Shubh Sangraha Part 02

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 425

ગાંસ્વામી તુલસીદાસ કા જીવનકા
જીનકે અસ આચરણ ભવાની, સેા જાનહુ નિશ્ચર સમ પ્રાની. ઇસ ચૌપાઇ મે' ઉન્હાંને યહ ભાવ સ્પષ્ટ કર દિયા હૈ.
પરણે
ઉનકે રામરાવણુ એક વિશેષ ભાવ કે દ્યોતક હૈ વે કેવલ વ્યક્તિ નહીં હૈ બલ્કિ ભાવ હૈ, આદર્શો હૈ', ધર્માં અધમ કે મૂર્તિમાન અવતાર હૈ. રામરાવણુયુદ્ધ વ્યક્તિયોં કા યુદ્ધ નહીં કિન્તુ ઇન્હીં ભાવાં કા યુદ્ધ હૈ. ભિના અધનાશ કે ધર્મ કી સ્થાપના નહીં હૈા સકતી ઔર બિના અમિયાં કે નાશ કે ઇસ અધર્મ કી જડ નહીં ઉખડ સકતી; કયેાંકિ અધમ ઉનમે ઇતના જ્યાદા હા જાતા હૈ, બિના ઉનકે નાશ કે અધમ કા નાશ નહીં હૈ। સકતા. ઇસ પ્રકાર અધિયોં કા નાશ ધ સ્થાપન કે લિયે અનિવાય હા જાતા હૈ. ગુસાંઇજી ને હમે વ્યક્તિયાં કે રૂપ મે વે આદશ દિયે હૈ જો ઉન વ્યક્તિયાં કે ન રહતે પર ભી હકાલ ઔર હરસમય કે લિયે એક સે સત્ય હૈ-ત્રિકાલાબાધિત હૈં. બિના વ્યક્તિયાં કે આદર્શી કા પ્રત્યક્ષ રૂપ જનતા કૈા દષ્ટિગેાચર નહીં હ। સકતા. ઇસી લિયે ઉન્હોંને ઉન આદર્શો કે વ્યક્તિયાં કે રૂપ મે મૂર્તિમાન કર કે ખતલા દિયા હૈ-વ્યક્તિ ઔર આદશ ઇતને એકાકાર હૈ। ગયે હૈં કિ અલગ નહીં કિયે જા સકતે. દિ કાઇ પૂછે કિ વીરતા, ધીરતા, સત્યતા આદિ પુરુષાત્તમાં કે ગુણાં કા કયા સ્વરૂપ હૈ । હમ અધિક વ્યાખ્યા ન કર ધીરે સે દે। અક્ષરે કા નામ ઉપસ્થિત કર દેગે. ઇન્હી ગુણેાં કે રૂપ હાને કે કારણ રામ પુરુષેત્તમ હૈ. ઇસી પ્રકાર કાઇ પૂછે કિ ઇશ્વર કા પૈસા સ્વરૂપ હૈ–ઉસમેં કૌન કૌન સે ગુણુ હૈ” ? તે। હમ વિચાર ન કર વહી સામે રમા હુઆ અધિક સેાચ દે। અક્ષર કા નામ લેઈંગે જિસ ઈશ્વર કા સ્વરૂપ ખડે બડે ગ્રન્થ કે વર્ષોંન સુનને સે ભી સમઝ મેં નહીં આતા વહી ક્ષમા, દયા, કરુણા, ભક્તવત્સલતા આદિ કે મૂર્તિમાન અવતાર તુલસીદાસ કે રામ કૈ દેખકર તુરત પ્રત્યક્ષ હા જાતા હૈ. રામ મેં ઇન ઈશ્વરીય ગુણાં કા અવતાર દેખકર કાઇ ભી યહ કહે બિના નહીં રહ સકતા હૈ યદિ ઈશ્વર હાગા તા અસા હી હૈગા. ઇનસે બઢકર ઇશ્વર મે ઔર કયા હેાગા ? સતીત્વ કા દૂસરા નામ સીતા કહા જા સકતા હૈ. ઇસી તરહ ભક્તિ ઔર સેવા કા અ સમઝને કે લિયે ભરત ઔર હનુમાન કા સમઝને કી જરૂરત હૈ. ઇશ્વર હૈ તે। હમેં ઉસકી આવશ્યકતા નહીં. હમ સસારી આવશ્યકતા હૈ જો હમારે સુખદુ:ખાં સે સુખી ઔર દુ:ખી દમન કે લિયે અપના ધામ છેડકર ખન ખન ફિગા ઔર
ઔર દિ ઇસસે બઢકર કાઇ જીવાં કે લિયે અસે હી ઇશ્વર કી હાગા. સતાં કી રક્ષા ઔર દુષ્ટો કે છેટી સી પ્રેમ-ભક્તિ કે વશ હેાકર બ્રહ્મલાક છેડ કર ઇસ દુઃખમય સંસાર મે' હમારે દુખ બટાને કે લિયે નર–તન સે કષ્ટ સહન કરેગા.
