________________
૧૪૯
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય તીવ્ર અભિલાષા જાગે, એ તીવ્ર અભિલાષાથી યોગબીજનું આધાન થાય અને જેમનામાં યોગબીજ પૂર્વે પડેલું હોય તેમને તે પુષ્ટ થાય, જેમ-જેમ આ ગ્રન્થને સાંભળે તેમ-તેમ તેમની રુચિ પુષ્ટ બનતી જાય, એ મહાન ઉદેશથી આ ગ્રન્થની રચના કરાઈ છે.
ગા.૨૨૩:- સાંસારિક બાબતોમાં જે માણસની પાસે પુણ્ય નથી તેને ખાલી ઇચ્છા કરવાથી કાંઈ મળતું નથી અને ફક્ત બળતરા થાય છે. માટે ત્યાં સચિની કાંઈ કિંમત નથી. પણ અહીંધર્મક્ષેત્રમાં તાત્ત્વિક રુચિની ઘણી જ કિંમત છે. અભવ્યની ઊંચી ક્રિયાઓ પણ, તત્ત્વરુચિ વગરની હોવાથી ભાવશૂન્ય જ કહેવાય છે. અનેકાનેક ઊંચામાં ઊંચા શુભભાવો ભરેલા હોવા છતાં તાત્ત્વિક વૈરાગ્ય અને વિવેક એ બે મુખ્ય ભાવની ખોટ હોવાથી, તે ક્રિયા ભાવશૂન્ય જ કહેવાય છે. તેને અપ્રધાન દ્રવ્યક્રિયા ગણીને તદ્દન નકામી ગણવામાં આવી છે. એવી ક્રિયાઓ માત્ર કોરો પુણ્યબંધ કરાવે છે; પણ તેનાથી જીવનો સંસાર અલ્પમાત્ર પણ કપાતો નથી. તત્ત્વરુચિ વગરની (ભાવશૂન્ય) ક્રિયાને ખજવાની ઉપમા આપી છે. * . .
- જ્યારે બીજી બાજુ કોઈ જીવમાં ભલે ક્રિયા કે ગુણ ન આવ્યા હોય પણ જો તેનામાં તાત્ત્વિક પક્ષપાત-તત્ત્વરુચિ આવી ગઈ હોય તો તેની કંઇગણી કિંમત છે. આ તાત્ત્વિક સચિને સૂર્યની ઉપમા આપી છે.
ગા.૨૨૪:- ખજવાનું તેજ અલ્પ અને ક્ષણ વિનશ્વર હોય છે. જયારે સૂર્યનો પ્રકાશ તેના કરતાં સ્થિતિ અને તેજની અપેક્ષાએ અનેકગણો ચડિયાતો છે. એ જ રીતે ભાવશૂન્ય ક્રિયાથી તાત્ત્વિક પક્ષપાત એ અનેકગણો ચડિયાતો છે.
ગા.૨૨૫:- હવે ગ્રન્થકાર મહર્ષિને ગ્રન્થરચના પાછળ જે પરોપકારની ભાવના છે તે સફળત્યારે જ થાય કે જ્યારે આ ગ્રન્થના અધિકારી યોગ્ય જીવો આ ગ્રન્થનું શ્રવણ કરે. શ્રી ગ્રન્થકોર કહે છે કે તેમને આ ગ્રન્થનું શ્રવણ કરવા માટે મારે પ્રાર્થના કરવાની જરૂર નથી. કારણકે તેઓ પ્રાર્થના કર્યા વગર પણ શુશ્રુષા ગુણના કારણે સ્વતઃ પોતાની મેળે જ શ્રવણમાં પ્રવૃત્તિ કરશે જ. એમ સંસારમાં ભાગ્યશાળી પુરુષો હંમેશાં ચિંતામણિ રત્ન આદિ ઉત્તમ વસ્તુઓ માટે સ્વતઃ પ્રયત્ન કરતા જ હોય છે; કેમકે તેમને તેવા પ્રકારનું ઔચિત્ય હોય છે. તેમ અહીં મોક્ષમાર્ગમાં પણ યોગ્ય જીવો તો જરૂર મહારત્ન તુલ્ય એવા યોગમાર્ગને સાંભળશે જ અને કદાચ અંતરાયાદિના કારણે તેમને સાંભળવા વગેરેની સામગ્રી ન મળે, તો પણ તાત્ત્વિક પક્ષપાત હોવાના કારણે ભવાન્તરમાં તેમને અવશ્ય તત્ત્વપ્રાપ્તિની સામગ્રી અને તત્ત્વનું શ્રવણ મળશે જ.
ગા.૨૨૬:- આ ગ્રન્થના શ્રવણથી યોગ્ય જીવને લાભ થાય છે; પરંતુ અયોગ્ય જીવને નુકસાન થાય છે. તેમને એ નુકસાનમાંથી બચાવવા માટે કરુણાબુદ્ધિથી ગ્રન્થકાર
