________________
*
અછૂત ઔર હિંદુસમાજ
૫૬૫ વાલ કે આશ્ચર્યચકિત કર રહી હૈ, યદિ આજ હમ એક ઔર હિંદુ-સમાજ કે અછૂત કી દશા પર વિચાર કરે, ઔર સાથ હી ઉન્હીં અછૂતે કી ઉસ નવીન શિષ્ટતા, સુંદર આચરણ એવું આશ્ચર્યજનક પરિવર્તન પર વિચાર કરે, જે ઇસાઈ–ધર્મ ગ્રહણ કરને કે બાદ ઉનમેં પ્રતિષ્ઠિત હોતા હે; યદિ આજ હમ એક ઓર ઉન અછૂત બાલક-બાલિકાઓ કી દરિદ્રતા ઔર કુસંસ્કાર પર ધ્યાન દે, ઔર દૂસરી ઔર ઉન્હીં બાલકે કી નવીન સંસ્કૃતિ, ઉનકે નવીન જીવન, ઉનકે નવપ્રક્રુટિત શુભ્ર વિચાર, ઉનકા સ્વાલન ઔર ઉનકે નવીન નૈતિક ઉત્થાન કા, જો કિ ઇસાઈ બન કર વે પ્રાપ્ત કરતે હૈ; યદિ હમ એક એર હિંદુ-જાતિ કા અછૂત કે પ્રતિ ભયંકર તિરસ્કાર કા ધણિત દર્ય દેખે ઔર સાથ હી દૂસરી એર હિદુ-સમાજ કે અત્યાચાર સે જજરિત હાકર ઉનકે ધર્મ-પરિવર્તન કી ભયાનક લીલા તથા હિંદુ-ધર્મ કે અન્ય ધર્મો સે હજાર બાર અચ્છા સમઝતે હુએ ઔર લાખ બાર અધિક પ્યાર કરતે હુએ ભી ઇસાઇ-ધર્મ કા આલિંગન કરને કી ભયાનક ઉસુકતા, તે હમેં હિંદુ-જાતિ-મરણાસન હિંદુ જાતિ કે મૃત્યુ-તાંડવ કા પરિચય ભલી ભાંતિ હો જાયેગા; ઔર હમ ઇસ બાત કે અચ્છી તરહ સમઝ સકેંગે કિ ધર્મ કે નામ પર અધર્મ કા પક્ષ ઔર સત્ય, એવં ન્યાય કે નામ પર અસચ તથા અન્યાય કા સમર્થન કિસ ભાંતિ કિયા જા સકતા હૈ. ઉસ સમય હમેં ઇસ બાત કા ભલી ભાંતિ પતા લગ જાયગા કિ હિંદુ-જાતિ કે નાશ કરનેવાલે ઈસાઈ ઔર મુસલમાન નહીં; પરનું સ્વયં હિંદુ હી હૈ, જિસ પ્રકાર મૃત્યુ કી ઘડીયો મેં ઉન્માદ ભલે બુરે કા જ્ઞાન નહીં રહને દેતા, ઉસી પ્રકાર હિંદુ-જાતિ અપને જીવન કી મૃત્યુ-ઘડિ મેં મિથ્યાવાદ, પાખંડ ઔર ભાંતિ-ભાંતિ કે પ્રપંચ સે વિવેકનહીન રહી હૈ. યહ વિવેકહીનતા આજ હમેં એક અંધકારપૂર્ણ ઉદ્દેશ્ય-પથ કી ઓર લે જા રહી હૈ, ઔર હમ ઉસ પર ચલને સે અભિમાન કે મારે ફૂલે નહીં સમાત !
