________________
૧૨૮
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય દ્રવ્યદયા, દ્રવ્યપૂજા, દેરાસર બંધાવવાં, સાધર્મિકવાત્સલ્ય કરવાં વગેરે શુભારંભરૂપ ધર્મકૃત્યોનો સંન્યાસ એટલે ત્યાગ કરવામાં આવે છે. સાધુ થયા પછી દ્રવ્યદયા કે શુભારંભ કરવાના હોતા નથી.
અહીં શ્રેણિમાં જે ધર્મસંન્યાસ છે તે નિરુપચરિત છે, તાત્ત્વિક છે. તેમાં પ્રશસ્ત કષાયજન્ય મૈત્રી, કરુણા આદિ ગુણોનો ત્યાગ કરવામાં આવે છે. લાયોપથમિક ધર્મનો ત્યાગ કરીને ક્ષાયિક ગુણોને પ્રાપ્ત કરવામાં આવે છે.
ગા. ૧૮૩:- આત્મા એ સ્વભાવથી શુદ્ધ સ્વરૂપમાં રહેલો જ છે. આત્મા મૂળથી સોળે કલાએ પૂર્ણ ખીલેલા ચંદ્ર જેવો અર્થાત્ શુદ્ધ સ્વરૂપવાળો જ છે. સંસારી જીવનો આત્મા પણ આવો શુદ્ધ સ્વરૂપી જ છે. તેને કાંઈ શુદ્ધ બનાવવાનો નથી. તેનું કેવળજ્ઞાન એ પૂર્ણિમાના ચંદ્રની ચાંદની જેવું છે. પણ તેની ઉપર ઘાતકર્મરૂપી વાદળાંનું આવરણ આવી ગયું છે. તે ઘાતકર્મો જીવના જ્ઞાન આદિ ગુણોને આવરે છે. ચારે ઘાતકર્મમાં આત્માના બધા ગુણોને આવરવાની શક્તિ છે. જ્ઞાનાવરણીયકર્મ માત્ર જ્ઞાનગુણને જ આવરે છે એવું નથી; પણ તે આત્માના જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને વીર્ય એમ બધા ગુણોને આડકતરી રીતે આવરે છે. ચારેય ઘાતકર્મ પરસ્પર સંકળાયેલાં છે. આત્મિક ગુણોને પ્રગટાવવા માટે ચારે ય ઘાતકર્મનો ક્ષય, ક્ષયોપશમ કે ઉપશમ થવો જોઇએ. જ્ઞાનાવરણીયનો ક્ષયોપશમ કરવા માટે સાથે અંતરાય આદિ બીજા ઘાતકર્મના ક્ષયોપશમની પણ અપેક્ષા રહે છે. એકલા જ્ઞાનાવરણીયના ક્ષયોપશમથી ન ચાલે.
આત્મિક ગુણોને પ્રગટાવવા માટે ચારે ઘાતકર્મના ક્ષયોપશમાદિની જરૂર છે; પણ તેમાં પુણ્યપ્રકૃતિના ઉદયની જરૂર નથી. (જો કે ઔદયિકભાવના ગુણો કે શરૂઆતના ક્ષયોપશમભાવના ગુણોમાં પુદ્ગલસાપેક્ષતા રહેલી છે.) જ્યારે પૌદ્ગલિક ભોગવટો કરવા માટે ઘાતકર્મનો ક્ષયોપશમ જોઇએ અને સાથે-સાથે પુણ્યપ્રકૃતિનો ઉદય જોઇએ. દા.ત. ભોજનથી તૃપ્તિ મેળવવી હોય ત્યારે ભોજન વિષયક જ્ઞાન માટે જ્ઞાનાવરણીયનો ક્ષયોપશમ, તે માટેની આવડત માટે ચારિત્રમોહનીયનો ક્ષયોપશમ, તેની પ્રાપ્તિ માટે લાભાંતરાય-ભોગાંતરાયનો ક્ષયોપશમ, તે માટેની શક્તિ માટે વર્યાતરાયનો ક્ષયોપશમ; આમ ચારે ય ઘાતકર્મનો ક્ષયોપશમ જોઈએ, પણ એટલાથી ન ચાલે; સાથે-સાથે શાતાવેદનીય તેમજ શરીર, અંગોપાંગ વગેરે નામકર્મની પુણ્યપ્રકૃતિઓના ઉદયની અપેક્ષા રહે છે.
ગા. ૧૮૪ - હવે આ ઘાતકર્મરૂપી વાદળને યોગરૂપી વાયુના ઝપાટાથી દૂર કરી નાખે છે ત્યારે શ્રેણિ સમાપ્ત થાય છે અને જ્ઞાનરૂપી લક્ષ્મીવાળો એવો યોગી (મુખ્યવિક્રમ) સામર્થ્યયોગરૂપી પુરુષાર્થ વડે સર્વજ્ઞ બને છે.
