Yogdrushti Samucchay

Author(s): Yughbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 65

૬૦
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય પુરુષાર્થ કરતો હોય છે.
(૨) તે અનુષ્ઠાન કરવામાં તેને અત્યંત રાગ હોય છે કારણકે તેનાથી પોતાને જે ઉત્તમ લાભો થવાના છે તેની તેને પૂરેપૂરી સમજ છે.
(૩) અમૃતઅનુષ્ઠાન વિષ્ન વગરનું હોય છે. શુભભાવના પ્રચંડ બળથી એવું તો પુણ્ય (અદષ્ટ) ઊભું થાય છે કે વિદ્ધભૂત પાપકર્મો ગાઢ હોય તો તેને પણ દબાવી દેવા તે સમર્થ બને છે. ઘણાં પાપકર્મની નિર્જરા પણ થઈ જાય છે.
(૪) અમૃતઅનુષ્ઠાનથી તત્કાળ જ સંપત્તિની પ્રાપ્તિ થાય છે. શુભભાવથી ઉત્કૃષ્ટ પુણ્યની સિદ્ધિ થાય છે. હંમેશાં ઉત્કૃષ્ટ પુણ્ય કે ઉત્કૃષ્ટ પાપ તે તુર્ત જ કુળતાં હોય છે. જેમકે મયણાસુંદરી, શ્રીપાલકુંવર તથા સુદર્શન શેઠ વગેરેને તંત્કાળ જ વિનોનો નાશ થઇને સંપત્તિની પ્રાપ્તિ થઈ છે.
(૫) જે ધર્માનુષ્ઠાન પોતે કરે છે, તેની સંપૂર્ણ વિધિને જાણવાની અને પાળવાની તેને ઇચ્છા- જિજ્ઞાસા હોય છે.
(૬) એ ધર્માનુષ્ઠાનના જાણકારી, આદરનારની તે સેવા કરે છે. આમાં ગુરુજનની સેવા આવે છે અને તે પૂર્વસેવારૂપ છે. ગુરુજનનો તેની ઉપર અનુગ્રહ થાય છે. જેમ કે શ્રીપાળ તથા મયણાસુંદરીને ભગવાનનાં દર્શન કરતાં હતાં ત્યારે અનુગ્રહરૂપે હાથમાં બીજો અને ફૂલની માળા આવ્યાં. અર્થાત ગુરુજનનો વિનય-વૈયાવચ્ચ કરીને, વિધિને બરાબર જાણીને, અતિશય પ્રયત્નપૂર્વકનું તેનું પાલન કરીને, અત્યંત રાગથી જે ધર્માનુષ્ઠાન કરાય છે તે અમૃતઅનુષ્ઠાન કહેવાય છે. તેનાથી તત્કાળ જ વિઘ્નોનો નાશ થાય છે, સંપત્તિની પ્રાપ્તિ થાય છે અને ગુરુજનની કૃપાદૃષ્ટિ (અનુગ્રહ) થાય છે, તેમ જ સાનુબંધ હોવાથી શીઘ્રતયા મોક્ષને અપાવનાર થાય છે.
આ પ્રમાણે ત્રણ પ્રકારના બોધનું વર્ણન કરીને તે બોધથી કરાતાં અનુષ્ઠાનોનું ફળ બતાવે છે. બુદ્ધિથી કરાતાં અનુષ્ઠાનો અશાસ્ત્રીય હોવાથી પરિણામે સંસારને વધારીને નિરસ ફળ આપે છે. તાત્કાલિક થોડું-ઘણું સુખ કદાચ મળે પણ પરિણામે તે સંસારમાં આસક્તિ કરાવીને દુર્ગતિમાં જ ધકેલનાર બને છે. - બીજા નંબરનું જે જ્ઞાનપૂર્વકનું અનુષ્ઠાન છે, તે કુલયોગીઓને મુક્તિ પ્રાપ્ત કરવા માટેનું અંગ છે. કારણકે તે શ્રુતશક્તિથી યુક્ત છે અને તાત્ત્વિક અનુબંધવાળું છે. કુલયોગી એટલે અપુનબંધક જીવથી માંડીને સાતિચાર ચારિત્રવાળા મુનિઓ. આ બધાનું અનુષ્ઠાન જ્ઞાનપૂર્વકનું હોય છે. શ્રુતની ભાવરૂપ શક્તિ જે વિવેક તે અમૃત સદશ છે. તે તાત્વિક અનુબંધ દ્વારા ક્રમસર મુક્તિને પમાડે છે. તે વિવેક અપુનબંધક અવસ્થા પહેલાં નથી હોતો. અપુનબંધક જીવમાં તાત્ત્વિક વૈરાગ્ય છે અને આંશિકપણ તાત્ત્વિક વિવેક પ્રગટ્યો