________________
૧૪૬
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય પદાર્થચિંતન જ કરવાનું હોય છે.
- આવી રીતે જૈનધર્મની દરેકે દરેક ક્રિયાઓમાં મહા રહસ્ય ભરેલું છે. ગુણવત્તાની દષ્ટિએ તે જોવામાં આવે તો ધર્મમાં ઠગાવાય નહિ. શુદ્ધભાવનો ધર્મ એ અસલી માલ જેવો છે અને શુભભાવનો ધર્મ એ નકલી માલ જેવો છે. ધર્મના ખપી, સમજદાર જીવો પણ આ શુભભાવનો ધર્મ જોઈને ઠગાઈ જાય છે. તેને સાચો માની લે છે. કારણકે મોહનીયકર્મનો ક્ષયોપશમ થયા બાદ જ શુદ્ધભાવનો ધર્મ ઓળખી શકાય છે. જેમને એ ક્ષયોપશમ થયો હોતો નથી એવા જીવો ધર્મના ખપી હોવા છતાં સ્કૂલમાં સૂક્ષ્મનો અને સૂક્ષ્મમાં સ્થૂલનો બોધ કરવાની ભૂલથાપ ખાઈ જાય છે. તેથી તેમને દેવ-ગુરુ-ધર્મનો યોગ નિષ્ફળ જવાની શક્યતા છે.
અનંતીવાર જીવ દેવ-ગુરુનાયોગથી ઠગાયો છે. કારણકે તેને આત્માના ગુણોનું વેદન જ નથી થયું. આપણને પુદ્ગલના ગુણધર્મના જ્ઞાનનું વદન થાય છે. દા.ત. પેંડો ખાધો તો તેના સ્વાદના જ્ઞાનનું વદન થાય છે, પણ એ અશુદ્ધ વેદન છે. કષાયનાં જ્ઞાનનું વેદન પણ અશુદ્ધ વેદન છે; જ્યારે આત્માના ગુણોના જ્ઞાનનું વેદન તે શુદ્ધ વેદન છે. દા.ત. સમતાના જ્ઞાનનું વેદન. શુદ્ધભાવના ગુણોનું મન વડે ચિંતન અને બોધ કરવાથી આધ્યાત્મિક સુખનો અનુભવ થાય છે. તેની માત્રા જેટલી વધારે એટલું સુખ વધારે. પહેલે ગુણસ્થાનકે યોગાવંચકપણે માત્ર દ્રવ્યથી છે. તેથી ત્યાં સુખની માત્રા અંશમાત્ર છે. સમ્યગ્દષ્ટિ જીવને વિવેક અને વૈરાગ્ય સંપૂર્ણ હોય છે. તેથી તેમનામાં ભાવથી યોગાવંચકપણું છે; જેના કારણે તેમના અધ્યાત્મસુખની માત્રા અનેકગણી વધારે હોય છે. મોક્ષની વાતોમાં તેમને હર્ષ જ આવે છે. ચોવીસે કલાકઅધ્યાત્મની ક્રિયાઓ કરવામાં આવે તોય તેમને કંટાળો નથી આવતો.
યોગાવંચકપણામાં પણ ભિન્ન-ભિન્ન ઘણી કક્ષાઓ છે. જેમનું યોગાવંચકપણું પરિપક્વ હોય છે તેમને તુરત જ વિરતિ વગેરે ઊંચી કક્ષાનું ફળ મળે છે. જ્યારે જેમનું યોગાવંચકપણું અપરિપક્વ હોય છે તેઓ બોધિબીજ કે સમ્યક્ત જેવું ફળ મેળવે છે. આ જીવો પહેલે ગુણસ્થાનકે હોવા છતાં વેદસંવેદ્યપદને લાયક હોય છે. નિરુપાધિક અધ્યાત્મસુખનું વેદન અંશે-અંશે અહીંથી ચાલુ થાય છે. આધ્યાત્મિક ચિંતન અને ક્રિયાઓમાં હવે રસ જાગે છે અને જીવ હવે અધ્યાત્મમાં ધીમે-ધીમે વિકાસ કરતો જાય છે. આમ કલ્યાણને કરનાર હોવાથી આ ગાથામાં યોગાવંચકપણાને “સદ્યોગ' કહેવામાં આવ્યો છે.
ગા.૨૨૦ ક્રિયાવંચકપણું -દેવ-ગુરુ અને ધર્મ સંબંધી ક્રિયાઓમાં નઠગાવું તેને
