna va sadAcaraNa hI rakSA kara sakatA hai / aisA na samajhakara jo tyAgI sAdhu hokara bhI ghamaMDa meM cUra rahatA hai vaha sAdhu nahIM hai, gRhastha hai-- saMsAra meM lipaTA huA hai aura aisA maMDI mukti ke mArga kA pAragAmI nahIM ho sakatA / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 mahAvIra-vANI (307) NikkicaNe mikkhU sulUhajIvI, je gAravaM hoi salogagAmI / AjIvameyaM tu abujjhamANe, puNo puNo vipariyAsuveti // [sUtrakR0 1, 13, gA* 11, 12 ] (308) pannAmayaM ceva tavomayaM ca, NinAmae goyamayaM ca bhikkhU / AjIvigai ceva cautthamAhu, se paMDie uttamapoggale se / / ( 306) eyAI mayAi vigiMca dhIrA ! Na tANi sevaMti sudhIradhammA / te savyagottAvagayA mahesI, u agottaM ca gatiM vayaMti // [sUtrakR0 1, 13 gA0 15, 16 ] Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtimada-nivAraNa sUtra (307) bhinnu akiMcana hai, aparigraho hai aura lakhA-sUkhA jo pAtA hai usase hI apanI jIvanayAtrA nibhAtA hai| aisA bhitu hokara jo apanI AjIvikA ke liye apane uttama kula, jAti va gotra kA upayoga karatA hai arthAt 'maiM to amuka uttama kula kA thA, amuka uttama gharAne kA thA, amuka U~ce gotra kA thA va amuka viziSTa vaMza kA thA' isa prakAra apanI bar3AI karake jIvana-yAtrA calAtA hai vaha tatva ko na samajhatA huaA bAraMbAra viparyAsa ko pAtA hai| (308) jo bhikSu-mAnava-prajJA ke mada ko, tapa ke mada ko, gotra ke mada ko tathA cauthe dhana ke mada ko namAtA hai arthAt chor3atA hai vaha paMDita hai, vaha uttama AtmA hai / (306) he dhIra puruSa ! ina madoM ko kATa de-vizeSarUpa se kATa de, sudhIra dharmavAle mAnava una madoM kA sevana nahIM krte| aise madoM ko jar3a se kATane vAle maharSijana saba gotroM se dUra hokara usa sthAna ko pAte haiM jahA~ na jAti hai, na gotra hai. aura na vaMza hai| arthAt maharSijana aisI uttama gati pAte haiN| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 25 : khAmaNAsuttaM (310). savvassa jIvarAsissa bhAvo dhmmnihianiacitto| savve khamAvaittA khamAmi savvassa ahayaM pi // 1 // (311) savvassa samasaMghassa bhagavao aMjali karia sIse / savve khamAvaittA khamAmi sabassa ahayaM pi // 2 // (312) Ayarie uvajjhAe sIse sAhammie kula-gaNe ya / je me kei kasAyA savve tiviheNa khAmemi // 3 // [paMcaprati0 Ayaria0 sU0 3-2-1] (313) khAmemi sabve jIve. savve jIvA khamaMtu me| mittI me savvabhUesu veraM mamaM na keNai // 4 // [paMcaprati, vaMdittu sU0 gA0 46 ] (314) ja. jaM maNeNa baddha jaM. jaM vAyAe bhAsidhe pAvaM / jaM jaM. kAegA. karya micchAmi dukkaDaM tassa zA [paMcaprati0 saMthArAsU0 aMtima gAthA] Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 25 : kSamApana - sUtra ( 310 ) dharma meM sthira buddhi hokara maiM sadbhAvapUrvaka saba jIvoM ke pAsa apane aparAdhoM kI kSamA mA~gatA hU~ aura unake saba aparAdhoM ko maiM bhI sadbhAvapUrvaka kSamA karatA hU~ / ( 311 ) maiM natamastaka hokara bhagavat zramaNa saMgha ke pAsa apane aparAdhoM kI kSamA mAMgatA hU~ aura unako bhI