________________
રામાયણકાલ મેં મહિલાઓ કી દશા
૫૩૧ કે બેઝ ન હોગા. લોક યહ હૈ:–
अनन्यभावामनुरक्तचेतसं त्वयावियुकां मरणाष निश्चिताम् ।
कुरुष्व मां साधु कुरुष्व याचनां नातो मया ते गुरुता भविष्यति ॥ પરંતુ ઈન સબ પ્રાર્થનાઓ કા શ્રીરામચંદ્રજી પર કોઈ પ્રભાવ નહીં પડા. વે પૂર્વવત હી અપને મત મેં દઢ રહે. સીતાજી કે ફીર સમજાને લગે. વે સમઝતે થે જિસ પ્રકાર કૌશલ્યાજી કે સમજ બુઝાકર રાજી કર લિયા થા ઉસી તરહ સીતાજી કે ભી રાજી કર લેંગે. વન કે દોષ કો દિખાકર ઉન્હેં ડરને લગે. સિંહ, વ્યાઘ, વૃક ઔર બરાહ કે નામ સુનાકર સહજભીરુ ભાર્યા કે ભુલાવા દેને લગે. મત્ત ગજ ઔર નક્રાદિ કા ભી ભય દિખાયા. યહાં તક ડરાયા કિ માર્ગો મેં જલ તક પીને કે ન મિલેગા. રાત મેં પત્તો સોના પડેગા, ખાને કે લિયે વૃક્ષ સે ટપકે હુએ ફલ માત્ર મિલેંગે. ઔર ભી અનેક પ્રકાર સે કાન્તાર(વન) કે દુઃખ કા વિશદપૂર્વક વર્ણન કિયા હૈ. યહ દોને પક્ષો મેં હી ઠીક થા. યદિ સીતાજી ડર કર ઘર મેં રહે તે અચ્છા હી હૈ. યદિ છતને દોષ કે દિખાને પર ચિત્ત સ્થિર કર કે વનગમન કે લિયે હી સદ્ધ હાં તે ઉન્હેં પીછે યહ કહને કા અવસર ન રહેગા કિ ઉન્હેં સબ બાતેં યથાવત અવગત ન કરાઈ ગઈ થીં. ઇસલિયે શ્રીરામચંદ્રજી સે જિતના હો સકા, વનગમન કે દોષ કા વર્ણન કર કે ઉન્હેં ભીત કરને કી ચેષ્ટા કી; પરંતુ સીતા ઇસ સે ભીતત્રસિત હોનેવાલી ન થી. તે કહને લગી કિ વનવાસ કે સંબંધ મેં જિન દે કા અપને વર્ણન કિયા હૈ ઉન્હેં હમારે લિયે ગુણ હી સમઝિયે; કર્યો કિ હમ તુમ પર સ્નેહ હૈ. તુમ્હારે ઉપર સ્નેહાધિક્ય કે કારણ હમેં કોઈ દુઃખ ન હોગા. 'ये त्वया कीर्तिता दोषा वने वस्तव्यतां प्रति । गुणानित्येव तान्विद्धि तव स्नेहपुरस्कृता॥'
- ઈસકે અનંતર ફિર ભી અનેક પ્રકાર સે સીતાજી ને ઉનસે પ્રાર્થના કી હૈ કિ વે અવશ્ય ઉë સાથ લે જાયેં, લાક્ષણિક બ્રાહ્મણ ને પિતૃગૃહ મેં હી ઉન્હ બતાયા થા કિ ઉન્હેં વન મેં બાસ કરના પડેગા. પતિવ્રતા કા ધર્મ પતિ કે સાથે રહને કા હૈ. પિતા આદિ ને જલ કે દ્વારા સંકલ્પ કર કે જિસ પુરુષ કે સૌ૫ દિયા ઉસકી વહ સ્ત્રી સદા કે લિયે હે ગઈ. મરને કે બાદ ભી વહ ઉસી કી હોતી હૈ. 'इहलोके च पितृभिर्या स्त्री यस्य महाबल । अभिर्दत्ता स्वधर्मेण प्रेत्यभावेऽपितस्य सा ॥'
- ઇસ સબકા ભી રામચંદ્રજી પર કોઈ અસર ન પડી. સીતાજી ને યહાં તક કહ ડાલા કિ યદિ મુઝ દુઃખિની કો આ૫ વન લે જાના નહીં ચાહતે તે મેં વિષ, અગ્નિ અથવા જલ કે દ્વારા અપને પ્રાણ ત્યાગ કૂંગી. 'यदि मां दुःखितामेवं वनं नेतुं न चेच्छसि। विषमानं जलं वाहमास्थास्ये मृत्युकारणाम् ।।'
પરંતુ યહ સબ ભી અરણ્યરોદન હી રહા. રામચંદ્રજી પૂર્વવત હી અટલ રહે ઔર મૈથિલી કે બાર બાર વનગમન કે લિયે યાચના કરને પર ભી ઉન્હોંને અનુમતિ ન દી. સીતાજી ચિંતિત હુઈ ઔર અપને નેત્ર કે ગરમ ગરમ જલ સે પૃથ્વી કે સિંચન કરને લગ. જબ બાર બાર રામચંદ્રજી ઉહું સમઝાને લગે તો ઉહે ક્રોધ આ ગયા. ઉસી ક્રોધ ઔર પ્રેમ કે આવેશ મેં ઉન્હોંને રામચંદ્રજી પર આક્ષેપ કરના પ્રારંભ કિયા. જે સીતાજી સતી સમાજ કી અગ્રગણ્યા થી, જે અપને પતિ કો અપને પ્રાણે સે અધિક પ્રિય સમઝતી થી, વહી સીતાજી પરિસ્થિત કી પ્રતિકૂલતા દેખ કર અપને પ્રાણપતિ કે કુવાચ્ય કહને મેં ભી નહીં ચૂકી. બહુત લોગ ઇસે સીતાજી કી કમજોરી સમઝતે હૈ; પરંતુ વાસ્તવ મેં ઉન્હેં અપને ઉદ્દેશ્ય કી પૂર્તિ કે લિયે રામચંદ્રજી પર આક્ષેપ કર કે ઉનકે પૌરુષ કે ઉદ્દીપન કરને કે લિયે હી ઉન્હ ઈતને કઠોર શબ્દ કહને પડે. યથાર્થ મેં યે કઠેર શબ્દ ભી સનેહ કી પરાકાષ્ઠા કે હી ઘાતક હૈ. જે હો, ઇતના અવશ્ય હૈ કિ શબ્દ બડે કઠોર હૈ. શબદ યે હૈ:किं त्वामन्यत वैदेहः पिता मे मिथिलाधिपः। राम जामातरं प्राप्य स्त्रियं पुरुष विग्रहम् ॥
અર્થાત તુમ્હારા આકાર તો પુરુષ કા હૈ પરંતુ કાર્ય તુમ્હારા પ્રિય કા સા હૈ. ઇસ પ્રકાર કે જામાતા પોકર હમારે પિતા વૈદેહ જનકને તુહે કયા સમઝા થા? અર્થાત જનકજી તુમહે તુ હારે અસલી તત્ત્વ કે ન જાન સકે. યદિ જાનતે તે તુમ્હારે સાથ હમારા વિવાહ ન કરતે. કયા યે શબ્દ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