હમારે સમાજ કી યહ ભયાનક અવસ્થા સંસાર કે ઇતિહાસ કે લિએ કોઈ નવીન સામગ્રી નહીં હૈ. ભૂમંડળ કે ઇતિહાસ મેં જાતિયાં કે ઉથાન ઔર પતન કી કહાનિયાં મેં ભિન્નસમાજો કી કુરીતિય કી ઐસી ઘટનાઓં સહસ્ત્ર બાર ઘટતી આઈ હૈ. સંસાર કી કોઈ ભી ઐસી જાતિ નહીં હૈ, ઇસકે ઉત્થાન કી જ્યોતિર્મય કથાઓ કે બીચ પતન કી દૂષિત કહાનિયાં કા સમાવેશ ન હૈ. યહ તો સ્વાભાવિક છે. જાતિય કા પતન ઉતના હી પ્રાકૃતિક છે, છતના કિ સૂર્ય મેં તાપ ઔર પ્રકાશ કા હોના. દૂર કી બાત કૌન કહે, આપ સ્વયં હમારે હી દેશ કી હી અવસ્થા લીજીએ. બ્રાહ્મણ-કાળ મેં બ્રાહ્મણ કે અત્યાચાર સે જર્જરિત હોકર, હિંદુ-સમાજ કાંપ ઉઠા. ઇસ પ્રકંપન મેં, યા કહિએ કિ બ્રાહ્મણ કે અસીમ અત્યાચાર કે ભીતર વિરોધ કી પ્રતિક્રિયા મૌજૂદ થી ઔર સમય પાતે હી ઉસને ક્રાન્તિ કા ભયાનક રૂપ ધારણ કર લિયા. ઇસ વિપ્લવ કે સુંદર વાયુમંડળ મેં એક નવીન કાલ કા પ્રાદુર્ભાવ હુઆ; ઔર ઇસ નવીન કાલ મેં ભગવાન બુદ્ધ ને સંસાર કે સત્ય, દયા ઔર નિઃસ્વાર્થ–સેવા કા ઉપદેશ દિયા. બ્રાહ્મણધર્મ સે જર્જરિત સારે ભારત ને ઇસ સંદેશ કો સુના. યહ સંદેશ બડા હી સુંદર, બડા હી આકર્ષક ઔર બડા હી શાતિપ્રદ થા. ઇસકી પવિત્રતા કે અનુપમ તેજ કે સંમુખ સ્વાર્થ, ધૃણા, ઠેષ ઔર આડમ્બર કી ભિત્તિ ગિર પડી ઔર ઉસકે સ્થાન મેં બૌદ્ધધર્મ કા વિશાળ ભવન ખડા કિયા ગયા.
પર, પરિવર્તન કી સમાપ્તિ યહી તક નહીં હુઈ. ભગવાન બુદ્ધ ને છસ ધર્મ કે પ્રતિષ્ઠિત કિયા થા, વહ પનપા, બઢા ઔર ફેલા. ઉસ વિકાસ મેં વિપ્લવ કી સારી સત્તા મૌજૂદ થી; ઔર ઉસ સત્તા મેં ભી બૌદ્ધધર્મ કે વિનાશ કી સારી શક્તિમાં નિરંતર કામ કર રહી થી. ઇસકા પરિણામ યહ હુઆ કિ કુછ શતાબ્દિ કે બાદ બૌદ્ધ-આદર્શવાદ અપ્રતિમ હે ચલા; ઔર
થાન પર ફિર ભી સુધાર કી સારી ભોજના કે સાથ બ્રાહ્મણધર્મ સમપસ્થિત હોને લગા. કહને કા તાત્પર્ય યહ હૈ કિ સંસાર મેં પતન કા ઇતિહાસ નિરર્થક નહીં છે. “પતન” અભ્યસ્થાન કે લિયે અત્યાવશ્યક હૈ, યહ સુધાર કા ઉદ્દગમ સ્થાન છે. બ્રાહ્મણ-ધર્મ કે પતન પર બૌદ્ધધર્મ કે રૂપ મેં સુધાર કી એક નવ-યોજના હ; ઔર બૌદ્ધધર્મ કે પતન મેં બ્રાહ્મણ ધર્મ કે સત્ય આદર્શ કા સંસ્કૃત રૂપ અવતરિત હુઆ. ઇસ પ્રકાર હમ દેખતી હૈ કિ સત્ય કે સુંદર સ્વરૂપ ઉત્થાન કે મધુર વિકાસ, ઔર વિકાસ કે સુલલિત કાલ કા નિદર્શન કરને કે લિયે
તન’ ભી એક અભિનંદનીય વસ્તુ છે; પરંતુ ઇસ પતન કા એક દૂસરા સ્વરૂપ ભી છે. વહ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
