________________
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય અનુપયોગથી સૂક્ષ્મ અતિચાર લાગી જવાનો સંભવ છે. તે અતિચારની શુદ્ધિ માટે તે ફરી નહિ કરવાનો અભિગ્રહ લેવા વડે પ્રાયશ્ચિત્ત કરે. આ પ્રાયશ્ચિત્તરૂપ સૂક્ષ્મ પ્રતિક્રમણનો સૂક્ષ્મ આચાર ત્યાં છે. અહીં આઠમી દષ્ટિમાં સૂક્ષ્મ અતિચાર લગાડે એવો પણ મનનો પરિણામ નથી. તેમને અતિચાર લાગતા જ નથી. એટલે સૂક્ષ્મ પ્રતિક્રમણરૂપ આચાર પણ તેમને નથી. માટે આને નિરાચાર પદ કહેવામાં આવે છે.
ક્ષમાના પાંચ પ્રકાર બતાવ્યા છે. તેમાંથી પ્રથમની ત્રણ ક્ષમામાં સ્થૂલ અતિચાર છે. વચનક્ષમા અને ધર્મક્ષમામાં જ્યાં સુધી સૂક્ષ્મ અતિચાર છે ત્યાં સાતમી દૃષ્ટિ છે અને ધર્મક્ષમાની ઉત્કૃષ્ટ અવસ્થા કે જ્યાં સૂક્ષ્મ અતિચાર પણ નથી ત્યાં આઠમી દૃષ્ટિ છે.
આ દૃષ્ટિવાળા મુનિને આચારથી જીતવા જેવું કોઈ કર્મ બાકી નથી માટે તેને આચાર નથી. ચઢેલાને વળી ચઢવાનું શું હોય? તેમ આ દૃષ્ટિમાં કોઇ જ આચાર પાળવાના નથી. નિરાચાર પદ . આ યોગીઓ જે કાંઈ ચેષ્ટા કરે તે માત્ર કર્મજન્ય છે.
(આત્મા જ્યારે પોતાના શુદ્ધસ્વભાવમાં પ્રવર્તે ત્યારે જનિશ્ચયનય તેને આત્મા કહે છે. તે જ્યારે વિભાવદશામાં પ્રવર્તતો હોય ત્યારે નિશ્ચયનય તેને આત્મા નથી કહેતો, પણ જીવ કહે છે. દ્રવ્યપ્રાણની અપેક્ષાએ તે સંસારી જીવને જીવ કહે છે; પણ ભાવપ્રાણની અપેક્ષાએ તો તેને અજીવ જ કહે છે. એકમાત્ર સિદ્ધને જ જીવ કહે છે. નિશ્ચયનયથી જ્યારે વાત કરવામાં આવે ત્યારે શુદ્ધનયનું આલંબન લીધું કહેવાય.) ( ગા. ૧૮૦:- નિરતિચાર ચારિત્રવાળા ગોચરી આદિ ક્રિયા આરાધનાના લક્ષ્યથી કરે છે. રત્નત્રયીની સારી આરાધના થાય એ તેમનું લક્ષ્ય હોય છે. સાતમી દષ્ટિવાળાને ગોચરી આદિ ક્રિયામાં સમતાનું લક્ષ્ય હોય છે. જયારે આઠમી દષ્ટિવાળાને એ ક્રિયા કર્મજન્ય હોય છે. અર્થાત્ કેવલજ્ઞાનીને અઘાતી કર્મોનો ઉદય હોય છે, ઘાતકર્મનો ક્ષય થઈ ગયો છે. જે સમયે જે કર્મ ઉદયમાં આવે તદનુસાર પ્રવૃત્તિ કરી લે એટલે તે કર્મ ભોગવાઇને ક્ષય થઈ જાય. જેમકે તીર્થંકરનામકર્મનો ઉદય તીર્થકરોની પાસે ઉપદેશાદિ પ્રવૃત્તિ કરાવે છે. એ પ્રવૃત્તિ દ્વારા તે કર્મ ભોગવાઈને ક્ષય પામતું જાય છે. આમ જે પ્રમાણેનું કર્મ ઉદયમાં હોય એ પ્રમાણેની પ્રવૃત્તિઓ જ તેઓ કરે છે.
આ ઉપરથી સમજાય છે કે સાતમી દષ્ટિ સુધી ઘાતકર્મની પ્રેરણાથી અને ઘાતકર્મના ક્ષય માટે પ્રવૃત્તિ હોય છે. આઠમી દષ્ટિમાં અઘાતી કર્મની પ્રેરણાથી અને અઘાતી કર્મના ક્ષય માટે પ્રવૃત્તિ હોય છે. એ પ્રવૃત્તિથી સાતમી દૃષ્ટિ સુધી સાંપરાયિક કર્મનો ક્ષય થાય છે, જયારે આઠમીમાં ભવોપગ્રહી અઘાત કર્મનો ક્ષય થાય છે. માટે ગોચરી આદિ પ્રવૃત્તિ એકની એક હોવા છતાં ફળના ભેદથી તે ભિન્ન-ભિન્ન ગણાય.
દા.ત. એક માણસ ઝવેરાતનો ધંધો શીખી રહ્યો છે. એ ધંધામાં રત્નની પરીક્ષા