યદિ કુછ લેાગ અસે ઇશ્વર કેા કલ્પિત ભી માને તેા હમેં પર્વાહ નહીં-ચાહે રામ તુલસીદાસ કી કાઇ કલ્પના હી કયાં ન હેાં; પર દેશ, સમાજ ઔર વ્યક્તિ કી આવશ્યકતા કી પ્રતિ કે લિયે અસે હી ઈશ્વર ઔર ઐસે હી પુરુષ યા પુરુષાત્તમ કી જરૂરત હૈ. નહીં નહીં' અસે હી મનુષ્યરૂપધારી ઈશ્વર કી આવશ્યકતા હૈ જિસમે ઇશ્વરત ઔર મનુષ્યત્વ ી વિચિત્ર સામરયા હા.
જીસ પ્રકાર સમાજ કા એક આદર્શો નેતા કી આવશ્યકતા હેાતી હૈ, ઉસી પ્રકાર વ્યક્તિ । ભી અપના જીવન એક ખાસ દિશા મેં લે જાને કે લિયે એક વ્યક્તિત્વ (પર્સનાલીટી) કા સામને રખના હાતા હૈ, જે ઉસકે વાગ્છનીય આદર્શોં કી મૂત્તિ હૈ ઔર જિસસે ઉસકી વ્યક્તિગત આવશ્યકતાએ પૂરી હૈ। સકે. વ્યક્તિ કી આવશ્યકતાએં તીન પ્રકાર કી હૈ :વ્યક્તિગત, ગાર્હસ્થ તથા સામાજિક
ન તીનેાં આવશ્યક્તાએ કી પૂર્ત્તિ કે લિયે ગુસાંઇજી ને રામ કે ઉપસ્થિત કિયા હૈ ? રામ કા વ્યક્તિગત જીવન ઉન સભી ગુણાંસે યુક્ત હૈ જો હમારી વ્યક્તિગત ઉન્નતિ કે લિયે આવશ્યક હૈ. વ્યક્તિ કા પરિવાર કા એક અંગ સમઝ કર પરિવાર કે પ્રતિ ઉસકા ક્યા કવ્ય હૈ યહુ ખતાને કે લિયે રામ કા પારિવારિક જીવન યથેષ્ટ હૈ. સમાજ ઔર દેશ મેં વ્યક્તિ કા કયા સ્થાન હૈ તથા સમાજ કે પ્રતિ ઉસકા કયા ધર્મી હૈ, ઈસકી શિક્ષા ભી રામ કે જીવન સે મિલ સકતી હૈ.
ઇસસે સ્પષ્ટ હૈ કિ ગુસાંઈજીને જીન રામ કા જનતા કે સામને ઉપસ્થિત કિયા હૈ તે વ્યક્તિ તથા સમાજ કી સભી પ્રકાર કી આવશ્યકતાએં પૂર્ણ કરને કે લિયે સમ
હૈ, દુષ્ટ દમનકારી