Yogdrushti Samucchay

Author(s): Yughbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 62

૫૭
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
લૂણ ખાધું છે તે ઋણ અદા કરવા માટે, તેની રક્ષા કરવા માટે કટિબદ્ધ બને. વળી લોકોના હૈયામાં અહોભાવ જાગે કે આ લોકોનો જૈનધર્મ કેટલો બધો દયામય છે. આમ જૈનશાસનની રક્ષા અને પ્રભાવના થાય.
(૨) જૈનશાસનની અપભ્રાજના અટકાવવા માટે :- દુકાળ વગેરે સમયમાં લોકો ભૂખે–તરસે મરતા હોય અને જૈન શ્રીમંતો જો અન્નશાળા વગેરે ખોલીને તેમને મદદ ન કરે તો લોકોના હૈયામાં જૈનધર્મ પ્રત્યે એક જાતનો તિરસ્કાર, ઘૃણાભાવ જાગે કે આમનો ધર્મ કેટલો નિર્દયતા અને ક્રૂરતાથી ભરેલો છે કે અમે મરીએ તેની તેમને બિલકુલ પરવા નથી. આવી શાસનની અપભ્રાજના ન થાય માટે અનુકંપાદિનાં કાર્યો કરવાં ઉચિત છે. કારણકે જૈનશાસનનો તિરસ્કાર કરનારને ગાઢ મિથ્યાત્વ બંધાય છે, અને ભવાંતરમાં તે બોધિદુર્લભ બને છે. તેમાં નિમિત્તભૂત બનનાર સાધુ કે શ્રાવકને પણ એવું જ ગાઢ મિથ્યાત્વ બંધાઇ બોધિદુર્લભ બને છે. માટે જૈન શ્રીમંતો જે ગામના આગેવાન હોય તે ગામમાં કૂવા, તળાવ, આયુર્વેદિક ચિકિત્સાલયો વગેરે સામાજિક કાર્યોના ફંડફાળા થાય તેમાં પૈસા આપે ખરા, પણ સાથે એટલો વિવેક રાખે કે પોતાના હોદ્દાને અનુરૂપ જેટલા જરુરી હોય એટલા જ પૈસા આપે, તેનાથી એક નવો પૈસો પણ વધારે ન આપે. વળી શાસનની અપભ્રાજના ન થાય એ આશયથી આપે પણ સુપાત્ર કે સાતક્ષેત્રની જેમ ભક્તિ કે ભાવોલ્લાસથી ન આપે.
(૩). પોતાનું હૈયું ધીક્કું ન થાય માટે :- પોતાની નજર સામે માણસો ભૂખે ટળવળતા હોય.કે દુઃખથી રિબાતા હોય, એ સમયે પોતાની પાસે સાધનસામગ્રી હોવા છતાં, દંભ રાખીને છતી શક્તિએ જો તેમનું દુઃખ દૂર કરવા માટે પોતે પ્રયત્ન ન કરે, તો પોતાનું હૈયું એટલું કઠોર અને નિર્દય બની જાય છે. હૈયું કરુણાથી આર્દ્ર રહેવું જોઇએ તેના બદલે કઠોરતા આવે એ મહાદોષરૂપ છે. માટે જૈન શ્રીમંતો અનુકંપાદિનાં કાર્યો કરે
છે.
શ્રાવકોને આમ તો ભાવઅનુકંપામાં જ રસ હોય છે. પણ ઉપરના ત્રણ આશયથી તેઓ દ્રવ્યઅનુકંપાનાં કાર્યો પણ વિવેકપૂર્વક કરે છે. તેનાથી તેમને પુણ્યાનુબંધીપુણ્ય બંધાય છે. તેમાં પણ પરિણામને અનુસાર પુણ્યબંધમાં તરતમતા પડે છે.
આ તો પ્રાસંગિક વાત થઇ. આપણી મૂળ વાત એ ચાલે છે કે બે માણસો એક સરખું ધર્માનુષ્ઠાન કરતા હોય છતાં બંનેના આશય જો જુદા હોય તો બંનેને ફળ પણ જુદું-જુદું જ મળે છે. તેમાં એકને પ્રશસ્ત રાગ હોય તો બીજાને અપ્રશસ્ત રાગ હોય,