maiM kSamA karatA hU~ / ( 312 ) AcArya, upAdhyAya, ziSyagaNa aura sAdharmI bandhuoM tathA kula aura gaNa ke prati maiMne jo krodhAdiyukta vyavahAra kiyA ho usake liye mana, vacana aura kAya se kSamA mA~gatA hU~ / ( 313 ) maiM samasta jIvAM se kSamA mA~gatA hU~ aura saba kSamA- dAna deN| sarva jIvoM ke sAtha merI maitrIvRtti hai; sAtha merA vaira nahIM hai / maiMne jo jo pApa mana bole haiM aura zarIra se kiye (314) saMkalpita kiye haiM, vANI se jIva mujhe bhI kisI ke bhI se haiM, ve mere saba pApa mithyA ho jAya~ 1 --- Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [173 ] pAribhASika zabdoMkA artha akAma-aviveka-ajJAna-pUrvaka duHkhasukha Adi sahana karanekI pravRtti yA icchA na hone para bhI paravazataH sahana karanekI pravRtti / agRddha-alolupa / acitta-sacittase ulaTA-nirjIva / anagAra-an+agAra, agAraghara, jisakA amuka eka ghara nahIM hai arthAt niraMtara savidhi bhramaNa-zIla sAdhaka, sAdhu / sAdhu, saMnyAsI, bhikSu, zramaNa ye saba 'anagAra ke samanArtha hai| anuttara-uttamottama / avadhi-rUpAdiyukta parokSa yA aparokSa padArthako maryAdita rItise jAna sakanevAlA vividha prakArakA jJAna / AdAnanikSepa-kisIko kisI bhI prakArakA kleza na ho isa tarahakA saMkalpa dhAraNa kara koI bhI padArthako dharanA yA utthaanaa| Asrava-Asakti yukta acchI yA burI pravRtti / AhAra-azana, pAna, khAdima aura svAdima, yaha cAra Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [174 ] prakArakA bhojana, azana--koI bhI khAdya padArthakA bhojana, pAna---koI bhI peya padArthakA pInA-zarabata jala dUdha Adi pInekI cIjoMko pInA, khAdima-phala, mevA Adi, svAdima--mukhavAsa, lavaMga, supArI Adi / iMgita-zArIrika saMketa-netra, hAtha, Adike ishaare| I -gamana-Agamana Adi kriyA, IryA-samiti--kisIko kisI bhI prakArakA kleza na ho aise saMkalpase sAvadhAnI pUrvaka calanA-phiranA Adi saba kriyAoMkA krnaa| uccAra-samiti-zaucakriyA yA laghuzaMkA arthAt kisI bhI prakArakA zArIrika mala, malakA mAnI uccAra, malako aise sthAnameM choDanA jahA~ kisIko leza bhI kaSTa na ho aura jahA~ koI bhI AtA-jAtA na ho aura dekha bhI na sake isakA nAma uccAra-samiti hai| unbheimaloNa-ubhedima-lavaNa-samudrake pAnIse banA huA sahaja namaka / UnodarI-bhUkhase kucha kama khAnA-udarako Una rakhanA-- pUrA na bharanA / eSaNA-nirdoSa vastra, pAtra aura khAnapAnakI zodha karanA, nirdoSakA mAnI hiMsA, asatya Adi doSoMse rahita / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 175] eSaNIya- - zodhanIya - khoja karane lAyaka ------ jinakI utpatti dUSita hai yA nahIM isa prakAra gaveSaNAke yogya / aupapAtika -- upapAta arthAt svarga meM yA narakameM janma honA / aupapAtika kA artha huA svargIya prANI yA nArakI prANI / kaSAya - AtmAke zuddha svarUpako kaSa nAza karanevAlA, krodha, mAna mAyA aura lobha ye cAra mahAdoSa / kiMpAkaphala - jo phala dekhane meM aura svAdameM sundara hotA hai para khAnese prANakA nAza karatA hai / kevalI - kevalajJAna