________________
૧૧૪
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય તીર્થંકર પરમાત્મા દીક્ષા લે ત્યારથી તેમને આ સાતમી દૃષ્ટિ હોય છે. તેઓ જગતથી તદ્દન અલિપ્ત હોય છે. આત્મરમણતામાં એવા મગ્ન હોય છે કે પ્રશસ્ત કે અપ્રશસ્ત કોઈ વિકલ્પ તેમને સ્પર્શી શકતો નથી. ઇચ્છા માત્રનો અભાવ હોય છે. કર્મ ખપાવવાની ઇચ્છા પણ તેમને હોતી નથી. માટે આ દૃષ્ટિમાં પ્રાયઃ વિકલ્પને અવસર નથી એમ કહ્યું
આ દૃષ્ટિમાં પ્રશમસાર સુખ હોય છે. પ્રશસ્ત કષાયથી કરાતા મૈત્રી, કરુણા આદિ ભાવો પણ જીવને મનમાં અમુક પ્રકારનો આવેગ, આવેશ, ઉત્સુકતા આદિ સંતપ્ત અવસ્થા ઊભી કરે છે. દા.ત. કોઈ દુઃખી જીવને જોઇ કરુણા આવી, એનો અર્થ એ જ કે તેના દુઃખથી પોતે દુઃખી થયા, તેનું દુઃખ દૂર કરવાની ઇચ્છા જાગી. ક્યારે એનું દુઃખ દૂર થાય એવી ઉત્સુકતા જાગી. આ બધી લાગણી ભલે પ્રશસ્ત હોય પણ તેમનને પીડા આપનાર છે, સંતપ્ત કરનાર છે. જ્યારે આ દૃષ્ટિવાળા જીવોને આવી પ્રશસ્ત કરુણા વગેરે ભાવો પણ સ્પર્શતા નથી એટલે સતત તેઓ સમતાના સુખને અનુભવતા હોય છે. તેમનું આ સમતાનું સુખ એટલું ઊંચી કોટિનું છે કે તેના એક અંતર્મુહૂર્તના સુખની આગળ, પ્રશસ્ત કષાયથી યુક્ત છઠ્ઠી દષ્ટિવાળા નિરતિચાર ચારિત્રવાળામુનિનું આખી જિંદગીનું આધ્યાત્મિક સુખ, એ માત્ર રાઈ જેટલું જ છે. તો પછી તેની આગળ ભૌતિક સુખની તો શી વાત કરવી? સંસારના સર્વશ્રેષ્ઠ ભૌતિક સુખને અનુભવનાર અનુત્તરવાસી દેવનું સુખ એ આ સમતાના સુખની આગળ અનંતમા ભાગનું પણ નથી.
બાર મહિનાના પર્યાયમાં અનુત્તરવાસી દેવના સુખને મુનિ અતિક્રમી જાય છે એમ જે કહ્યું છે, તે આ દૃષ્ટિવાળા મુનિની અપેક્ષાએ કહ્યું છે. આ મુનિ જ “જ્ઞાનવૃક્ષો નિરંજન છે.
આ દૃષ્ટિવાળા જીવોનો બોધ એવો ઉત્તમ છે કે તેની આગળ-શાસ્ત્રો અકિંચિકરનિરુપયોગી છે. જૈનશાસનમાં ઉત્કૃષ્ટમાં ઉત્કૃષ્ટ આલંબન શાસ્ત્રો જ છે. કારણકે દેવગુરુ-ધર્મની ઓળખ આપનાર શાસ્ત્રો જ છે. શાસ્ત્રથી થતા બોધ કરતાં પણ આ જીવોને ઉચ્ચ પ્રકારનો બોધ થઈ ગયો છે. જે સાધવાનું છે, તે એમને સિદ્ધ થઈ ગયું છે. હવે કશું સિદ્ધ કરવાનું બાકી નથી, તો પછી શાસ્ત્રની તેમને શી જરૂર છે? જો શાસ્ત્રની જરૂર નથી, તો પછી તેનાથી ઊતરતા બીજા આલંબનની તો શી જરૂર હોય? ચશ્મા વગર જજે દેખી શકતા હોય તેમને ચશ્માની શી જરૂર? લાકડી વગર જ જે ચાલી શકતા હોય તેમને લાકડીના ટેકાની શી જરૂર?
આ દષ્ટિવાળા જીવોનું અનુષ્ઠાન સમાધિનિષ્ઠ હોય છે. આ જીવોને દેવવંદન, ગુરુવંદન, સ્વાધ્યાય, જાપ આદિ કોઈ પણ પ્રકારના ધાર્મિક અનુષ્ઠાનના આલંબનની
