Yogdrushti Samucchay

Author(s): Yughbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 68

યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
૨) પરંબ્રહ્મ :- કેટલાક પરમતત્ત્વને બ્રહ્મતત્ત્વ સ્વરૂપ માને છે. આત્માનું મૂળ સ્વરૂપ શુદ્ધ હતું ત્યારે તે બ્રહ્મસ્વરૂપી હતો. સંસાર અવસ્થા એ તેનું વિકૃત સ્વરૂપ છે. તેમાંથી પાછા મૂળ સ્વરૂપમાં આવવું તેનું નામ જ પરંબ્રહ્મ કે પરમ સત્ અવસ્થા છે. બ્રહ્મ એ સત્ સ્વરૂપ છે અને સત્ નું ઉત્પાદક છે. તે સત્ ભાવનું આલંબન એ જ મુક્તિ છે.
૬૩
૩) સિદ્ધાત્માઃ– જૈનો તેને સિદ્ધાત્મા કહે છે. તેણે કરવાનું બધું જ કરી લીધું છે, છોડવાનું બધું જ છોડી દીધું છે. આમ જે કૃતકૃત્ય થઇ ગયા તે સિદ્ધાત્મા કહેવાય છે.
૪) તથાતા :- કેટલાક ૫૨મતત્ત્વને તથાતા એવું નામ આપે છે અર્થાત્ એક સરખી રીતે જ હંમેશાં જે રહે છે તે. ઉપાદાનથી કે નિમિત્તથી એમ બંને કારણોથી પણ જેનામાં કોઇ જાતનો ફેરફાર નથી થતો પણ હંમેશાં ધ્રુવપણું એકસરખું રહે છે, તે તથાતા કહેવાય છે. પુદ્ગલમાં વિકૃતિ થઇને ફેરફાર થાય છે. તે કોઇ વખત ઉપાદાનથી થાય છે, કોઇ વખત નિમિત્તથી થાય છે. પુદ્ગલમાં જૂનાનું નવું અને નવાનું જૂનું થવાનો સ્વભાવ છે. આ ફેરફાર ઉપાદાનથી થયેલો ગણાય છે. કોઇ વખત બીજાં બાહ્ય નિમિત્તોના કારણે ફેરફાર થાય છે, તે ફેરફાર નિમિત્તથી થયેલો ગણાય છે. મોક્ષમાં ગયેલા મુક્તાત્માનું ઉપાદાન એ પરિપૂર્ણ શુદ્ધ છે; સમભાવરૂપ છે; સર્વથા કષાયનો તેને અભાવ છે. એટલે કોઇ જાતની તેમાં વિકૃતિ આવતી નથી. તેમ જ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ વગેરે નિમિત્તો પણ ત્યાં કોઇ જાતની વિજાતીય અસર કરી શકતા નથી. આમ ઉપાદાન અને નિમિત્ત બંનેથી ત્યાં ધ્રુવપણું છે.
વળી જડ સંસારની વિયોગાત્મક એ તથાતા અવસ્થા છે. આધિદૈવિક, આધિભૌતિક અને આધ્યાત્મિક એ ત્રણે પ્રકારનાં દુઃખોનો ત્યાં અભાવ છે. વળી તે “પરાભૂતકોટિનું” એટલે કે સર્વ સદ્ભૂત પદાર્થોની કોટિમાં આત્મતત્ત્વ એ ‘પરા’ એટલે અત્યંત શ્રેષ્ઠ છે. જ્ઞાન વગેરે તેના ગુણોથી તેમજ અતુલ વીર્યાત્મક શક્તિથી આત્મતત્ત્વ સર્વશ્રેષ્ઠ છે.
‘ભૂતાર્થ ફળદ’ એટલે કે સદ્ભૂત એવું જે અંતિમ પ્રયોજન સદાનંદ, સદાતૃપ્તિ તે રૂપી ફળને આપનારી આ અવસ્થા છે. અર્થાત્ જડ પુદ્ગલનો સર્વથા સંબંધ છોડીને આત્મા જ્યારે મુક્ત બને છે, ત્યારે સંપૂર્ણ દુઃખથી મુક્ત બને છે, અનંત ગુણ અને અનંત શક્તિનો તે સ્વામી બને છે અને સદાતૃપ્ત એવો તે સદાનંદમાં મગ્ન રહે છે.
આ પ્રમાણે કોઇ તેને સદાશિવ, તો કોઇ તેને પરમ બ્રહ્મ એમ ભલે બધા જુદાં