vAlA - satata zuddha Atma-niSTha / gupti --gopana karanA - saMrakSaNa karanA; mana, vacana aura zarIrako duSTa kAryoMse bacA lenA / tiryaJca - deva, naraka aura manuSyako chor3akara zeSa jIvoMkA nAma ' tiryaJca ' hai / / sa - dhUpase trAsa pAkara chA~hakA aura zItase trAsa pAkara dhUpakA Azraya lene vAlA prANI trasa / darzanAvaraNIya darzana - zaktike AvaraNarUpa karma / nAyaputta----- bhagavAna mahAvIrake vaMzakA nAma 'nAya - jJAta hai Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [176 ] ataH nAyayutta-jJAtaputra-bhagavAna mahAvIrakA khAsa nAma hai| nikAya-samUha, jIvanikAya-jIvoMkA samUha / nirgrantha-gA~Tha dekara rakhane lAyaka koI cIz2a jinake pAsa nahIM hai-aparigrahI sAdhu / nirjarA--kauMko nAza karanekI pravRtti-~-anAsakta cittase / pravRtti karanese AtmAke saba karma nAza ho jAte haiN| parISaha-jaba sAdhaka sAdhanA karatA hai taba jo jo vighna Ate haiM unake lie 'parISaha' zabda prayukta hotA hai| sAdhakako una saba vinoMko sahana karanA cAhie isalie unakA nAma 'parISaha' huA / pudgala-rUpa, rasa, gaMdha, sparza aura zabdavAle jar3a padArtha yA yA jar3a padArthake vividha rUpa / pramAda-viSaya kaSAya madya atinidrA aura vikathA AdikA prasaMga-pAMca indriyoMke zabda, rUpa, rasa, gaMdha aura sparza ye pAMca viSaya, krodha, mAna, mAyA aura lobha ye cAra kaSAya, madya-madya aura aisI hI anya mAdaka cIjeM, atinidrA-ghora nidA, vikathA--saMyamako ghAta karane Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 177] vAlI vividha prakArakI kutsita kathAe~ / mati -- iMdriya - janya jJAna | manaH paryAya --- dUsaroMke manake bhAvoMko ThIka pahacAnanevAlA jJAna / mahAvrata ---- ahiMsAkA pAlana, satyakA bhASaNa, acauryavRtti, brahmacarya aura aparigraha ye pA~ca mahAvrata haiM / mohanIya - mohako utpanna karanevAle saMskArarUpa karmamohanIya karmake hI prAbalyase AtmA apanA svarUpa nahIM pahacAnatA / ----- rajoharaNa - rajako haranevAlA sAdhana -- jo Ajakala patalI UnakI DoriyoMse banAyA jAtA hai -- jaina sAdhu niraMtara pAsa rakhate haiM --- jahA~ baiThanA hotA hai vahA~ usase jhAr3akara baiThate haiM / jisakA dUsarA nAma ' oghA' - ' caravalA' hai / lezyA - AtmAke pariNAma - adhyavasAyaM / biDaloNa - gomUtrAdika dvArA pakA huA namaka / vedanIya - zarIra se vA iMdriyoMse jinakA anubhava hotA hai aise sukha yA duHkha sAdhanarUpa karma / vaiyAvRttya -- bAla, vRddha, rogI Adi apane samAna dharmiyoMkI sevA / zailezI -- zileza - himAlaya, himAlayake samAna akaMpa sthiti / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [178 ] zraddhAna-zraddhA-sthitaprajJa vItarAga AptapuruSameM dRDha vizvAsa / zramaNa-svaparake kalyANake lie zrama krnevaalaa| yaha zabda jaina aura bauddha sAdhuoMke lie vyavahArameM pracalita hai| zruta-sunA huA jJAna-zAstrajJAna / sakAma-viveka-jJAna-pUrvaka duHkha sukhAdi sahana karaneko pravRtti yA svataMtravicArase sahana karanekI prvRtti| dekho akAma / sacitta-cittayukta-prANayukta-jIvasahita