________________
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય
- ૧૧૦ કરીને ત્યાં મરવા માટે ઊભા ન રહે. જ્યારે સાતમી દૃષ્ટિવાળા તો ત્યાંથી એક ડગલું પણ ન ખસે. અરણિક મુનિને સંયમનાં કષ્ટ સહન ન થયાં એટલે અનશન કર્યું. એ વખતે છઠ્ઠી દષ્ટિવાળા નથી, કારણકે દુઃખની તેમના મન ઉપર અસર હતી.
પુણ્યાનુબંધી પુણ્યથી મળતા ભોગો પણ ચંદનના અગ્નિ જેવા છે. ભલે અગ્નિ ચંદનનો હોય પણ જાત તો અગ્નિની છે ને? માટે બાળવાનો. માટે ઊંચા પુણ્યથી મળેલા ભોગો પણ જો તેમાં લપટાયા તો મારે જ. અનાસક્ત રહેતેને જ તે તારે. છઠ્ઠી દૃષ્ટિવાળાના ભોગો તે મંત્રથી મંત્રિત અગ્નિ જેવા છે. એ તેને બાળનાર થતા નથી. બધા દ્વન્દથી પર હોવાને કારણે આ જીવો અનાસક્ત યોગી કહેવાય છે. . . .'
છઠ્ઠી દષ્ટિવાળા જીવોનો છઠ્ઠો ગુણ છે અભીષ્ટ લાભ. આ જીવોના મનના સંકલ્પો હંમેશાં પૂર્ણ થાય છે. આ જીવોને અભીષ્ટ શું છે? એ ખાસ જાણવું જોઇએ. તેમને દુઃખ દૂર કરવાના કે સુખ મેળવવાના મનોરથો કદી થતા જ નથી. કારણકે અપ્રશસ્ત રાગવૈષ તેમને છે જ નહિ. આથી તેઓ કદી એવા સંકલ્પ કરતા જ નથી. સ્વ કે પરના આત્મહિતમાં બાધક કોઈ વિઘ્ન ઊભાં થયાં હોય તો તેને દૂર કરવાનો સંકલ્પ તેમને થાય ખરો અને તે સંકલ્પ તેમના પોતાના વિશુદ્ધ કોટિના ધર્મના પ્રભાવથી અશુભકર્મ તૂટી જવાથી પૂર્ણ થાય.
આ દૃષ્ટિથી નીચલી કક્ષામાં રહેલા જીવોને પણ સંકલ્પસિદ્ધિ કે વિપ્નનાશ થતો દેખાય છે. પણ તેમાં તેમનું ભૂતકાલીન-પૂર્વનું પુણ્ય જોઈએ છે. જે પુણ્યસત્તામાં પડ્યું હોય તે ધર્મના બળથી તાત્કાલિક ઉદયમાં આવે અને ઇષ્ટ સિદ્ધિ થાય. સતીઓના સતીત્વના પ્રભાવથી જ્યાં આપત્તિ દૂર થતી દેખાય છે, ત્યાં ભૂતકાલીન પુણ્યની અપેક્ષા રહે છે. જ્યારે આ છઠ્ઠી દૃષ્ટિવાળા જીવોને પૂર્વકાલીન પુણ્યની અપેક્ષા હોતી નથી. તેમના નિરતિચાર અમૃત અનુષ્ઠાનના બળથી વિપ્નનો નાશ અને સંકલ્પસિદ્ધિ થાય છે. તેમનો ભાવ જ એવો વિશુદ્ધ હોય કે જો તેઓ સંકલ્પ કરે કે “મારો રોગ ટળે તો હું વિશિષ્ટ આરાધના કરીશ તો તુરત જ તેમનો રોગ નષ્ટ થઈ જાય અને તેઓ વિશિષ્ટ આરાધના કરે પણ ખરા.
મેઘકુમાર, સનતકુમાર વગેરે છઠ્ઠી દષ્ટિમાં છે. તેમનામાં રોગને નષ્ટ કરવાની તાકાત બેઠેલી જ હતી, પણ જરૂર નહોતી માટે નષ્ટ ન કર્યા. પાંચમી દષ્ટિમાં મનોરથ સિદ્ધ થાય પણ યત્કિંચિત થાય, પણ સંપૂર્ણ મનોરથસિદ્ધિ ન થાય. મયણાસુંદરીને અમૃત અનુષ્ઠાન તાત્કાલિક ફળ્યું પણ દરેક વખતે તેના મનોરથો સિદ્ધ થાય જ, એવો નિયમ નહિ; કારણકે તેનામાં કામરાગ-સ્નેહરાગ બેઠેલા છે.
આ દઈ વાળાજીવોનેય નિકાચિતકર્મો ભોગવવાં પડે છે. આ જીવોને અભીષ્ટ