koI bhI pdaarth| samiti-zArIrika, vAcika aura mAnasika saavdhaantaa| saMvara-AzravoMko rokanA, anAsakta AtmAkI pravRtti AtmAkI zuddha pravRtti / sallekhanA-mRtyu (zarIrAnta) taka calanevAlI vaha pravRtti jisase kaSAyoMko dUra karaneke lie unakA poSaNa aura nirvAha karanevAle tamAma nimitta kama kie jAte hoN| jJAnAvaraNIya-jJAnake AvaraNarUpa karma--jJAna, jJAnI yA jJAnake sAdhanake prati dveSAdi durbhAva rakhanese jJAnAvaraNIya karma baMdhate haiN| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra vANIke padyoMkI akSarAnukramaNikA padyakA AdivAkya abhikkhaNaM abhibhUya araI gaNDa alola bhikkhU padyakA AdivAkya ai kAlo ajjhatthaM savvao aTTha pavayaNa aNasaNa aNAikAla atthaMgayammi - adaMsaNaM ceva adhuvaM jIviyaM annAyauMchaM appaNaTThA appA kattA appA ceva appANameva appA naI appA khalu appaM ca ahiabaMbhacariyaM padyakA aMka 160 16 241 236 141 64 43 161 246 22 212 213 216 211 220 77 39 alolue akkuhae aloluyaM avaNNavAyaM avi pAvapari- asAsae sarIrammi asaMkhayaM jIviya aha aTThahiM aha pannarasahiM aha paMca ahINapaMcendiyattaM ahe vayaMti ahiMsa saca ca aMgapacaMgasaMThANaM padyakA aMka 81 274 123 277 251 263 250 82 173 99 73 76 72 119 148 2 46 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 180 ] padyakA aMka 137 309 243 89 139 0 0 207 114 268 167 67 padyakA AdivAkya padyakA aMka | padyakA AdivAkya ANA'nidesakare emeva rUvammi ANAnidesakare 75 | eyAiM mayAI Ayarie uvajjhAe 312 eyAo paMca AyAramaTThA 245 evamAvajoNIsu Ahacca evindiyatthA ya AhAramicche evaM khu nANiNo ii ittariyammi evaM guNasamAuttA imaM sarIraM evaM ca dosaM iriyAbhAsesaNA-- 242 evaM dhammassa iha jIviyaM 192 uDDhaM ahe ya evaM bhavasaMsAre udaullaM bIya esa dhamme dhuve uvaujhiya mitta-- 126 esA pavayaNa-- uvalevo hoi 157 kammasaMgehi uvasameNa haNe 145 kammANaM tu uvahimmi 276 kammuNA egayA khattiyo kalahaDamara-- egamege khalu 303 / kasiNaM pi 0 0 evaM dhamma 0 57 244 90 267 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyakA AdivAkya pathakA aMka kahaM care ? kAmANugiddhi 282 55 kAyasA 184 kiNhA nIlA 238, 239 113 kusagge kUiyaM ruiyaM 47 kohA vA jai vA koho pII koho ya mANo ya kohaM ca mANaM ca kohaM mANaM ca khaNamettasokkhA khAmemi savve khippaM na sakkei gailakkhaNo [ 181 ] muNehi sAhU cauraMgaM cauvvihe vi 259 144 142 151 143 154 313 108 224 252 98 68 padyakA AdivAkya cattAri parama- cittAri vame care payAI ciccAdupayaM ciccANaM dhaNaM cIrAjiNaM chandaMniroheNa jaganissiehiM cittamatamacittaM 33, 260 158 106 14 jaNeNa saddhiM jammaM dukkha jamiNaM jagaI jayA kammaM jayA gaIM bahuvihaM jayA cayai jayA jIva- jayA dhuNai jayA nivviMdae pathakA aMka 87 270 105 170 125 181 166 172 300 290 293 289 296 292 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 182 ] pakSakA AdivAkya padyakA aMka padyakA AdivAkya padyakA aMka jayA puNNaM ca 291 jahA ya kiMpAga- 156 jayA muMDe 294 jahA lAho 147 jayA cayai 293 jahA sAgaDiyo jayA ya cayai 187 jahittA puva-- 264 jayA loga-- 298 jaheha soho 171 jayA loge 299 jAiM ca buDhi 209 jayA savvattagaM 97 jA jA vaccA 7,8 jayA saMvara-- 295 jAyarUvaM 256 jayaM care 283 jAvantavijjA jarA jAva jAvanti loe 12 jarA-maraNa-- jIvA-'jIvA ya. 228 jassaMtie jIviyaM ceva 175 jassevamappA 219 je Avi appaM . 305 jahA kiMpAga-- 155 je kei pava- 189 jahA kumme 203 - je kei bAlA 186 jahA davaggI 51 je kei sarIre jahA pomma je giddhe jahA ya aMDa- 131 / je pAva 193 mr 600 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 183 ] 253 padyakA AdivAkya padyakA aMka / padyakA AdivAkyAH padyakA aMka je mamAiamaI 202 tavoguNa 302 je mAhaNe 304 tasapANe 258 je ya kaMte tassesa maggo 206 je saMkhayA 111 tahiyANaM tu 229 jo jIve 287, 288 taheva kANaM jo na sajjai 255 taheva DaharaM jo pavvaittANa 222 taheva pharasA jo sahai 273 taheva sAvajajo sahassaM 204,215 / tiNNo si jaM jaM maNeNa tivvaM tase jaM pi vatthaM ca tuliyAga Dahare ya pANe teu-pamhANikiMcaNe 307 teNe jahA tao puTTho 185 tesiM gurUNaM tao se 182 / taM appaNA tattha paJcavihaM 232 / taM dehavAsaM 281 11 | thaMbhA va kohA tavassiyaM 257 / daMtasohaNa-- 37. 0. 240 3 Vur in mo o o 5 mv v m tathimaM Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [184 ] 26 padyakA AdivAkya padyakA aMka | padyakA AdivAkya padyakA aMka dArANi suyA 168 na jAimatte 279 diLaM miyaM na tassa jAI 306 divva-mANusa- 261 na tassa dukkhaM dukkhaM hayaM 133 / na taM arI 218 dujjae 54 / na paraM vaijAsi 278 dupparicayA 164 | na ya pAvaparikkhevI 78 dumapattae 112 | na ya vuggahiyaM 272 dullahe khalu 115 / na rUvalAvaNNadeva-dANava na laveja dhaNa-dhana na vA labhejA dhammaladdhaM na vi muMDieNa 265 dhammo ahammo na so pariggaho dhammo maGgala nANassa savvassa dhamma pi hu 121 nANassAvaraNijaM 233 dhIrassa passa 196 nANeNaM jANai 230 na kammuNA 210 nANaM ca daMsaNaM 226,231 na kAmabhogA 140 nAmakamma 234 na cittA . 177 / nAsIle 56 __24 58 205 74 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [185] padyakA AdivAkya padyakA aMka padyakA AdivAkya padyakA aMka 129 178 ___ 44 110 1.. 95 174 92 niccakAla-- 21 / buddhassa nisamma niccumviggo 188 bhAsAe dose ya paiNNavAdI bhogAmisadosa- paMDhamaM nANaM 285 maNapalhAyajaNaNI panAmayaM 308 mandA ya phAsA paNIyaM bhatta marihisi rAyaM! pamAyaM kamma-- 130 mANusattammi parijUraha 122 mANusatte paveyae ajapayaM 280 mANussaM viggaha pANivaha-musAvAyA-- 69 mAse mAse pANe ya nAi-- musAvAo ya pAyacchittaM 237 muhaM muhaM moha-- puDhavI sAlI 150 mUlameyamahammassa purisorama 162 mUlAo khaMdhappa-- paciMdiya-- 217 rasA pagAma na bAlassa passa 195 rAgo ya doso bAlANaM akAmaM rUvANurattassa biDamunmehamaM 60 | rUve viratto 191 23 109 40 134 132 136 138 | Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [186 ] padyakA aMka 248 53 227 65 225 200 107 266 20 padyakA AdivAkya padyakA aMka ! padyakA AdivAkya rUvesu jo 135 | vocchinda roianAyaputta- 269 sakkA sahe ladrUNa vi 117, 118, sadde rUve ya 120 sabaMdhayAralohassesa santime vattaNAlakkhaNo sa puvamevaM vatthagandha-- samayAe varaM me 214 samayA savva'vigiMca - 97 sammadiTThI vitahaM pi 31 samAvayaMtA vitteNa tANaM samikkha vittaM pasavo 165 samaM ca vibhUsA itthisaM-- sayaM tivAyae vibhUsaM . 52 sayaM samecca viraI abaMbha-- 38 sarIramAhu vivattI aviNI-- 86 sallaM kAmA veyA ahIyA na 169 savakkasuddhiM verAI kuvvai . 190 / savvatthuvahiNA 271 249 198 45 13 28 221 152 29 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [187 ] padyakA AdivAkya padyakA aMka } padyakA AdivAkya padyakA aMka saJcabhUyappabhUyassa 284 socA jANai 286 savvassa jIva- 310 so tavo 235 savvassa samaNa- 311 sohI ujjuya-- saMthArasejjA-- 247 savvAhi aNuju-- saMbujhamANe savve jIvA saMbujjhaha kiM na 163 savvaM vilaviyaM 153 saMsAramAvanna suI ca laDu hatthasaMjae 275 suttesu hatthAgayA suvaNNaruppassa 149 hAsaM kiDDaM suhasAyagassa 301 | hiMse bAle . 183 103 0 180 48 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka mUla gAthAmeM aura hindI anuvAdameM kaI jagaha TAipa barAbara UThe nahIM hai tathA saMkhyAke aMka bhI barAbara spaSTa chape nahIM hai tathA anusvAra, akSarake UparakI mAtrAeMdIrghakI mAtrA, ekArakI mAtrA vagere mAtrAeM-spaSTatayA UThI nahI haiN| 2 va aura ba meM bhI chapanemeM saMkarasA ho gayA hai| 3 kaI jagaha TAipake bAjumeM aura UparameM kucha dhabbAsA bhI chapa gayA hai| 4 akSarake Uparake anusvAra kaI jagaha yathAsthAna nahIM chape paraMtu khisakara chape haiN| 5 . aisA zUnya bhI spaSTa chapA nahIM hai| isa prakAra mudraNakI bhArI truTise vAcakaloga gabharAye nahIM paraMtu usa tarapha upekSAbhAva rakhakara graMthako paDheM aisI merI namra sUcanA haiN| Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azuddha caturaMgI jAtimada nivAraNa arhantakI dhama-sUtra savvaM dissa, bhayaverAo samyakjJAna sabI evaM dukvaraM karma vi striyoMkA svAdiSTa pANihANavaM zrRMgAra zrRMgArI baMbhayAri Azakti kA sapiM eyaM [ 189 ] zuddha caturaMgIya jAtimadanivAraNasUtra arhantokI dharmasUtra savvaM, dissa bhaya-verAo samyagjJAna sabhI evaM dukkaraM marma - pi striyoMkA svAdiSTha paNihANavaM zRMgAra zaMgArI ( viSayasUcI) "" ( maMgalasUtra - zaraNa ) pR0 11 gA0 16 "" gA0 17 (anuvAda) (",) "" gA0 18 gA0 21 gA0 24 (anuvAda) gA0 31 gA0 41 (anuvAda) gA0 41 (,, ) gA0 54 gA0 52 "" baMbhayAriM gA0 56 Asakti kA gA0 58 gA0 60 sappiM evaM gA0 67 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azuddha arAtri-bhojana- lAte! pamatta paMcindiyA viiyaM svAdiSTa lohA parityAga viNiaTeja 19.] zuddha arAtribhojana- gA0 64 (zIrSaka anuvAda) lAte gA0 94 (anuvAda) pamatte gA0 101 paMcindiyayA gA0 118 biiyaM gA0 126 svAdiSTha gA0 134 (anuvAda) loho gA0 147 parityAga gA0 151 (anuvAda) viNiaTTeja gA0 161 puNarAvi gA0 163 suvvayA gA0 164 rAjan ! gA0 175 (anuvAda) paMDitaMmanya gA0 177 (,) gA0 179 (,) bhayabhrAnta gA0 188 (anuvAda) ciccA gA0 196 ucchaMkhala gA0 192 (anuvAda) gA0 198 gA0 199 puNaravi suvayA rAjan, paMDitamanya bhayabhrAnna cica ucchaMkhala paDie paMDie Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 191 ] zuddha azuddha muttattha sama tatvajJAnI veyavaNI kAmadudhA appANameva kohe lakkhakhaNo caritaM jAvassa nANa suttattha gA0 206 samaM gA0 208 tattvajJAnI gA0 207 (anuvAda) veyaraNI gA0 211 kAmadughA gA0 211 (anuvAda) appaNAmeva gA0 216 kohaM gA0 217 lakSaNo gA0 224 carittaM gA0 226 jIvassa nANaM gA0 231 jJAnAvaraNIya gA0 233, 234 (anuvAda) AzAtanA gA0 245 (,) mAhaNaM gA0 257 jai vA hAsA gA0 259 vakkeNaM gA0 261 akiMcana gA0 263 (anuvAda) roianAyaputta gA0 269 purANapAvagaM gA0 271 matte gA0 279 jJAnavaraNIya azAtanA mAhaNa jai hAsA vavakeNaM akicana roia nAyaputta purANa pAvagaM mante Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 192] zuddha baMdha tatva puNNa dharma dhuiNa azuddha cheyapavAgaM cheyapAvagaM gA0 285 baMdhaM gA0 290 tattva. gA0 287 (anuvAda) ajIvako bhI yaha ajIvako bhI jAtA hai vaha gA0 288 (anuvAda) sabbhintaraM bAhira sanbhintarabAhiraM gA0 292, 293 puNaM gA0 291 dhamma gA0 294 dhuNa gA0 296 kamma kamma gA0 299 nIca naM0 303 (sAMcA) (caMcA) gA0 305 178 168 (pRSThAMka) zabdoMkA zabdoMke pR0 173 moha dukkha kAla ghora dhArae kSati mohanIya rata viyANai zramaNocita mokSamArga honemeM duHkha jItane vAlA sukhI vIra bhoktA sayA hotA nai loho rUpa jAta hai duHkhI svAdhIna bhaviSya loka vattiNo muNI loe aura parataMtratA zarIra tapasvI tatva aise anekAneka zabda aspaSTa chape hai ataH sAvadhAna hokara paDhanekI namra sUcanA hai| nIce Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArata jaina mahAmaNDala vardhA ke lokapriya prakAzana pyAre rAjA beTA (bhAga 1 aura 2) riSabhadAsa rAMkA tra) jIvana jauharI (sva. jamanAlAlajI bajAja)riSabhadAsa rAMkA 11) gItA pravacaneM AcArya vinobA 1 // ) dharma aura saMskRti jamanAlAla jaina samAja aura jIvana jamanAlAla jaina buddha aura mahAvIra tathA do bhASaNa ki. gha. mazaruvAlA- 1) ujjvala pravacana ujjvala kumArIjI ) maNibhadra (upanyAsa) udayalAla kAzalIvAlA 11) mahAvIra vANI (jana gItA) paM0 becaradAsajI 2) jo santoMne kahA (sTaoNka meM nahIM) sarvodaya yAtrA AcArya vinobA 1) tattva samuccaya DaoN. hIrAlAla jaina ) tattvArtha sUtra paM0 sukhalAlajI 5 // ) mahAvIra kA jIvana-darzana riSabhadAsa rAMkA Adarza vivAha-vidhi riSabhadAsa rAMkA ) jamanAlAla jaina mArane kI himmata (kahAnI saMgraha) ma0 bhagavAnadIna salaunA saca (bhAga 1) bAlakopayogI) ma0 bhagavAnadIna // )) mere sAthI (saMsmaraNa aura jIvana-citra, ma0 bhagavAnadIna ) mahAvIra aura unakA sAdhanA-mArga riSabhadAsa rAMkA mahAvIra vardhamAna DaoN. jagadIzacandra jaina (1) dhAnako khetIkI naI paddhati riSabhadAsa zaMkA 3 ) sampattidAna-yajJa zrIkRSNadAsa jAjU, na cinagAriyAM tArAcaMda koThArI %80% For Private & Personal use zAradA mudraNAlaya : ahamadAbAda